Baldur - 04.04.1908, Side 2
B A L D U R , VI. ár, nr. 2.
e:r gefinn út á
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÚTGEFENDUR:
the gimli printing &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAÐSIN® :
baldttr,
O-IAÆZLI,
MAN.
Vi-ðiímin nr 2í cen
yrir þ'imlungíláikslengdar. Afslátturer
edn n á »tœrr auglýsingum,»em hirtaM j
Hlaðou yiir 1, ngri tíma. Vifivíkjandi
líkum afslættiog öð-um fjármálum blaðs-
n s.eru ininn beðnir að snúa sjer að ráðs
manninum.
a- *
OPIÐ BRJEF
TIL
ÁRNA SVEINSSONAR.
II.
Þú leiðir getum um það, hver
verið hafi aðalorstikin til þess, að
sveitarkosningarnar okkar fóru
eins og þær fóru. Hálfpartinn
kynbka jeg rnjer við þvf, að leið-
rjetta tilgátu þfna, en finnst þó
ekki eiga við að draga dulurásann-
leikann, úr þvf um þetta er að
ræða. í þetta skifti var ósigurinn
af þvf sprottinn, að við vorum all-
ir únítariskir, íslendingarnir, sem
íyvali vorum. Þótt sjera Runólfur
Marteinsson gengi fram sem bezt
hann gat í þessö lffsspursmáli þjóð-
ernis okkar, voru ýmsir svo sein-
látir að þeir gjðrðu sjer upp ýmsar
ástæður til að koma ekki á kjör-
stað, og stöku maður greiddi at-
kvæði á móti okkur. Eftir á munu
flestir sjá, að þeir hafi valdið slysi,
þvf tilraun þessi var gjörð í þvf
eina augnamiði, að ná betri að-
stöðu til þess, að koma sveitar-
skiftingunni á eftir.í gcgn f fylkis-
þinginu, og það hefði vafalaust
heppnast, ef stjórnin hefði ekki
sjeð svona glögglega hinn pólitis^a
styrkleikamun okkar og Galisfu- j
mannanna á þessum óhentuga'
!
tfma. Að atkvæðamagni eru þeir
einir 6 eða y um hvern íslending
í hinni núverandi Gimhsveit, sfð- j
an Bifröst var skorin af norðurj
frá. I rauninni hefði það þvf!
aldrei getað átt sjer stað, að við j
hefðum haft fullkomið þjóðernis-
legt bolmagrí á móti þeim, þótt,
j ungu mennirnir hjer hefðu verið
j búnir að taka meira af löndum en
þeir hafa gjört. Eins og við vit-
um, hafa þeir atkvæði hvort sem
er> °g Ijetu til sfn taka eins og til
stóð, en okkar þjóð er f heild sinni
svo fámenn, að við getum ekki við
neinu góðu búist í slíkum viðskift-
um við aðrar þjóðir. Það var
vegna þess viðvaningsháttar hjá
Galisfumönnunum, scm lýsti sjer f
því að sækja margir f hverri kjör-
deild, að við hefðum getað unnið,
bara f þetta skifti, ef okkar eigin
þjóðernislegu meinbugir hefðu ekki
tátmað, en undir eins og þeir átta
sig á þeirri fásinnu er ekki framar
um slíkt að ræða.
Samt sem áður þóttu mjer stór-
merkilegar hugleiðingar þínar um
fólkið, sem nú er hjer f uppvexti,
af íslenzkum ættum. Um það
hef jeg oft sjálfur lfkt hugsað, og
hitt talsvert marga, sem líta svip-
að á það mál, eins og þú gjiirir.
Mest er um það vert, hvert iranni
kemur það virkilega rjett fyrir
sjónir, að börnin, sem fæðast og
alast upp hjer, sje að verða ætt-
Ierar. Ef svo skildi vera, sem
þvf miður inun einmitt mjög vfða
vera, þá hefir margur illu heilli að
heiman farið “vegna barnanna
sinna“.
Sjálfsagt er það æskilegt, að
þekkja sem bezt ástæðurnar fyrir
þessu, jafnvel þó svo geti verið, að
ekki verði bætt úr til hlýtar fyrir
því. Síðan brjef þitt birtist hefir
mjer meðal annars borist brjef,
sem á þetta minnist með þessum
orðum :
“Jeg álít að heppilega hafi tek-
ist til fyrir Baidur að ttytja brjef
Árna Sveinssonar. Málefnið er
alvarlegt, og áríðandi að það sje
rætt af hugsandi mönnum. Or-
sök til óbeitar þeirrar er yngra
fólk hefir á landbúnaði og hlvar-
legum fjelagsmálum, álít jeg vera :
fyrst, vanþekking eldra fólksins
eða misskilningur á fjelagsskap
þeim, er unglingar alast upp f;
annað, vanræksla eldra fólksins á
að leiðbeina unglingunum f fjelags-
málum og, f að veita þcim tfmaog
tækifæri til að koma fram sem
j leiðandi og hugsandi menn og kon-
ur ; og þriðja, eigingirni — sem er
náskild ágirnd —, og fæðir af sjer
flokkadrátt, skapar stjettamun og
allskonar þar af Ieiðandi fjelagsrfg,
«em dregur úr ánægju og hagnaði
þeim, er fjeiagslífið getur gefið“.
Þarna virðast mjer ákjósanlega
liðaðar f sundur ástæðurnar fyrir
lífernismáta hins íslenzka æsku-
lýðs hjer : vanþekking, vanræksla,
j og flokkarígur. PCkki held jeg þó
að allt sje þarna upp talið, og skal
þess sfðar minnst. Ekki getur
maður heldur sagt að það sje cin-
ungis eldra fólkinu beinlínis að
kenna hvernig komið er, að svo
miklu leyti sem Ájiönnunum er
þetta viðráðanlegt, en óbeinlínis
er hætt við, að allt megi rekja það
til þeirra róta. Það er engum
blöðum um það að fletta, að hver-
vctna eru öfl f þessu þjóðlífi, sem
draga börnin burt frá áhrifum
sinna íslenzku foreldra
annan j
hugsanaheim, eða ef til vill hugs-
unarleysisheim að okkur finnst
sumum ; en í þeirri baráttu reynir
einmitt fyrst á hreysti þess, sem
íslenzkt er í eðli okkar sjálfra,
hvort hefir betur, það eða hjer-
lendi seiðkrafturinn. Og svo er
auðvitað upplag æskumannsins
sjálfs afarþýðingarmikil stærð í þvf
reikningsdæmi, sem þar liggur fyr-
ir hendi. Um það er ekki til neins
að saka eldra fólkið.
Framh.
Eru hugsanir Þorska-
bíts ljótar eða fagrar?
-----:o:---
“Slettir kráka á svaninn saur“,
datt mjer í hug þegar jeg las í
Hkr., 16. jan. sfðastlið., greinina
“Um ljótar hugsánir“, eftir Jón
Einarsson. Sá maður hefir áður
skrifað ýmislegt f blöðin, og hefir
margt af því verið vel skrifað.
Slíkt held jeg þó að enginn geti
sagt um þessa ritsAíð harts. Að
eiga við ljóðagjörð hefir honum
ætfð látið lakast, og eru vísur hans
þess óræk sönnun. Það er hans
veika hlið, og er Ieitt, að hann
skuli ekki finna það sjálfur. Þegar
jeg var að Iesa ofannefnda grein,
hjelt jeg lengi vel að hún ætlaði
að verða tómur formáli, en svo
komst jeg að raun um að það var
ekki. Einnig bjóst jeg við að höf-
undurinn mundi, áður en hann
lyki máli sínu, skýra fyrir lesend-
unum hvað væri fagrar hugsanir
og hvað Ijótar hugsanir, en jeg
get hvergi fundið að hann stigi
eitt spor í þá átt, að gjöra greinar-'
mun á þeim. og eftir greininni að
dæma virðist hann ekki hafa verið
rfkur af fögru hugsununum, þegar
hann samdi hana. Samt hefirþað
vfst orðið höf. óvart, að hinar hafa
traðkað svo þjett um smfði hans,
að þar er hverjum manni vel spor-
rakt. Fyrirsögn greinarinnar
sjálfrar virðist hafa átt helzt til
djúpar rætur í huga hans. Að
vfsu reynir hann hvergi beinlfnis
að lýsa Ijótum hugsunum, heldur
virðist hann ætla mönnum að skilja
greinina svo, að með þvf að nefna
kvæðið “Trúarjátning" eftir
Þorskabft, þá sje hinar Ijótu hugs-
anir sýndar. Það skulum við sfð-
ar athuga.
Fyrri helmingur greinarinnar er
formáli, ísem hefir ekkert til sfns
ágætis, en seinni helmingurinn
lftilmannlegar skammir um Þorska-
bft, • og f þeim7 eina tilgangi að
koma þeim á framfæri, virðist
gfeinin skrifuð. Sje það höf.
fögru hugsanir, með þessu “lyft-
andi eðli, er þróar umbætur hugs-
analffsins“, þá er lakara eðlið hans
ennþá lakara, en jeg bjóst við,
Þcgar formálanum lýkur, byrjarj
höf. á þvf að tala um “óhreinsað |
málbragð“, Torvelt er honum að j
skilja við sig nýyrzkuna, blessuð-
um! Orðbragð hafa aðrir menn
notaðtil þessa, þótt að þessu kunni
að vera meira matarbragð í munni
Jóns. Þegar nýyrðingur ól son,
var þetta kveðið:
Sjervizkunni er tyllt á tá.
— tungan sundur skorin.
Nýyrðingi nú er hjá
nýmælingur borinn.
í þettasinn hefði höf. allra hluta
vegna sæmt betur, að minnast
ekki á “óhreinsað orðbragð".
Greinarhöf. segir, að öll þau
kvæði, sem hann hafi sjeð eftir
Þorskabít, sje af “lakara eðli,
keskni og óhróðri blandin11. Ekk-
ert færir hann þó fram þessu til
sönnunar, enda hefir honum hætt
við þvf fyr, að slá út stóryrðum án
þess sannanir fylgdu, og aldrei
verður þessi staðhæfing höf. til
sóma, vegna þess að hún er ósönn.
Öll þau kvæði, sem birzt hafa al-
menningi eftir Þorskabít, eru
þrungin af frelsisþrá, sannleiksást,
rjettlætistilfinningu og meðlfðun-
arsemi með þeim sem verið er að
kúga, Þau eru ljóst og djarflega
framsett og lýsa meiri ákafa og
hita en maður á almennt að venj-
ast, en bituryrt eru þau allajafna f
þess garð, sem ódrengilegt er og
ógöfugt. Engra hluta vegna er
hjer hægt, að sýna fram á þetta
með þeim rökum,Bem J.E. mundu
nægja, “því auminginn hann Ein-
arsson er nú bara þversum", og
það vita allir sem til hans þekkja,
að þegar hann er kominn á þann
veginn, þá er enginn hægðarleikur
að snúa honum öðruvfsi. Önnur
staðhæfing höf. er sú, að Þorska-
bítur dæmi “alls, að vera þorska,
sem halda við skoðanir, sein eru
gagnstæðar hans eigin nótum“, en
ckki virðir höfundurinn sjálfan sig
svo mikils, að sýna fram á aðþetta
álit sitt hafi nokkuðviðað styðjast.
Svo talar hann um “ónýtan og
ótrúan þjón“, og fleiri neyðaryrði
er hann að reyna að senda Þorska-
bft. f rauninni kemur þettakvæð-
um Þorskabíts ekkert við, en úr
þvíað höf. þjónar svona dyggilega
Iöngun sinni til að hræra manni og
málefni saman, má ætla að hann
búi yfir einhverju,. sem Gróa á
Leiti hefir frætt hann um, þvf
aldrei á ævi sinni mun hann hafa
sjeð manninn sjálfan, og áreiðan-
lega þekkir hann ekki neitt. Höf.
er bara svo sem 13. rófuliðurinn f
refsskotti slúðursins, og finnst Ifk-
lega vera “hreinsað málbragð“ í
að hafa það eftir, urn einn hinn
vandaðasta og bezta dreng þjóðar
sinnar. Það sannast þar á honum,
að “hægra er að kenna heilræðin
en halda þau“, önnur eins ósköp
og hann hamrar á ókurteisi hjá
öðrum, og augsýniltga hefir hon-
um f þennan svipinn misheppnast
að hafa “hemil á tilhneigingum
sfnum hinum lægri“.
Sama ónáttúran gægist fram f
því, að gefa í skyn að Þorskabítur
sje að stæla Þorstein Erlingsson,
en ekki þóknast höf. samt að leggja
fram önnur sannanagögn fyrir því
cn að sumir hafi “gizkað á“! Svo
J.E. er þá ekki stórlátari en þetta,
— hieypur út og galar ‘ágizkanir1
annara!
i
Ekki gjörir þáð neinum neitt, þój
að J. E. staglist á fálsnöfnurtK
Það er algengt hjá bæði stærri ogj
smærri rithöfundum og skáldum j
að taka sjer ritnafn, og enginn
nýturdrengur lýtirannan fyrirþað.
Það segist J. E. vita, að Þorska-
bítur sje “siðferðislega skyldugur
að kveða, sem hugsandi maður, og
níða ekki guð kristinna manna“;
en eftir þessu má hann kveða níð'
um guð þeirra, sem ekki eru kristn-
ir. Fyrir hvaða ástæður er guð
kristinna manna rjetthærri en aðr-
ir guðir ? Svo höf. er þá líklega
reiður út af þvf, að f kvæðinu
“Trúarjátning“ hafi Þorskabítur
nftt guð kristinna manna, enda
þótt jeg geti ekki fundið, að Þorska-
bítur tali neinstaðar í því kvæði
um kristinna manna guð. Jeg vil
ekki þurfa að hugsa, að neinn mað-
ur nú lifandi tilbiðji cða trúi á eins
grimmúðgar, siðspillandi og þræl-
lyndar verur eins og þær, sem
Þorskabítur afneitar þar. Ef ein-
hver af þeim er átrúnaðargoð J. E.,
þá skal mig ekki furða þó greinin
hans sje eins og hún er.
Þetta hjal Jóns um að menn sje
skyldugir til þess að tala og kveða
svona og svoria, situr báglega á
honum. Menn eru skyldugir til
þess, að færa svo fram rök fyrir
þvf, sem þeir segja, að það sjáist
að þeir hafi hugsað málin og þeir
sje þess virði, að það sje íhugað,
sem þeir tala ; en í þvf er J. E.
fremur eftirbátur en fyrirmynd
annara manna.
“Að kveða sem hugsandi mað-
ur“, segir höf. Hefir hann ekki
lesið kvæðið, sem hann er að skrifa
umf Getur hann bent á eitt ein-
asta atriði f kvæðinu, sem sýni, að
það sje ekki ort af hugsandi manni?
“Trúarjátning*' Þorskabíts er svo
þrungin af hugsun, að það hefði
hverju blaði þótt vegsemd aðflytja
hana, ef þjóðfrægt nafn hefði stað-
ið neðan undir, þótt engu orði f
henni sjálfri hefði verið breytt.
Þorskabítur segist ekki trúa á
þann |juð :
.... sem fáráðling æsir til óhlýðni
fyrst
svo eftir á tekur af lífi“.
Eða þann :
.... ‘ ‘Sem ómálga börnin af brjóst-
unuin sleit
svo barði til heljar og kreisti“.
. . . .“ af karlmönnum heimtandi
kiðling f fórn
af konunum æruna og lífið“.
. .. .“Sem Líbanons villidýr lepj-
andi blóð
úr lffæðunrsaklausra manna“.
Hvareru þarna Ijótar hugsanir?
Hvar er þarna nfddur guð krist-
inna inanna, þótt skáldið segist
ekki trúa á svo ógöfugar guðahug-
myndir eins og þarna er um að
ræða ?
Og enn segir Þorskabftur :
“Jeg hata þann guð, semað hrind-
ir sjer frá
þeim hrösuðu og viltu með glotti,
og hálfsoðna, spriklandi horft getr á
f helvftis vellarídi potti“.
Eru þetta Ijótar hugsanir, að
hata það hugarfar scm vill gjöra
sjer píslir helvftis að sjónarleik ?
! Eru þeir menn virkilega með öil-
um mjalla, sem álfta það gagn-
stæða fagrar hugsanir ?
Þorskabítur segist dásama þann