Baldur - 15.07.1908, Blaðsíða 3

B A L D Q R, VI. ár, nr. 14.
kenna oss tvenrít", sagði hann,
“þolinmæði og umburðarlyndi
annars vegar og hins vegar alvar-
lega eftirleit sannleikans, með því
að vjer vitum, að Guðs andi lætur
sig aldrei vera án vitnisburðar“.
Þá töluðu ýmsir fulltrúar um á-
stand trúarfrelsisins, hver í sínu
landi, svo og um kjör og afkomu
frísafnaða, frfkyrkna og flokka. Er
það of mikið mál, að því sje hreyft
hjer, en af flestum þeim ræðum
mátti skilja, að fríkyrkjur eru allt
annað en frelsi f trúarefnum, cins
út á við sem inn á við. Án rót-
gróinnar alþýðumcnntunar reynast
allar kyrkjur, sem sjálfstæð fjelög,
fullt eins fhaldssamar og harðráðar
cins og rfkiskyrkjurnar hingað til
hafa verið. Og þó krefst lýðvalds-
stefna vorra tfma, að frfkyrkju-
leiðin og engin önnur sje farin,
þvf að þá sker þó eitthvað úr að
lokum. Og hugsjðnir (princip) en
ekki valdboðnar kcnningar og
nauðungarlög eru nú komin á
stefnuskrár flestra þjóða — nema
hinna kaþólsku. Og þó —? Jeg
vil að endingu tilfæra afarfróðlega
kafla úr fyrirlestri, er haldinn var
um kyrkjuna og páfann á þinginu
af presti frá Parfs, er A. Houdin
heitir.
Þau tfmamót, sem nú stæðu yfir,
kvað hann háskaiegri hinni miklu
móður kristninnar en nokkur hin
umliðnu; gengi þessí sögunnar
dómur svo nærri mörgum trúuðum
manni, þar á meðal sjer sjálfum,
að menn mættu varla ógrátandi
um tala. Og þó mundi kristind.óm-
urinn enn sem fyrri komast úreld-
inum, og þá dýrðlegri en nokkru
sinni áður.
Vinum kyrkjunnar (0: þeirra,
sem kallast vilja kaþólskir) skiftir
Houdin f þrjá flokka. Fyrst þá,
sem trúa megingreinum trúar og
fyrirkomulags kyrkjunnar, en vilja
ýmsar umbætur og meiri eftirláts-
semi gagnvart tfmans kröfum.
Þeir afsegja rannsóknarrjettinn og
allt það nauðungarvald, scm til
skaða mætti leiða fremur en til
friðar og bóta; orð sannleikans
eigi að sigra og hyggindi og helgi-
álit páfa og preláta. Annar flokk-
urinn þykist að vísu vera vaxinn
frá allri kreddutrú og goðsagna-
fræðum fyrri alda, en halda trú á
guð og guðlcga krafta f kyrkjunni,
scm þeirvilja haldaog lofa aðeiga
öll sfn erfðarjettindi, en heimta
jafnframt alla þátilhliðrun og rjett-
arbætur, sem siðmenning tfmans
geti ekki án vcrið. Margir þeirra
samsvara hinum ensku breiðkyrkj-
umönnum, svo og Únftörum.
Þriðji flokkurinn cr búinn tncð
alla tiú, en játar, að hin heiðvríða
kyikja lifi enn í blóði sfnu ; segir
þ\ í, að sig taki sárt til hennar,
vill, að hún eigi gott í ellinni, og
kveður engum kærara cn sjer að
veita henni nábjargirnar og loks
heiðarlega útför af heimi þcssum.
Ræðumaðurinn bað þingmenn að
hyggja vel að oinu : þegar ka-
þólskur maður tekur að efast,
finnst honum sem einungis sje
um tvennt að velja : allt eða ckk-
ert. Þessi er afleið’ng hins ramma
og rökrjetta rómverska kyrkjufyrir-
komulags og hinnar valdboðnu
trúar með samhljóða skipulagi öld
eftir öld. Falli páfinn, er allt fallið;
sje eitt lýgi og svik, dregur það |
allt annað með sjer. Einungis fá-
einir menn með sjerlegum gáfum í
•
sjá glætu gegnum þetta myrkur.
Það er helstrfð Lúthers f klaustr-
inu, Loyólu og annara stórmenna
sögunnar, scm ekki týnast cða gef-
ast upp í þeirri eldraun eða gras-
garðskvöl.
Síðan talar hann margt fróðlegt
um samspil allra þessara þriggja
flokka. Alstaðar þarf varúð og
viðsjávið að hafa, þvf að allirþykj-
ast vera að verja móður sfna,
kyrkjuna ; forðastþvf eins oghcit-
an eldinn að styggja hverir aðra,
eða koma upp um sig hneykslarí-
legum skoðunum eða trúarvillum.
En svo kemur páfinn og kúrfa
hans I Þá tckur þvert fyrir með
sættirnar; þar er öll krftfk lögð á
eina vog, vegin og ljett fundin.
Páfanum lýsir Houdin sem gfimlu
einföldu guðsbarni, sem engan
skapaðan hlut af kyrkjunnar arfi
i hefir nokkru sinni efað. Og hann
I
| er fastlyndur sem jarðgróinn steinn.
' Þá kemur um sfðustu aðgjörðir
j hans ; fyrst auglýsing hans (eftir
ótal áminningar) í apríl f. á., að
allir nýmælamenn sje uppreistar-
menn. Lýsir hann þar í bann
flestar kenningar þróunarfræðinnar,
umbreytingar allar á lögboðnum
trúargreinum eða dogmum ; fyrir-
skipar aftur “hreint evangelium“,
en bannar allt sjerfrelsi og margt
fleira, Auk þessa hefir hann látið
aðgjfirðir fylgja orðunum, eins og
hann hefir sýnt f aðskilnaði ríkis
og kyrkju á Frakklandi. Helztu
prestum í Suður-Evrópu, sem rit-
að hafa um framfaramál kyrkjunn-
ar, hefir hann bannað messuem-
bætli.
“Eitt af tvennu liggur fyrir,
að haun bantifæri fjölda preláta
kyrkjunnar, og setji með þvf allt í
uppnám, cllegar hann neyðist til
að láta þá fara sfnu fram og vinna
í kyrþey voðatjón hinni rómversku
kyrkju“.
“Vera má þó, að slfkum pála
takist mikið, en eitt fær hann
aldrei bugað ; það er vcraldarsag-
an, sem þegar kemst inn á hvert
heimili. Hennar dómi verða öll
mannaverk að lúta, og svo mun
virðast um hið ytra rfki og fyrir-
komulag páfavaldsins'*. — Loks
talar höf. um hin eldri tímamót
kyrkjusögunnar; sýnir, hvernig
kyrkjan þá gat komist úr eldinum;
en nú sjc meira að gjöra: ráðgát-
an Jesús þvkir ráðin, og hvorki
rannsóknarrjettur nje páfaforboð
hcfir lengur allsherjar fylgi. Hann
lýkur máli sýnu með hjartnæmum
[ orðum til niðja hinna gömlu mót-
mælenda, sem forðum tróðu vfn-
pressuna: “Nú er oss rjettur ka-
leikurinn, sá cr þefr forðum hlutu
f botn að drekka. Hjcr er oss,
kaþólskum bræðrum yðar, kynnt
ennþá heitara bað cn baðið var
þcim Húss, Wickliffe, Lúther og
Kalvfn".
"Sárar nfstir hjarta vort að
TIL SÖLU.
Góð bújörð á góðum stað
í Á R N E S B Y G G Ð.
Einnig L O Ð I R í G i m 1 i b œ.
Sanngjarnt verð og söluskilmálar.
G. THORSTEINSSON.
Givili. - ---- ---- Mam,
ITINAR ÁGÆTU
SIIARPLE’S TUBULAR
RJÓMASKILÍVINDUR
standa nú Ný-íslendingum til boða.
Verð þeirra, sem aðskilja 200 pd á klukkustund, er $40 (aðrar
tegundir sem afkasta jafn miklu verki kosta venjulega $65 til $75), og
þær sem dýrari eru afkasta að sama skapi meira verki.
Sá sem hcfir þær til sölu hjer í nýlendunni er
GISLI JONSSON,
Arnes p. o.
THE LIVERPOOL & LONDON &
GLOBE INSURANGE CO.
w « w
Eitt sterkasta og áreiðanlegasta lífsábyrgðarfjelag f heimi.
m u b
Tryggir hús fyrir eldsvoða, bæði f Gimlibæ og grenndinni.
G. THORSTEINSSON, agent.
Gimi.i.------Man.
horfa á meðan ofan yfir oss hryn-
ur hið háa og heilaga musteri, sem
vjer vonuðum að verða mundi vort
ævarandi skjól og hæli. Þjer,
Prótestantar og bræður, sem aldrei
hafið skoðað hina rómversku kyrkju
eins og hina einu og alsönnu
kyrkju, og álitið stjórnarfar henn-
ar oft og einatt gjörræði eitt og
kúgunarkosti, þjcr æðrist ekki nje
undrist ófarir vorar og harmatölur
og skiljið lftt það stríð, sem vjer
stöndum f. En feður yðar, og
enda sjálfir þjer, hafið reynt viðlfk
auðnubrigði, og í sveita yðar and-
litis og með heitu táraflóði hafið
þjer komið upp yfir höfuð yðar
þeim skjólshúsum, þar sem þjer
megið í friði búa og fullum kröft-
um beita f þjónustu guðs og manna.
I sálarstríði voru nú skal reynsla
yðar vera huggunaihvöt vor og
fyrirmynd".
Þannig kemst einn af óskabörn-
um hinnargóðu, gömlu páfakyrkju
að orði. I einuin kaflanum getur
hann ekki á sjer setið að minna
ekki á hin hörðu orð Proudons:
“Kyrkjan játar aldrei, að sjer
skeiki, hverfur aldrei frá röngum
skoðunum. Þeim, sem sanna
henni, að hún hafi á röngit að
standa, svarar hún með anathema
(o: bölvaður sje I). Heldur eti að
fallast á rjettvísi, aðhyllist hún
blinda örlagatrú. Fyrir þessar
sakir á hún engrar vægðar von,
heldur liggurfyrir henni að drekka
f botn bikar blindni sinnar“.
“Þetta er Þungur dómur, enda
vari sig dætur hennar (d: hinar
yngri kyrkjur), þvf að meðan þær
máttu, fetuðu þær flestar dyggi-
lega í fótspor móður sinnar. Og
þótt svo megi álíta, sem minni sje
orðinn þeirra syndaþungi fyrir
harðstjórn, heimsku og þrályndi
gagnvart skynsemi, frjálsræði og
framþróunarlögmáli þjóðanna, er
hinn betri aríur móðurinnar miklu
meiri, sem sje kristnan óg sið-
menning Norðurálfunnar, svo og
eftirdæmi, heilagleiki og fyrirbæn-
ir ótölulegra helgra og ágætra karla
og kvenna. [Lögrjettaj.
SAMTIMNGUR.
Eftir Jovi.
&
JENS OG GRJETA.
Sjógangurinn var mikill ogvind-
urinn hvass, svo það var enda
hættulegt að nálgast landið, samt
heppnaðist bátnum að ná höfninni
og þar var báran lftil.
Grjeta var sjáanlega glaðari, og
Jens þurkaði sjóinn fratnan úr sjer
á treyjuerminni,
Grjeta var ung og — næstum
þvf falleg. Jens var gamall og
grár.
En hún var rfkasta stúlkan fj
veiðistfiðinni, og falleg og hug-1
djörf líka. Hún hafði sett sig í
framrúm bátsins, af þvf Jcns hafði I
sagt hcnni að varast ágjafirnar.
Henni geðjaðist ekki að áminning-
um.
Báturinn lagðist við bryggjuna,
og Grjcta hoppaði upp á liana, þar
beið hún eftir Jens á meðan hann
festi bátnum.
Grjeta sagði honum frá öllu sem
gjöra átti og gekk svo einsömul
upp f bæinn. Vanalega var háð-
bros á vörum hennar, en nú hvarf
það um stutid, svo andlitið varð
glaðlegt og fallegt, en intian skams
kom það aftur.
Hún var rfkasta stúlkan f vciði-
stöðinni, svo hún þurfti ekki að
lúta Bjarna, vesalingnum þeim,
sem átti að eins einn bát og varð
rð annast móður sfna.
Hún viðurkenndi að hann var
fallegur og röskur. Þau höfðu
þekkst frá þvf þau voru börn, og
stundum skifzt á ástrfkum orðum,
en einhverntíma hafði hann sagt
henni, að hann gæti enga kortu
virt meira en móður sfna.
“En, geturðu þá clskað tiokkra
konu meira en hana ?“ spurði
Grjeta.
“Nei, • aldrei, Grjeta. Mamma
hefir lifað og unnið fyrirmig; mjer
þætti gaman að sjá jafn góða og
eðallynda kontt“.
Þá hafði Grjeta dregið hendi
sítia úr hans hendi og hlaupið
burt, og hjet þvf með sjálfri sjer
um leið að skifta sjer ekkert af
honum.
Og þetta loforð hafði hún efnt.
En hvernig sem á því st >ð,
vöknaði henni oft um augu þegar
hún sá hann, Henni fannst það
undarlegt, að hann skyldi elska
móður sfna meira en sig.
Þegar hún gekk upp strætið,
var hún að hugsa um hantt, sem
hafði beðið hana svo innilega að
koma með sjer á sfnum bát, en
farj ekki með Jens ; en hún sagði
nei. Það þurfti að vekja auðmýkt
hjá honum.
Allt f einu sá hún Bjarna koma
fvrir götuhorn. Hún setti & sig
reigingssvip og leit ekki við hon-
um,
Hún framkvæmdi sín erindi og
gekk svo ofan á bryggjuna aftur,
og kom þá Jens þangað um sama
leyti.
Þegar búið var að koma böggl-
unum fyrir f bátnum, fór hún út f
bátinn og settist. í samá bili
kom Bjárni og fór út f sinn bát.
Það leit svo út sem Grjeta vildí
segja eitthvað, en úr þvf varð þó
ekki.
Svo fóru bátarnir af stað.
“Það er bæði mikill sjógangiir
og stormur f dag“, kallaði Bjarni.
j “Vertu saell, Jetis".
Grjetu hefði þótt betur að hann
hefði kvatt sig ltka, en það gjörði
hann ckki.
Stormurinn óx, svo Jens átti
nóg með að verja bátinn. Það
var sem Grjetu væri kalt. Allt f
einu spyr hún :
^'Hefirðu nokkru sinni verið ást-
fanginn, Jens?“
“Einu sinni — en það nægði“,
svaraði hann.
Nú var báturinn kominn að
grandaoddanum, þegar komið var
fyrir hann, voru eftir tvær vikur
sjávar fyrir opnu hafi heim til
hennar.
Bátur Bjarna \’ar nú við hl'ð
hins bátsins og voru þcir þarna
báðir f hlje fyrir vindinum.
“Það er vondur sjógangur fyrir
oddann, Jens, þú ættir heldur að
lenda hjerna á meðan. Vertu sæll“,
sagði Bjarni.
Niðttri. á 4. sfð.t.