Baldur - 30.03.1908, Blaðsíða 2

B A L D U R , VI. ár, nr. i.
ER GEFINN CT Á
GIMLI, -----
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM

tfTGEFENDUR :
the gimli printing &
PUBLISIIING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
baldue,
GIMLI,
TÆ-A.1ST.
V t-?) 4 ‘í'ti lin 'a’i ^’ý^inafim «*• 25 cnn
yric þnmlun^dá’kslengílar. Afalátturer
ednn á *»tœrr auglý<nngiim,flenri hirtaat j
hlaðnu yfir lcngri tíma. Viðvíkjanfii
1 í k im afalættiog öð^um fjármálum hlað«
m.eru menn beðair að anúa sjer að ráðs
manninum.
vA- -uv* 5

Höfðingjar.
Greinar þær, sem hjer fara á
eftir, eru tilþess ætlaðar, að benda
miinnum á að blanda ekki saman
auðkýfingahatri og höfðingjafyrir-
litningu. Það er enginn maður
verri fyrir það, að vera fæddur af
rfkutn foreldrum. Hann gctur
ekki meira að þvf gjört, heldur en
barn, sem fætt er út af glæpa-
manni getur gjört að sfnu ætterni.
Látum alla njóta sannmælis, þvf
sannari þekkingu fáum við á öllu
mannlffinu.
PRINSINN AF WALES
(elzti sonur Edvvards konungs)
ætlar að koma hirigað til Canada f
næstkomandi júlfmánuði. Kon-
ungssonur þessi virðist vera
dyggðadrengur að eðlisfari, eftir
einu tilsvari hans að dæma, sem
eftir honum er haft, frá því hanr:
var barn :
“Jeg ætla að verða góður kon-
ungur. Þegar jeg verð konungur
ætla jeg að láta búa til lög, til þess
að banna það, að höggva rófuna af
litlum hundum, cða kerra aftur á
bak höfuðin á hestum“.
Þetta er barnslegur vottur um
Iunderni. sem að vfsu vill beita
valdi sfnu, en vill beita þvf til góðs.
Þegar hann cr að halda ræðu,
TA þá er hann ekkert að seilast eftir
L/ þvf, að vitna f þá rithöfunda, sem
mest hafa mærðast við stórmennin
og konungsættina, heldur grfpur
hann ofan í Carlyle og aðrar hinar
M ANITOBA ! uPP'v^s‘1,sömustu frclsishetjur,
j sem komið hafa fram á ritvelli
þjóðarinnar, Það má kannske
segja, að þetta sje nú ekki stór-
vægilegt, en þess ber að gæta, að
eft.ir höfðinu dansa limirnir. Að
þessi maður skuli fara svona að
ráði sfnu, verður öðrum, sem lægra
eru settir, hvöc til þess að kynoka
sjer síðurviðað hagnýta sjerkjarn-
yrði og djarfmannlegar kenningar,
hvaðan sem þær kpma.
Einu sinni Ijet hann t. d, kalla
fyrir sig prest einn f Ottavva, sem
hann hafði sjeð greinar cftir í blöð-
unum. Prestur þessi heitir C.W.
Casson. Bróðir hans er Herbert
N. Casson, nafnkenndur sósfalista-
rithöfundur í Bandarfkjunum, og
eru þeir systursynir Jacksons þess,
sem nú er þingmaður hjerna fyrir
Selkirk-kjördæmið. Casson prestur
þjónar við únítarisku kyrkjuna í
Ottavva, og hafði hugkvæmst það
að útbreiða kenningar sínar með
því, að birta útdrátt úr ræðum sfn-
um í morgunblöðum borgarinnar á
mánudögunum. Hafði hann feng-
ið til þess ákveðið rúm í blöðunum
og kallaði það “Paragraph Pulpit“.
Skoðanir þær, sem birtnst í þessu
“Paragraph Pulpit", höfðu vakið
svo eftirtekt landstjórans, að hann
gjörði ráðstafanir til þess að ná við
kynningu af flutningsmanni þeirra.
Og einmitt af þvf að þessi tilraun
hafði þessi áhrif í svo mikiisverðu
tilfelli, hefir nú hið únítariska fje-
lag f Boston fengið Casson prest
til þess að taka að sjer yfirstjórn á
svona “Paragraph Pulpit“ f blöð-
um vfðs'-cgar um Bandaríkin og
Canada, svo útbreiðslan nær nú
samtals orðið til 400,000 blaða-
kaupenda, og fjölgar óðum. Að
mestu mun rnega þakka þetta því,
hve Earl Grey sýndi þessari byrj-
unartilraun Ijúfmannlegar undir-
tektir.
Ekki er heldur svo að sjá sem
hann láti staðar numið við það, að
tala djarfmannlega og vera öðrum
til uppörfunar f því, heldur starfar
har.n f þá átt f ýmsum fjelagsskap,
að bæta kjör meðbræðra sinna og
vera öðrurn einnig þannig til fyrir-
myndar. Enginn gengur nú bet-
ur en hann fram í þvf, að fá stigu
stemmda fyrir tæringarveikinni,
sem hann ncfnir ‘hvftu pláguna',
og segir að sje landstjórnum
menntaðra þjóða til minnkunar að
láta ekki koma í veg fyrir. Á fundi,
sem nýlega var haldinn f Toronto
til þess að ræða um fyrirbyggingu
brjóstveikinnar, fórust Earl Grey,
meðal annars, orð á þessa leið :
“Jeg fcrðast aldrci svo f gegn-
um canadiska borg, þegar jeg fcr
af járnbrautarlcst snemma morg-
LANDSTJORINN I CANADA,
Earl Grey, virðist, af ýmsum lfkum
að dæma, vera hinn mesti snilldar- uns, að jeg telji ekki gluggana,
n;aður, cg sannfrjaLari maður og
umhyggjusamari um hina virkilegu
velfeið mcðbræðra sinna, heldur
en tftt er um aðra hiifði"gja, scm
jafnhátt eru scttir.
scrn opnir eru, áhúsunum scm jeg
fcr fram hjá. Mjer blöskrar þegar
jeg fer um stræti eftír stræti, án
þess að sjá nokkursstaðar op cða
smugu, sem fcrskt loft geti komist
1
um inn í húsin, og jcg gct ekki
annað en komist við af því, að sjá
hvernig vesalings fólkið, af ein-
tómri vanþekkingu, fer að því, að
búa til brjóstveiki. Það varnar
blessuðu hreina loftinu, að koma
inn til sín og forða sjer frá því, að
verða íórnardýr þeirrar p!águ“.
Ofurefli.
Jeg villtist eitt kvöld inn í hús,
sem þeir kalla Bárubúð.
Það átti að fara að syngja.
Efst á söngskránni, sem kölluð
er, stóð “Claver-sóló Kr. Hall-
I

grímsson11.
“Hvaða maður er þessi Claver-
sóló Hallgrfmsson ?“ spurði jeg
sessunaut minn.
“Hann er ekki maður hann er
stúlka, karl minn“, var svarað.
“Svo hann er stúlka; en sá
næsti ? Jeg sje að næst kemur
‘Sóló E. Þorkclsson1; er hann lfka
stúlka ?“
“Nei, nei; hann er ekki stúlka;
hann er ekkja, en ekki f bæjar-
stjórn“, sagði sessunauturinn.
“En þcssi ‘Þórður Pálsson1; er
h.ann þá stúlka eða ekkja ?“
“Hvorugt, laxi; hannermaður,
kunningi, f buxum, tvennum ; cn
meðal annara orða : Þú munt ekki
eiga heima á Kleppi ?“
Jeg skildi sneiðina og hypjaði
mig betur út f hornið.
Svo var farið að syngja og leika
á hljóðfæri.
Mjer þykir gaman að skáldskap
og söng.
En þó varð ánægjan lítil þarna
um kvöldið.
Flest kvæðin voru útlend, dönsk
held jeg ; skildi ekki eitt orð.
Og raddirnar voru eitthvað svo
undarlegar. Sóló E. Þorkelsson,
ekkjan, sem ekki er f bæjarstjórn,
hafði líka rödd og hljóðpfpa úr
blikki, sem jeg aulaðist til að kaupa
f fyrra á Eyrinni handa stráknum
mfnum, og maðurinn ábáðum bux-
unum ljct eins og landnyrðingur ;
mjer var Ifka sagt, að hann væri
nýkominn að norðan ; samt þótti
mjer gaman að heyra hann syngja
Aldamótaljóð Þorsteins Erlings-
sonar, og heyrði jeg þó, að hann
hefði áður sungið þau miklu betur
en nú. En bezt skemmti jeg mjer
við söng Elinar Matthíasdóttur;
hún er hvorki sóló eða son; á
söngskránni stóð blátt áfram : “El-
in Matthfasdóttir11. Og hún sötig
meða! annars lag, sem jeg þekki,
við kvæði, sem jeg kann ; og það
skildi jeg allt, þvf það var allt fs-
lenzkt; kvæðið heitir Kirkjuhvoli,
orkt af Guðm. Guðmundssyni, sem
er karlmaður, og lagið er eftir
Árna Thorsteinsson — lfka karl-
maður ; og Elin þessi söng það svo
ve), að mjer fannst jeg vera orðinn
ungur og horfinn upp að álfhóli.
Hitt var mjer ofurefli ; og það
er mjer ofurefli, að vera hjerna
lengur. Jeg hefi aldrei áður kom-
ið til Reykjavíkur, og finn, að jeg
bctna ekki neitt í neinu, og verð
Iíklega fluttur inn að Kleppi, ef jeg
flýti mjer ekki heim á leið. Jeg
fer á morgun.
Gamall sveitasJcrjóður.
— Lögrjetta.
* *
Vitfirringaspítalinn á Islandi er
á Kleppi. Hjerna hjá okkur er
hann í Selkirk, og það vofir engin
svipuð hætta yfir ckkur eins og
þessum gamla sveitaskrjóð á Is-
landi, nema einhver stúlkan hjerna
tæki upp á þvf, að láta prenta það,
eins og þessi Elin, að hún væri
einhvers manns dóttir. Efasamt
að hún væri hraust ágeðsmununum.
HUNDURINN
FRÁ
BASKERVILLE.
Ensku blöðin hafa minnst á upp-
runann að þessari vfðfrægu sögu,
sem Sir A. Conan Doyles samdi,
og dreifst hefir um allan heim svo
undrum gegnir, bæði sem saga og
leilcrit.
Fyrir nokkru sfðan ljezt í Lon-
don ungur og gáfaður blaðarithöf-
undur, Fleischer Robinson að
nafni. Stöðubræður hans álitu að
hann mundi verið haía fátækur,
svo að ekkja hans hlyti að lfða
skort innan skamms, og ásettu
sjer því að safna saman nokkurri
upphæð ti) að gefa henni. En
sjer til mikillar undrunar urðii þeir
þess vfsir, að hún fjekk álitlega
peningaupphæð að erfðum eftir
mann sinn. Hann hafði samt ekki
grætt peninga þessa sem blaða-
maður, heldur voru þeir hluti af
gróða Conan Doyles á “Ilundur-
inn frá Baskerville1'. Hinn nafn-
kunni glæpasagna höfundur, sem
var svo framúrskarandi heppinn
með söguna “Sherlock Holmes“,
varð eftir það að skrifa sögu eftir
sögu til þess að fullnægja útgef-
atida sagna sinna, er tókst að
breyta hverri prentaðri línu í gull.
Loks þréyttist þó Doyle á þessu,
og varð að taka sjer hvfld. Við
baðstað þann, sem hann leitaði
hvíldar hjá, var Robinson einnig
staddur, og einhverju sinni erþeir
voru á gangi saman, kvartað Doy-
le yfir því, að hugsjónaafl sitt
væri horfið.
“Ef jeg bara þyrði—“ sagði
Robinson.
“Láttu hugsun þfna f ljós, hik-
laUst“, sagði Doyle,
Sagði Robinson honum þá frá
mjög flókinni og samtvinnaðri spæj-
arasögu, sem bar langt af “Sher-
Iock Holmes'*.
Mánuðisfðar kom “Hundurinn"
út, sem á stuttum tfma varð að
endurprenta hundrað sinnum, og
gaf af sjer fleiri hundruð þúsundir
dollara f ágóða. Doyle ljet Ro-
binson fá nokkuð af ágóðanum,
sem varð til þess að tryggja fram-
tfð fjölskyldu hans, þegar hans
sjálfs missti við.
KAUPENDUR
BALDURS.
Gleymið ekki að gjöra aðvart
þegar þið hafið bústaðaskifti.
PAPl’ÍRSPENINGAR.
n
Nú eru liðin full 1100 ár síðan
pappírspeningar voru fyrst búnir
til og teknir til notkunar, en nær
á árinu það var, þvf munu flestir
vera búnir að gleyma. Það var
árið 807 að Kínverjar byrjuðu á
þvf að gefa út pappírspeninga, en
þeim var ekki skift fyrir gullpen-
inga sem bankinn átti, þó krafist
væri, heldur fyrir saít og járn sem
stjórnin hafði umboð yfir. Kaup-
menn urðu að fá ríkissjóðnum f
hendur máhnpeninga sfna, og fengu
f staðinn pappírspeninga.
Saga peninganna er orðin göm-
ul. Peningar voru ekki búnir til
í Danmörku fyr en ádögum Sveins
tjúguskeggs, en samkvæmt því
sem biblían segir, átti bæði Abra-
ham, Sara og Jakob gullmola, sem
þau kölluðu peninga, og að sögn
var mynd af kiði eða lambi á pen-
ingunum.
Vegna ágirndar á peningum
hefir margur maður orðið bófi, og
það eru ekki eingöngu þegnarkon-
unganna heldur konungarnir sjálfir,
sem hafa svikið peninga. Konung-
arnir sviku peningana með þvf, að
láta blanda í þá ódýrara efni, svo
þeir urðu verðminni, en þegnarnir
— þeir scm voru nógu lævísir —
með því að falsa þá, og vcgna
þcssarar fölsunar var það, að þeir
viðskiftamenn sem nú eru kaflaðir
vfxlarar, urðu til. Kaupmenn
urðu að vera varkárir, það kom oft
fyrir að þcir urðu að skifta á þeim
peningum sem þeir höfðu fengið
og öðrum áreiðanlegum, gjald-
gengum peningum. Fyrst voru
það gullsmiðir, scm höfðu þetta
starf á hendi, en seinna sinntu
vfxlarar þvf eingöngu, þvf starf
þetta útheimti bæði hyggindi og
reynslu. Þeir voru til staðar 4
hinum stóru mörkuðum, sem þá
voru helzr f ftölsku sjávarborgun-
um við Miðjarðarhafið þar sem
verzlunin var mest, þar stóðu þeir
við borð eða bekk —- banco — og
þaðan er dregið nafnið banki á pen-
ingaverzlununum sem nú tíðkast.
Fyrsti bankinn var stofnaður f
Feneyjum (Venedig) 1156, svo
risu upp bankar í Genua, Amster-
clam og Hamborg, með margraára
millibili samt. Fyrsti bankinn á
Englandi var stofnaður 1694, og f
Danmörku 1736. Hann var stofn-
aður af hlutafjelagi, sem ljet af
hendi miklu meira virði af seðil-
peningum heldur en málmpening-
arnir voru, sem það átti. Svokom
strfð og erfiðir tfmar, svo pappírs-
peningarnir fjellu í verði ofan f
einn fjórtánda af því sem þeir áttu
að gilda, og komust ekki f fullt
gildi aftur fyr en 1838, eftir að
bæði bændur og borgabúar höfðu
beðið stórtjón af cyðileggingu pen-
ingamarkaðarins.
Bifreiðin varð að hægja á sjer,
af þvf vagn var 4 undan henni á
brautinni með mögrum hesti fyrir.
“Það er Ijóta truntan- sem þú
hefir fyrir vagninum þfnum“,
sagði sá sem bifreiðinni stýrði.
“Til hvers geturðu notað hana?“
“O, ef ckki til annars, þá til að
aka bifreiðarfólki á sjúkrahúsið“,
svaraði ökumaður.