Lögberg-Heimskringla - 07.11.1980, Blaðsíða 5
WINNIPEG, FÖSTUDAGUR 7, NÓVEMBER 1980-5
Ráðstefna Sameinuðu Þjóðanna um réttindamál kvenna
framhald af bls. 2
ingartillögur, sem fram komu við
frumgögn, var ofboðslegt. Fyrstu
dagana komu félagar mínir jafn
örvæntingarfullar af nefndar-
fundunum og ég gerði í Mexíkó,
eyðilagðar yfir tímasóun í fánýt forms-
atriði, hártoganir og síendurteknar
samhljóða yfirlýsingar. En ef við
skoðum reynslu okkar í litlum félags-
einingum heimafyrir, þar sem allir tala
sömu tungu og eiga sömu menningu,
þá er ekki að furða þótt þungt sé í
vöfum að ná samstöðu milli fulltrúa
jafn ólíkra menninga og hagsmuna og
hittast á svona ráðstefnu.
Eg nefni sem dæmi aðstöðu
kvennanna frá íran, sem þarna áttu að
standa fyrir máli þjóðfélagshátta, sem
eru okkur svo gersamlega framandi, að
þegar maður fær í hendur skilgrein-
ingu Khomenis á hinu eina rétta
siðgæði og hátterni, þá veit maður
naumast hvort maður á að hrellast aða
hlægja. Fulltrúi þeirra sagði eitthvað á
þá leið í ávarpi sínu, að á tímum
keisarastjórnarinnar hefði verið stefnt
að því að gera íranskar konur eins og
vesturlandakonur, innantómar og
hugsunarlausar, kynferðislegan
söluvarning. Nú væri hinn nýji
þjóðarleiðtogi búinn að gefa þeim
lífstilgang og sjálfsvirðingu. -Og svo
nældu þær skýlurnar sem kirfilegast
undir kverk, svo þær fremdu ekki þá
svívirðu að láta sjá í hár sitt. -
Að sjálfsögðu hlýtur meginhluti
málflutnings á svona ráðstefnu að
snúast um kjör þeirra kvenna, sem
verst eru settar í.heiminum.
Fram var lögð skýrsla um þau áhrif,
sem kynþáttaaðskilnaðarstefna Suður-
Afríkustjórnar hefur á kjör
blökkukvenna og eru það ófagrar lýs-
ingar. Um vandamál Palestínukvenna
skyldi einnig ræða sérstaklega, en
skýrslan sem lá þar til grundvallar var
fyrst og fremst um hina sjórnmálalegu
þróun ágreiningsins milli Israels og
Palestínuaraba, en ekki sérstaklega um
kjör kvenna. Héldu ýmsir fulltrúar því
fram, að þetta tvennt yrði ekki aðskilið
og því yrði að taka afstöðu til málsins í
heild, ekki sérstaklega stöðu kvenna.
Vandamál flóttamanna voru sérmál, en
þau bitna harðast á konum og börnum,
sem og vandamál farandverkakvenna
og innflytjenda.
Mikinn fróðleik veitti mjög merkileg
skýrsla, sem lögð var fram um rann-
sókn, sem S.Þ. hafa látið gera á hlut-
deild kvenna í landbúnaði í Afríku,
Arabaríkjunum, Asíu og Kyrrahafs-
svæði og Latnesku Ameríku. Þetta
nefni ég sem dæmi um hve mörg og
erfið vandamál voru til umræðu og hve
margt fulltrúar þurftu að kynna sér
áður en afstaða var tekin til mála.
Daglega komu fram ný skjöl, nýjar
tillögur og upplýsingaflóð frá fjölda
þjóða. Sýndar voru kvikmyndir og flutt
erindi, sem engin leið var að fylgjast
með, þótt áhugavert væri.
Venjulega er það með því skemmti-
legasta á svona ráðstefnum að efna til
persónulegra kynna við fólk af ýmsum
þjóðum. Mér fannst það erfiðara þarna
en oftast áður og kenndi ég húsakynn-
unum að nokkru leyti þar um. Það var
ákaflega erfitt að finna nokkurt nota-
legt afdrep, matstaðir voru hálfgerð
hjarðfjós, hávaðasamir og óvistlegir.
Það sýndi sig líka, að alltaf var yfirfullt
á svokölluðum blaðamannabar, því þar
var afstúkaður flötur, ábreiða á gólfi og
skot þar sem hægt var að talast við.
Mikill fjöldi fréttamanna úr öllum
heimshornum var þarna og leitaði
frétta. Okkur spurðu þeir oftast um
forsetakjörið og kvennafrídaginn 1975.
Þetta hvorttveggja hafði náð eyrum
ótrúlega margra, sem fyrir jafnrétti
berjast og flestir virtust telja sjálfsagt,
að íslenskar konur hefðu nú að öllu
leyti veg og vanda af sínu þjóðfélagi til
jafns við karla. Varð mér oft svarafátt
hvernig þetta gæti samræmst því, að
engin kona væri ráðherra né sendi-
herra og að aðeins 5% alþingismanna
væru konur.
Engin leið er að lýsa öllu sem fyrir
augu og eyru bar þessa sumardaga.
Fróðlegt var að hlusta á ávörpin, sem
ýmist lýstu stórstígum framförum, sem
sumun var þó tekið með fyrirvara, eða
lýstu ófremdarástandi og að kannanir
hefðu leitt í ljós, að versnandi efna-
hagsástand hefði fyrst og fremst rýrt
hlut kvenna og að ólæsi væri meira en
nokkru sinni fyrr í þeim hópi.
Starfsáætlunin sem samþykkt var
fyrir næstu 5 árin, er ekki smá í
sniðum. Vil ég af nokkru handahófi
telja upp fáein atriði sem sýnishorn.
Yfirskrift áratugarins er: Jafnrétti .
framþróun . friður. Nú var bætt við
yfirskriftina: Atvinna . heilbrigði .
menntun. Án þess að þessum
frumþörfum sé fullnægt, verður jafn-
rétti ekki annað en orðagjálfur.
Starfsáætlunin skiptist í alþjóðleg, og
þjóðleg markmið. Nú er lögð ríkari
áhersla á jafna foreldrábyrgð en í
Mexíkóáætluninni, sem og ýmislegt er
varðar verndun barna. Nýr þáttur er
um mikilvægi heilbrigðis kvenna, m.a.
stúlkna á kynþroskaskeiði. Jöfn
menntun á öllum sviðum og útrýming
ólæsis er stór þáttur, er þar jöfnum
höndum miðað viðbóklega og verklega
fræðslu og mikilvægi þess, að konur
fylgist með tækniþróun. Ríkisstjórnir
eru hvattar til að setja tímatakmörk um
framkvæmdir til að auka réttindi
kvenna og konur skulu eiga fulltrúa á
jafnréttisgrundvelli í öllum stofnunum
og framkvæmdanefndum þróunar-
mála, m.a. í landbúnaði og sam-
vinnurekstri. Auka skal hlutdeild
almannasamtaka (grassíroot organiz-
ations) í ákvarðanatöku og
framkvæmdum.
Afnema skal raunverulegan mismun í
garð kvenna á vettvangi stjórnmála,
auka hlutdeild þeirra í alþjóðasam-
starfi og starfi fyrir friði, baráttu gegn
kynþáttamisrétti, fyrir slökunarstefnu
(detente) og nýrri og réttlátari skipan
efnahagsmála heimsins.
Ríkisstjórnir ættu að hvetja til stofn-
unar almennra kvennasamtaka og
leggja þeim fjármagn og starfslið til
framdráttar jafnrétti.
Kenna skal báðum kynjum heimilis-
fræði, næringarfræði og barnauppeldi
og hvetja stúlkur til að nema stærð-
fræði- og vísindagreinar og yfirleitt
annað en hefðbundnar kvennagreinar.
Viðurkenna skal hinn mikla þátt
kvenna í matvælaframleiðslu og sanna
með hagfræðilegum rannsóknum.
Meta ber til verðs ólaunaða vinnu og taka
inn í þjóðhagsskýrslur.
Tryggja skal konum til jafns við karla
rétt til að fá og eiga ræktarland og
aðgang að lánsfé til framkvæmda.
Segir í inngangi starfsáætlunarinnar,
að konur séu helmingur fullorðinna í
heiminum, þær séu Vi af opinberu
vinnuafli, en leggi þó fram 2A allra
vinnustunda, en hljóti aðeins 1/10
hlutatekna og eigi minna en 1% allra
eigna.
Enginn ágreiningur var um þessi og
fjölmörg önnur atriði starfsáætlunar-
innar. Því spyrja menn: Hvað varð
þess valdandi að hún var samþykkt
með 94 atkvæðum gegn 4 og að 22 ríki
sátu hjá við atkvæðagreiðsluna, þeirra
á meðal Island?
Tvö atriði voru þess valdandi: Að
leggja zíonisma, frelsishreyfingu
Gyðinga, að jöfnu við kynþáttamis-
rétti, nýlendustefnu, erlend yfirráð og
aðrar þær óþurftarstefnur, sem beri að
afnema, og að í samþykktinni um
aðstoð við Palestínukonur stendur, að
þá aðstoð skuli veita í samráði og sam-
vinnu við PLO. Hópur Arabaríkja,
Asíuríkja og nokkurra
Suður-Ameríkuríkja standa saman
undir heitinu "Group 77" og þau
fengust ekki með neinu móti til að
víkja frá þessu orðalagi og þvinguðu
það í gegn með yfirburða atkvæða-
magni sínu. Var sérlega mikill
fögnuður fulltrúa Arabaríkja er seinna
atriðið var samþykkt. Flugræninginn
Leilah Khaled sagði: Þetta var það sem
við komum til að fá í gegn.
Þrátt fyrir þetta lýstu fulltrúar þeirra
landa, sem sátu hjá eða greiddu
atkvæði gegn starfsáætluninni því yfir,
að ríkisstjórnir þeirra myndu virða
ákvæði hennar í framkvæmd. Þarna
gerðist nákvæmlega það sama og í
Mexíkó. Valdahlutföllin innan S.Þ. eru
þessi atkvæðislega séð.
Samhliða ráðstefnu S.Þ. var í húsa-
kynnum háskólans haldin ráðstefna
fjölmargra kvennasamtaka, Forum.
Lítill tími gafst til að kynnast henni, ég
flutti þar aðeins stuttan þátt í
umræðum um konur og frið, sem efnt
var til á vegum þeirra, sem söfnuðu
undirskriftum undir friðarákallið. Án
efa hafa skoðanaskipti verið frjálslegri
þar en á hinni opinberu ráðstefnu, en
sumir þóttust ekki hafa þar erindi sem
erfiði, kannski vegna þess hve margt
gerðist samtímis og erfitt var að fylgjast
með.
Samtímis ráðstefnunni undirritaði
fjöldi þjóða samning um afnám alls
misréttis gegn konum, en svo sem um
aðra samninga S.Þ. þurfa 20 þjóðþing
eða ríkisstjórnir að fullgilda hann áður
eri hann tekur gildi sem alþjóðalög.
Einar Ágústsson undirritaði samning-
inn fyrir íslands hönd ásamt Helvi
Sipilá fyrir hönd S.Þ.
Eg hef sagt á öðrum stað, að það sé
eins og að standa í straumvatni og ætla
að greina það í dropa, að velja atriði til
frásagnar af þessari stóru ráðstefnu.
En þar efldist sú sannfæring mín, að
hvorki verði um jafnrétti, þróun né frið
að ræða í framtíðinni nema mannkynið
læri að líta á sig sem eina heild. Jörðin
okkar er ekki stærri en svo né auðlind-
ir hennar meiri en það, að án gagn-
kvæmrar virðingar og vináttu þjóða í
milli, eigum við okkur enga framtíðar-
von.
DUPONT CIRCLE / by Allen & Hatley
UXfílH) A GHETTO OF
lcetANDICi /N
CLEVEIAND. '
CQANDIANS?
ISAY iqcs? ,
ý---------^
KXUHXSBOS?
__-rp^’
u-Jiöl
DUPONT CIRCLE / by Allen & Hatley
,figrö>py
cmmsi
3flhmotTus,
SINWONS.
WE.U.JUSTftÐEM>
tT NEYPR HOTEMED,
5IR.
wmnm jfmeo
œ ChiojvrM
m QufoSfc.
ifier ir.
dheRe abpwT
ENOUSHCF-mat
-píe AMiNosny.
Jim Skaptason sendi okkur þessar myndasögur um Islendinga sem birtist í Washington Post.