Alþýðublaðið - 29.01.1961, Blaðsíða 7

SK EMMTAN AJLÍFIÐ í Reykja-
vík var ef til vill ekkj, fjöl-
skrúðugt í gamla daga, en ég
held. að við unga fólkið í þá.
tíð höfum ekki skemmt okkur
síður en nú á dögum. Þá var
enginn bar, ekkert veitinga-
hús, sem veitti vin, engir er-
lendir skemmtikraftar nema
dvergurinn, sera kom á Hótel
ísland og gerði hinar merki-
legustu kúnstir og söng með,
sem ábæti. Þá var ungt fólk
aldrei drukkið við dyr veit-
ingahúsa og lögreglan hafði
lítið að gera, nema helzt á laug
ardagskvöldum við d.vr Litla
kaffihússins á Laugavegi 6 og
seinna Bergstaðastræti 3 —
og Fjailkonunnar eða Stjörn-
unnar síðar, á Laugavegi 11.
— Og það skrítna var, að það
voru næstum því ailtaf sömu
mennirnir, sem voru handjárn-
aðir á gangstéttum þessara veit
ingastaða, sem alls ekki seldu
landa, kogespritt eða smyglað
áfengi — og svo fuliir erlendir
sjómenn, sem höfðu fengið
landgönguieyfi og lent: síðan í
kasti við djarfa íslendinga —
og þá áðallega út af blóma-
rósum þeirra tíma, sem voru á
glámbekk.
Skemmtanirnar voru vitan-
lega fyrst og fremst dans, en
íil uppbótar, smá leikþættir og
gamanvísur. Aldrei varð fögn-
uðurinn eins mikill og þegar
einhver fjörkálfurinn með
saemilega rödd söng smellnar
vísur — og man ég það, að
mesta lukkuna gerðu þeir á
árunum 1920-—35: Óskar
Guðnason, prentari, sem kom
að norðan einn góðan veður-
dag með sérkennilegt, heill-
andi bros, ágætar vísur og
prýðilega rödd. Stelpurnar
urðu alveg vitlausar í honum
(augun voru brún) og hann sá
sér þann kost vænstan að lok-
um að draga sig í hlé, setjast
í helgan stein. Þá man ég Kalla
bakara, sem hafði langt og
mjótt andlit, rauðbirkinn —
og alltaf með rauðan snýtu-
klút um hálsinn. Ennfremur
Bjarna Björnsson — og honum
þarf ekki að lýsa, — og síðast-
an en ekki síztan: Reinhold
Richter.
Mér fannst upplagt, að rabba
við hann dálitla stund um dag-
inn þegar ég sá, að hann hélt
upp á sjötíu og fimm ára af-
mæli sitt. Á dauða mínum átti
ég von en ekki því, að hann
væri orðinn hálfáttræður.
Svona hleypur tíminn frá
manni. Ég hafði ekki séð hann
árum saman. Þess vegna lifði
hann í minningu minni alveg
eins og hann var meðan hann
^kemmlti okkur Re'ykviiking-
um í dentið. Þá kom hann mjög
hraðstígúr fram á sviðið: Svart
hærður, dökkklæddur, kringlu
lettur, ákaflega vel snyrtur og
kúltíveraður, eidfjörugur, en
alltaf með einhvers konar
hryggð og ótta i augunum, sem
ekki var i neinu samræmi við
allt fas hans á senunni. Ef til
vill var það þessi undarlega
hryggð í dökkum augum þessa
dökkleita en þó bjarta manns,
sem hafði seiðandi áhrif á á-
heyrendur hans, en venjulega
tókst honum að heilla áhorf-
endur í sama bili og hann tók
til máls. Það var alveg eins og
hann þyrfti ekki meira til.
Og svo kom hann heim tii
mín eftir að afmælishátíðin var
afstaðin. Nú var hann orðinn
hvítur fyrir hærum, feitlag-
inn, nokkuð þungur á sér —
og með afleiðingar af hinni
hvimleiðu „jernbanesyge11 í
andUti.rm. — ^vnna fara árin
með maim, jafnvel þó að þau
faui vei meu ujíinn. En sama
var. Þegar við fórum að ræða
um liðna tið kom sama fjörið
upp í þessum aldraða fjörkálfi
ocr s°+*i svip á hann fyrir þrjá-
tíu árum,
,,Ég fæddist í Stykkishólmi
6. janúar 1886. Ég get ekki
gortað af því að vera „harð-
vetursbarn“ jné „miálinga-
sumarsbarn“, en það sé ég að
margir gera, sem þú hefur rætt
við. Foreldrar mínir voru
Soffía Þorsteinsdóttir frá Æð-
ey og Samúel Richter. Móðir
mín var systir Davíðs Schev-
ings læknis, en faðir minn var
sonur Samúels Richters þýzks
beykis, sem hingað flutti og
búsettist. — Þessi afi minn var
merkilegur karl og sérstæður,
— og í raun og veru vildi ég
helst mega ræða við þig um
hann. Þú verður að minnsta
kosti að leyfa mér að minnast
á hann, Þó ska-1 ég játa það,
að frá honum hefi ég ekki leik-
aramennsku mína, og heldur
ekki auðnaðist mér að erfa
hörku hans. Guðmundur Schev
ing, kaupmaður í Flatey var
athafna- og framfaramaður.
Hann leitaðj sér að beyki er-
lendis til þess að vinna fyrir
sig og fann þennan afa minn
í Kaupmannahöfn. Hann vann
fyrst í Flatey, en siðar fór hann
að vinna hjá Árna Thorlaeíus,
hinum kunna athafnamanni í
Stykkishólmi. Einu sinni
meiddist afi rninn við vinnu
sína og kom mein í þumal-
fingur. Enginn læknir var í
Flatey, en margar grasakonur,
og allar vildu þær leggja fram
iækniskunnáttu sína til þess
að hinn þýzki beykir fengi bót
meinsins, en þetta tókst ekki
betúr til en svo, að það fór að
grafa í fingrinum og varð
meinið æ illkynjaðra. Þá var
það einn dag, að afi hvarf til
smiðju sinnar, greip hvassa
beykisexi, hvatti hana enn bet-
ur, lagði þumalfingurinn á fjal-
högg og hjó, svo að af fauk
fingurinn. Þegar þessu var lok
ið, tók hann upp fingurinn,
skoðaði hann í krók og kring,
gekk svo til baðstofu og lýsti
,,vígi“ á hendur sér. Fólkinu
féli allur ketill i eid. Slíkt og
þvílíkt hafði það aldrei heyrt.
Hörkutólið varð og heiti afa.
Var nú mannaður bátur og ró-
inn lífróður í Hólminn með
hörkutólið — og þrátt fyrir
mótmæli þess — og þar gerði
læknirinn að sárinu Upp úr
þessu settist hann að í Stykkis-
hólmi.
Hér er og önnur saga af afa
mínum:
Amma mín var send að
heiman úr Hallsteinsnesi og
skyldi hún fara að vinna fyrir
sér, enn kornung stúlka. Hún
lenti á bænum Jónsnesi í
Helgafellssveit. Nú var það
þannig, að í Helgafellssveit var
engin önnur kirkja en á Helga-
felli, hvorgi fyrir Helgafells-
sókn né Stykkishólmsbúa. Afi
minn var mjög kirkjurækinn
og sótti kirkju alla ieið að
Hellgafelli alltaf þegar messað
var. Fór hann leiðina vitan-
lega gangandi. Amma mín fór
oft til kirkju. Ekki hittust þau
afi og amma á krossgötum, og
þó má það ef til vill til sanns
vegar færa. Einu sinni er afi
og tveir samferðamenn hans
komu að Vogsbotni, en þangað
liggur líka leiðin frá Jónsnesi
á aðalveginn, finnur hann fag-
urlega gerða sauðskinnskó —
og þóttt sýnt að kona mundi
eiga. En- þá var-siður að fólk
gengi ekki á sömu skónum til
kirkju og það hafði á fótunum
er það gengi í sjálft guðshúsið.
Afi tók upp skóinn og bað svo
félaga sína að auglýsa hann við
kirkjuna, en því var að hann
gerði það ekki sjálfur, að hann
var ekki sterkur í islenzkunni
og fór hjá sér við að fala við
i margmenni. Þetta gerðu fé-
lagar hans, sem voru kátir
ungir menn, og kom í Ijós, að
blómarósin í Jónsnesi átti skó-
inn. Tók hún við honum úr
hendi þýzka beykisins, roðnaði
við og varð undirleit, en hann
hneygði sig djúpti og fannst
stúlkan álitleg — og fóturinn,
sem áttj skóinn hlaut líka að
vera nettur. Það hafði hann
þegar reiknað út. — Og svo
fékk afi ömmu mína að konu
— og allt blessaðjst hjá þeim.
Þau eignuðust þó - aðeins eitt
barn, föður minn. Þau byrj-
uðu búskap í torfbæ í Stykkis-
hólmi og þar fæddist faðir
minn. Ekki naut afa þó lengi
við því að hann dó þegar faðir
minn var um fermingu Var
þá álcveðið að hann skyldi læra
beykisiðn og feta þannig í fót-
spor föður sins, eiida voru öll
beykisverkfærin til og munu
þau hafa verið næstum því eina
eignin. ,hnma mín fór me3
honum til Kaupmannahafnar
til að koma honum í læri, —
og þar lærði hann og dvaldi
í Höfn í fimm ár. Ég held ekki
að föður mínum hafi líkað
þetta, enda vann hann lítið
sem ekkert að iðn sinni nema
á námsárunum. Hér í Reykja-
vík var danskur kaupmaður,
Smith að nafni. Hann hitti föð-
ur minn í Höfn og réði hann.
til sín sem verzlunarmann.
Kom faðir minn svo heim, —•
og starfaði hjá Smith. Smitbs
fór spekúlantstúra út um land
og faðir minn alltaf með hon-
um. Fleirj kaupmenn erlendir
voru á slíkum reisurn og þar
á meðal Gram, sem frægur var
á fyrri tið og Eyjólfur frá
Dröngum segir til dæmis nokk-
uð frá í bók ykkar: Kaldur á
köflum. Gram gekk illa og
einkum fyrir það, að hanm
kunnj ekki málið. Fór hanm
þess á leit við föður minn, að
hann kæmi til sín, og lét faðir
minn tilleiðast með því skil-
yrði að hann setti undir sig
verzlun i Stykkishólmi, sem
Gram og gerði. Faðir minn var
síðan verzlúnarstjóri í Hólm-
inum i 40—50 ár. — Foreldr-
ar minir bjuggu í Stykkishólmi
allan sinn búskap. Þau eignuð-
ust sex börn, þrjá syni og þrjár
dætur. Ég er einn á lífi barna
þeirra.
Þetta er nú um afa minn,
föður minn, ömmu mína og
móður. Af mér, held ég, að sé
ekki nein saga“.
— Þú hefur áreiðanlega ver-
ið fjörmikiil strákur?
„Já, og fór strax að taka til
höndununi þegar ég gat. Ég hef
alltaf starfað að verzlun. Eins
og að líkum lætur lét faðir
minn mig þegar mjög snemma
fara að hjólpa til í búðinni.
Ég vann hjá Tangsverzlun þar
til ég varð tuttu.gu og átta ára
gamail. Þá fór ég til Ólafsvík-
ur, en auk þess stárfaði ég líka
áður á Hellissandi. í Ólafsvík
vann ég við verzlun, sem Garð-
ar Gíslason setti þar upp. Svo
flutti ég til Reykjavíkur og
vann þar áfram hjá Garðari.
Var ég þá sölumaður og ferð-
aðist mikið. Ég held að mér
hafi gengið vel — og með sjálfs
traustinu óx löngun mín til að
verða sjálfstæður kaupmaður.
Ég ákvað því, eftir að ég hafði
unnið hjá Garðari í þrjú ár,
að gerast. umboðssali og fór til
Noregs til þess að afla mér
sambanda. Ég fékk nóg af um-
boðum, en fljótlega kom í ljós,
að Norðmenn voru svo dýrir á
íramleiðsluvörur sínar, að ég
gaf ekkj staðist samkeppnina
— og svo rauk þetta um ltoil
hjá mér. Þá gekk ég í félag
við Jón Kjartansson um stofn-
un umtooðssölu, en innflutnings
höftin, sem þá komu til sög-
unnar, felldu okkur. Nú var
Ölgerðin Þór stofnuð og réð-
ist ég þar til þess fyrirtækis.
En það varð skammlíft. Brugg
araaura tókst aldrei að ræktá
gerlana í bjórinn og pilsner-
inn gaus út úr flöskunni um
leið og hettan var tekin af og
áður en drykkjumaðurinn
hafði komið henni á munninn.
Menn vildu heldur láta ölíð í
sig en utaná — og Ölgerðin
Framhald á 13. síðu.
Reinhoíd Richter.
V. S. V. ræð/r v/ð 75 dro gamlan gamanvísnasöngvara, Reinhold Richter
Alþýðublaðið — 29. jan. 1961 J