Baldur - 16.05.1908, Blaðsíða 3

B ALD U R, VI. ár, nr. 7.
sólkerfi voru sem er næst fyrir ut-
an okkur, og líkist mest okkar
hnetti. Stjörnufræðingarnir rann-
saka hana með ákefð og fthuga, af
þvf þeir ímynda sjer að þar muni
vera verur lfkar oss. Ásigkomu-
lagið á þessum tveim hnöttum er
ekki mjögmismunandi. Mars snýst
um möndul sinn á 24 klst. og 23
mfnútum, og er dagurinn þar þvf
lftið eitt lengri en okkar. Braut
hans um sólu er því sem næst eins
löguð og jarðarinnar, og vinkillinn
milli brautar þessarar og mönduls-
ins er nærri því eins, þannig, að
Mars hefir sömu ársfjórðunga og
við, þó hver ársfjórðungur hans
sje nærri helmingi lengri en okkar.
Mars er nefnilega lengra frá sólu,
og þarf næstum tvö jarðarár til að
fara alla braut sína um hana. Frá
Mars aðsjá ersólin helmingi minni
en frá okkur, en svo hefir Mars
tvö tufigl. Stjörnufræðingarnir
fullyrða að Mars hafi andrúmsloft
eins og jörðin, og að þar sje haf
og land. Hafið er minna þar í
hlutfalli við þurlendið, og þar eru
langir skurðir sem liggja f beina
stefnu á milH hafanna. Hvftir
blettir eru í kringum skautin, sem
minnka þegar þau snúa að sólu,
því þá er þar sumar ; það er eflaust
snjórinn, sem bráðnar þá.
Reikistjarnan Venus er nær
okkur en Mars, en hana er ekki
eins hægt að skoða, af þvf hún er
ft milli okkar og sólarinnar,og þeg-
ar hún er nftlægust, snýr hún
dimrnu hliðinni að okkur. Þegar
Mars er okkur nálægastur, þá er
hann ‘fullur1, það er svo að skilja,
að þá snýr hann sömu hliðinni að
okkur og sóiu, og er þvi mögulegt
að rannsaka hann við hin hentug-
ustu skilyrði, Mars er miklu minni
en jörðin, og þvf hlyti maður hjeð-
an, þegar hann verður þarstaddur,
að reynast miklu Ijettari en hjer,
af því þyngdaraflið verður að vera
minna þar. Margar hugmyndir
hafa lifnað um samband milli jarð-
arbúa og Marsbúa, en þær munu
allar vera dauðar nú.
KARTAFLAN.
I Offenburg f Baden var reist
minnismerki yfir ensku sjóhetjuna,
Sir Francis Drake, árið 1853, SRm
sagt er að fyrstur hafi flutt kar-
töflur til Evrópu árið 1553.
Árið 1616 voru kartöflur ennþá
sjaldsjeðar á borði franska kon-
ungsins, og það var ekki fyrri en
sfðari hluta 17. aldarinnar að for-
sjálum þjóðvinum lánaðist að brjóta
á bak aftur óvild almennings gegn
þvf að rækta þentia gagnlega rót-
arávöxt. '
Þegar kornræktin brást, ljet
Friðrik mikli í Prússlandi með lí'g-
um skipa bændum f Pommern og
Slesfu að rækta kartöflur.
í'Frakklandi beittu menn brögð-
um til að koma bændunum til að
ra>kta kartöflur. Lyfsali nokkur
sáði kartöflum f stóran akur, og
rak niður stangir hjer og þar f
kringum akurinn, hengdi á þær
auglýsingar og hótaði f þeim, að
sá sem stæli þessum dýrmætu á-
vöxtum skyldi sæta þungri hegn-
ingu. Lyfsalanum heppnaðist
þessi list; bændur stálu kartöflun-
um til þess að rækta þær sjálfir,
og Lúðvfk konungur 16. sagði við
lyfsatann : “Þú hefir fundið fæðu
handa þeim fátæku“.
UMSLÖG.
í fyrra sumar voru 100 ár sfðan
pappírsgerðarmaður nokkur f Brig-
hton á Englandi ljet í fyrsta sinn
umslög í verzlanir. En það liðu
mörg ár frá því og þar til notkun
þeirra varð almenn. Eldra tólk
man sjálfsagt mjög vel hvernig
farið var að loka brjefum í æsku
þess.
LJELEGUR DAGVERÐUR.
Þau voru ekki allt af á eitt sátt,
Halldór og Halldóra, þótt hjón
væru, Einkum var það dagverður
á sunnudögum sem oft varð að
deiluefni. Einn laugardag kom
H. heim og segir við konu sfna:
Jeg er búinn að kaupa efni f
dagverð fyrir morgundaginn, svo
þú þarft ekki að hugsa um það.
Jeg er Ifka búin að þvf, svaraði
hún, Þú gazt ekki vitað hvað jeg
vildi hafa f dagverð.
Nei, en >jeg vissi hvað jeg vildi
hafa, og þvf keypti jeg gæs.
Gæs ? Jeg keypti lfka gæs,
Jæja, við höfum þá f þetta sinn
haft sama smekk, án þess að vita
það,
Já, þvf ver, og nú verðum við
að borða heita eða kalda gæs f
hálfan mánuð.
Svo þögnuðu bæði eins og vant
var.
Þú vilt lfklega hafa epli og
sveskjur f þfna gæs ? sagði Halld-
óra á sunnudagsmorguninn’,
Þú átt við þfna gæs ? svaraði
hann,
Nei, alls ekki, Jeg sendi mfna
gæs til Jóhönnu móðursystur
minnar.
Þjer er ekki alvara. Jeg sendi
mfna til Karls föðurbróður mfns.
Þögn,
Maður sem stamaði mætti gár-
unga nokkrum á götunni ogspurði
hann: G-e-et-urð-u s-a-agt
mj-e-er hv-a-ar je-eg fæ keypta
na-agla ?
Gárunganum datt strax hrekkur
í hug, Hann sagði manninum til
langrar og krókóttar leiðar, en hljóp
sjálfur skcmmstu leið,
Fy-y-rirge-efð-u, sagði hann,
ge-e-t je-eg fe-c-ng-i-ið na-a-gla
hje-e-r.
Já, velkomið.
Me-eð hvö-össum 0-0 oddum.
Si-ittu þá á þe-ei-eim þangað til
je-eg kem aft—.
Til allrar lukku stóð hann svo
nálægt dyrunum að hann komst
út, áður en kaupmaðurinn var bú-
inn að finna nokkuð til að kasta f
hann.
Nokkrum mfnútum seinna kom
maðurinn sem stamaði,
Fyri-irge-e-fðu, ge-e-et- je-eg
feng-i-ið na-a-agla hje-e~-,
Tfu punda lóð, sem ienti í maga
hans, hindraði hann frá að segja
meira, og af þvf hann flúði strax,
gat hann forðað sjer undan tveim-
ur járnskóflum og ofnloki.
Vinstúlkan: En hvað þetta barn
líkist föður sfnum.
Móðirin : Já, það sama finnst
mjer. Eins lítill eins og hann er,
verð jeg þó að vaka fram 6 nætur
hans vegna.
o
M
ba
<v
e
0
æ:
3
s
iS
■*-*
QJ
x*
'S
tc
X
CJ
>
cö
u.
X
<
:í
QJ
3
>8
aJ
C
i-
QJ
2?
nJ
J*
u
CJ
>
JC
c
**-*
£
4-»
4-»
O
o
C
s
s
» :o
% ^
a £
ns '3
É rt
t!
o
2>!
<D
V
>
K
O
d)
A
crJ
>
H x
< . * s
>
►—» =3
. cö
m 'k
JÁ
V
3
*o
u>
3
CL
CO
X*
fl> *©
bo cxj
bc ^
S
cti
JS
cö
c
b/>
CJ
c
CO
*5
C
flj
flj
>
bÆ
o
tr«->
s
v
cn
■S
1S
ri
cö
>
S
<D
cn
u
cö
•O
c
<ð
Rj
c
X*
C
x:
b/D
O
rt
C
t
tM
O
tfi
G
QJ
u
C
%
U
ctf
>
3
£
£
£
£
3
tfi
rö 4-»
■ö á
1 w
2
.£ 5e
b/J
o

*%
c
c
bJO
QJ
T3 C
s -a
u
3
«5 «J
‘O
b/)
o
flj
1E>
S
CÖ
c
<s
bX)
^ S
c
4-»
<n
bJD
flj
■u
<« JG
4—• ’O
2 S
1 £
•Ot =>
U
5? S
> Sg
1
S o
>
«© <«
'S tn
C ®
c
flJ ru
Ui
■S f
b/>
0 u-
& S
w
.y
- \
u JC
RJ
C
C J£
flJ J*
JC flJ
Vo
c
3
*o
c
•8
*s
X*
u
cti
>
s
o

rd
C
W
3
G
8
<1
Q
c
ru
C
JZ
V
u
cð
>
ffi
b/5
O
bo
15«
cö
c/i
bjh
50
JG
5
0
>
<0
£1
i
c
pj
bjO
<u
•s
8»
tn
C
‘S
s
3
c
.&•
3:
C
ctí
C
rc
>
c
a
C v- vrf
Sn g •S?
1
«
u_ g 4*
!£ M w
tó 2 s

cð
C
<3
C
b/)
o
«5
c
c
flj
-fl
rá
C
eo
O
M
6
3
«5
u
y
>
,
r '£
c
& s
o £
s 3
*«ð C
1 i
£ »■*
g 13
c
1/1 >
3
bfl rt
sj v-
5= JS
v. O
V ^
ro>
nJ
A
.b bo
flj o
A <n
s
cö
J3
g
<
Cö
s
c
c.
c
c
cti
s
TD
c
flj
•C
i 1
-
<2
o
bo
o
tn
C
‘5
3
v-
O
>
'O
3
u
W
C
flJ
tuO
flj
c
flj
c
bjo
o
»0
Vo
tuo
5J, 2 .
3 >
s
3
>0
CÖ
£
tn
ro
oJ
A
v
s
flj
. •—»
143
flj
*b2
bjO
‘5 VVJ Jaí qj cö w- I *- V- ’> 0 X u •S4 í vCÉ ^flJ 1S >0 cö 4-> *o 3 C
1n o3 \ 4-» • — A 4-» c*-< A lö > V-
■s > x< u 1 Xfi ro 3 03 >0 J2 5 'oj ftC jG U .t- ’flj V o3 4-» ?o *52 ro cð bJD flj —r b/D cn VO X
c
15
c
g
‘5b
cö
*>r.
c
bjo
cö
.s
5
c
3
S
c
.2
*Q*
o
xo
cn flj
tJ
>0
o5
O
£
<C
flJ
JC
5 ^

tfi
s
oð
íö
<5
«5 §
£ 2
O -q
5 <
»0
§
O
C
QJ
«0
05
C
c
oJ
15
S
<2
»0
rC
fg
>
s
OJ
X
oJ
u
X
<
flj
-C
oS
c
bQ
_ cö
JO
05
05
O
c
c
<2
o
bD
o
O
03
oo

ðO
05
CJ
rO _
*Cð 4_J
15 3
* 1
bfl 3
bc JS
d)
bo
£
(O
bo
o
cxj
w cö
-
4J (W
I -5
biJ <
Ui
flj
•S
c
c
151 A
3
S
o

QJ
>
~c
b£
s
s
3
bJ3
C
05
bo
o
03
c
3
§
C
rC
j
3
s
g
s
03
c
c
CJ
-C
fO
Vo
o
X
OJ
s
3
oJ
xfi
3 ..

cð
Já
cu Í5
s -
u W
CÖ r.
C
■s
bC
CJ
c
>>
cr
ro
3
o3
C
Jt :
12 s
cj flj
. *—» X rC
biD «5 cð
flj • Xi
fO
aJ r.
TC w
4-»
rQ
4-» cn 03
m V-. (Ö
« G
4-* tfi Vc
oJ bjo
s 03 tn
3
(Ö
C
V-.
VO .
A CJ
v_ .9^
■+-> 'u
flj bo
tx 4-»
3
O 03 Vh
A
cn
£
‘5

bC rc
(j 4-»
r* ’bS
A
c
c
c3
>
O 'S
cn 55
■2 I
O4 .. .
16 £
bX) ^
rt
uo fO
03
.t; <u
c W)
E
3
«3
cð
>
>> £
«5
V-
oJ
CJ
u O
flj n
'”T>
Xfi
J_| . —«
rQ
*v?
u.
flC
flJ
u
bi5 7C
*cin ®
4-> Crt
I •’S
3 £
<2 c
30 G
^ ' X .3
flJ
•C
oJ
V-
(ö
U
oJ
rið
.co
‘S
rQ
o3
C
c
o
Xu
— cö
rQ E
•8 w
cu ^
,_r «
V. flj
rQ
bc
o
ci
*o
- U
V ö
^ .5
<3
. X
00 3
rt >r
bX) O
O >
'O
c
cö
c
o
A5
3
C
c
S
o
3
cð C
X< c
OJ
b £
flj
A
flj
A
o
3
bi5
fl>
tö
bi?
<D
c
E
3
æ
jí
»0
á
u
W
O
C
v-
E »
cö' r3
2 K
<
’q
c
03
bc
03
(Ö
*Q
03
Si
flJ
O
•9
o3
OJ
G
3
cu
cn
rC
flj
>
bO
flj
to
3
u.
^4
KO 03
03
o. u
«a
' c
c
<í
CS
*o
-o
«
e
u
3
biD
C
oJ
C
fl)
o
M
(Ö
4-*
<ð
. • KO
CJ «5
G
4-»
flj
CJ
>
U
flJ
rC
o
>
rC
bo
cj
ro ^
oJ ro
4-» --j
03
"3 C
3
ro
oj
s
oí
«
b/)
ro
flj
3
O
J6
CJ3
flj
03
A
c »3 K cn m flj rA ro A, I 4-1 S3 15 Heim Gekk
I 4-» 4-» 1 CJ
ru C 03 s .5 0 £ :3Í <H CÖ u. viS *e> v_ C c
« 0 *c
OJ u cð So £5 (Ö ‘c c rO cö A E V—. -O
C C OJ^ -* flJ OJ X cö c *>cð
cö E V-. 0 A- c <3 -C Æ 0 d flj ro íS OJ 44
3 ’ cö tn
C v_ >0 JI3
w. tc QJ v_ ‘Sc OJ > cö 12 -C
*o cö biD QJ cn o3 C Hfi ‘X 4-> CJ -og
oJ
s
3 E
bJD OJ
c c
flj c
bJD u
(Ö
>
£ Ij ru bJ) <u
> oi >
4~» c
'5 cö biD cn cn ~U
> bJD flj O
■s > rA Cb
*CÖ - cn v_
> K c OJ > '1 cn A <3 03 C 3
- VD cö z cö
c u
V- bii 3
Cö flj u
> > O
c
c
oJ
rö
*o
c
fl>
fO
cö
’S
x
tn
>
3
cö
.2 ÍO
*T3 u.
^ » Æ
OJ
c
flj
c
c
cö
rC
X
c*
*o
'O
c
c
03
œ
cö
bX)
3
•S
S
cö
en
tfi
flj
A
rn
c
cö
X
rO
'O
bJD
o
c
.s
’ín
05
bo
3
rC
03
>3
ro
03
C
C
05
rC
bo
<u
cn
ro
S
3
TJ
C
3
C
<ð
3
^2
<« jrt
u
3 3
flj C
CJ
>
’c
c
flj
•rC
U3
flj
>
X
<3
C
c
3
S
OJ
pA
4-4
3
03
A
ta
U
u
TD
X
S
>0
>
w.
03
C
c
flj
vC
c ^
c —
•g <c
C 03
u X
c c
| w
3
.S
•6
c
c«
uo
06
r-
'O
•
rC
J*
ro
cö
bÆ
3
x
u
&
C
.S
’a
o
o
c
05
C
c
03
u.
12
o
3
c
3
E
.2
Vo
W
aJ
c
Ifi
3
cn
‘S
c
rC
03
s
x
CJ
bJ)
rO
C 01
c
■ — 4—*
« cfi
oJ
CÖ 4-»
4-» 4-»
cn o
5 jj
C o
03
J3
s
3
bo
3
03
cn
4-»
O
JJ
c
c
u
oJ
>
<ð
3
>0
oJ
c