Baldur - 07.01.1909, Blaðsíða 2

BALÐUR, VI. ár, nr. 31.
BALD

ER GEFINN ÓT A
GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÍTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &|
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
utanAskrift TIL BLAðSINS :
B^.X.XDTTR,
GIMLI,
IML^nST.
Verð ft smíurn auglýsingum er
25 c. fyrir þumlung dálkslengdar.
Afslftttur er gefinn á st;erri auglýs-
ingum, sem birtast f blaðinu yfir
lengri tfma. Viðvfkjandi slfkum af-
slætti ogfíðrum fjftrmálum blaðsins,
eru menn beðnir að snúa sjcr að
ráðsmanninum.

1 s<
mundir, þá yrði sjálfsagt rjettasta
svarið : Einar Hjörleifsson.
Eftirfylgjandi bækur hafa Raldri
borist nú upp á síðkastið, væntan-
lega til þess að þeirra yrði að ein-
hverju getið. Að geta þeirra er
að vísu ljúft verk, en það er eigi
að sfður meiri vandi en vegsemd
að gjöra það svo vel sje.
JEinar Hjörleifsson:
OFUREFLI,
SAGA.
Reykjavík.
ísafoldarprentsmiðja.
1908.
Einar Hjörleifsson:
SMÆLINGJAK,
FIMM SöGUR.
Winnipeg.
Kostnaðarmaður
Olafur S. Thorgeirsson.
1908.
.7. Magnús lijarnason:
BRAZILÍUFARARNIR,
skAldsaga.
Reykjavfk.
Prentsmiðjan Gutenberg.
1908.
Fjdrða nýja bókin, sem vel fer á
að íhuga jafnframt, er ‘Heiðarbýl-
ið‘ eftir ‘Jón Trausta* (Guðmund
Magnússon). Að eins fyrsti þátt-
urinn af þeirri sögu, “Barnið“, er
komið út, og ekkí er sú bðk hjer
við hendina, þvf útgefanda hefir
ckki þött ómaksins vert að senda
Baldri hana.
Ekkert ska! um það metast hjer,
hver þessara þriggja, Einar, Magn-
ús eða Guðmundur, sje mestur rit-
höfundur. Hjer sitja þeir hver
við annars hlið, af þvf rit þeirra
koma um sömu mundir fyrir al-
mennings augu. Þd mættu þeir
hvenær sem væri vera settir á
sama bekk af annari ástæðu. Það
kcmur skýrt fram hjá þeim öllum
sálarástand, sem óðfluga er nú að
ryðja sjer til rúms hjá hinni upp-
vaxandi fslenzku kynslóð: trú á
hið góða, og þar af leiðandi upp-
hvatning til sannrar dyggðar.
Þó má gjarnan til aðgreiningar
segja, að glöggast komi -fram hjá
Guðmundi trúin á iandið, hjá Magn-
úsi trúin á þjóðina, en hjá Einari
trúin á mannlegt eðli f heild sinni.
Þegar Guðmundur er búinn að
draga sfnar meistaralegu myndir
af landinu og lofa það, þá raðar
hann mönnunum fram svo ijóslif-
andi að hann hvorki þarf að lofa
utan eða ofan svið Vísindalegrar! þá eða lasta. Einhver kann nú
rannsóknar mcð þeim hætti, sem | að halda að maður hafi ætlað að i
fræðimenn almennt koma sjer sam-( bæta þvf við að þeir gjörðu það
an um. Staðhæfingar og kenn- sjálfir, en því er ekki svo varið.
ingar rithöfundanna um þessa hlutijÞað sem er átakanlega merkilegt
mega miklu freinur teljast trúar- j við ‘karaktjera' Guðmundar er
skoðanir helduren þekkingaratriði. í það, hvað þeir eru eins og fólkið f
Og þess vegna eru umræður þeirra I daglegu Iffi, hvorki verðir lasts
um slfka hluti, f eðli sfnu ckkert cða lofs, enguin alls varnað og
annað en trúmftl. engum allt gefið. Guðmundur fer |
Og væri þess svo enn fremur öldungis varhluta af þvf gamni, '
spurt hver væri hcitasti neistinn, að sjá engil og púka eigast við í j
þ. e. a. s. sá neistinn, sem mest sögurh sfnum, eins og öðrum skáld-
kveikti út frá sjer, á andans arni um er svo einkar tamt. Fólkið
hjá íslenzku þjóðinni um þcssar hans, með samanblönduðum göll-
NÝJAR BÆKUR.
Ef eínhver ókunnugur spyrði
þess, hvaða íhugunarefni mcst
gjörði vart við sig um þessar
mundir f íslcnzkum bókmenntum,
yrði rjettasta svarið tröm&l.
Náttúruvfsindi lúta algjörlega
f lægra haldi fyrir mannvfs-
indum, og auðfræðislega hliðin á
mannvísindunum lýtur f lægra
haldi fyrir sálarfræðislegu hliðinni.
Áherzluspursmálið er ekki það,
hver niðurröðun náttúrunnar sje
utan við manninn, og hver öfl sje
þar að verki; — ekki heldur hvern-
ig mannlegri skynsemi hcppnist að
komast f samvinnu við öfl náttúr-
unnar sjer til bjargar og nautna ;—
heldur er áherzlan lögð á það,
hvert eðli mannssálarinnar sjc f
sjálfu sjer, þarfir hcnnar, ástríður
og eftirvæntingar, og hver hennar
rjetta hilla sje f djúpi hinnar dular-
fullu tilveru. Að miklu leyti ligg-
ur þetta fhugunarefni ennþá fyrir
um og gæðum f hverri einustu
sálu, er sannir arfar sinna forfeðra,
og hluttakendur þeirra lífskjara
sem allir aðrir þjóðfjelagsins með-
limir eiga við að búa. Það verður
þvf f rauninni meiri forlagabörn
en almennt gjörist í skáldsögum.
Á langstórvægilegustu stundinni f
“Höllu" kom þetta skýrast f Ijós,
þar sem þau Halla og sjera Hall-
dór eru að skilja. Að vfsu er les-
arinn látinn finna þar glöggt til
kjarkskortsins í Halldóri, en hon-
um er jafnframt sýnt hveru gagns-
iaus kjarkurinn hefði verið, vegna
óviðráðanlegra kringumstæða. Það
er hinn svo kallaði ‘kyrkjuagi1 sem
höf. ræðst þar mest á, og yfir höf
uð er höf. cnn þá meira' ‘krftfser-
andi‘ heldur en uppbyggjandi,þótt
þvf bregði fyrir bæðif fyrstu prjedik-
j un Halildórs og f hugleiðingum hans
! um Lúter og aðra siðabótamenn.
“Barnið“, — sem er fyrsti
þáttur “Heiðarbýlisins“, en
ekki Heiðarbýlið fyrsti þáttur
af Höllusögum eins cg Hkr. segist
j frá, — rekur áfram, hlekk fyrir
j hlekk, þá forlagakeðju, sem óhjá-
kvæmiiega hlauzt af þessum kring-
umstæðum að spinnast. Örlögin.
sem skapast á Iffsleið sögufólksins,
eru svo náttúrleg, að höf. verður
eins og meðskapari skaparans f að
sýna hinn órjúfandi gang Iffsins
frá orsök til afleiðingar. En mitt f
þessum forlagavef er lcsarinn sf-
felldlega á það minntur, hvernig
geymslubúr Iffsskoðananna, kyrkj-
an, er full af vanans hlekkjum til
að yfirþyrma alla sjálfbjörgun
þeirra sálna, sem “binda ekki
bagga sfna sömu hnútum og sam-
ferðamenn “.
Hluttaka Guðmundar f trúmála-
umræðimum kemur þannig í aðra
röndina fram f ádeilum gegn l<yrkju-
mygluðu almenningsáliti; hina
röndina f óbifandi trausti á hina
skipulegu niðurröðun tilverunnar,
frá orsök til afleiðingar, bæði hið
ytra f náttúrunnar gangi og hið
innra f mannanna eigin cðli.
Gamla setningin: “mannsins
hjarta upphugsar sinn veg, en
clrottinn stýrir hatis gangi“, hún
j verður svo hjá þessum rithöfundi:
einstaklingsins hjarta getur ekki
upphugsað .sinn veg vegna vana-
þrælkunar liðinna kynslóða, en
drottinn heldur áfram, jafnt eftir
sem áður, að stýra hans gangi,
hvað sem upphugsun vegarins
veldur. Ilöf. sýnir frívilja og for-
lög svo snilldarlega f tengslum, að
glögglega má sjá, hvernig mann-
fjelagið kreppir að sjálfræði ein-
staklingsins með kenjum sínum,
og bætir þeim þannig við forlaga-
hring náttúrunnar.
“Brazilíufararnir“ flytja frcmur
frásagnir af ýmsum atburðum, sem
eiga að hafa borið að höndum
þriggja Islendinga á ferðalagi í
Suður-Ameríku, heldur en lýsing-
ar á náttúrunni cða sálarlífi mann-
anna. Ekki er það þessum höf.
leggjandi til ámælis, að ekki er
mögulegt að treysta þvf að lands-
lýsingar hans sje samkvæmar
nokkrum virkilegleika þár syðra.
---------:----------jg
Hsestmóðins orgel og
píanó.
Hinireinu umboðsmenn fyrir
Hcintzman & Co. pfanó.
J. .7. 77. McLean & Co, Ltd.
28 Main St.
Winnipg.
Samræður við vini okkar um
orgel og píanó eru okkar ánægju-
efni, þvfokkurcr óhætt að ábyrgj-
ast hvaða hljóðfæri, sem valið er
úr okkar búð. Þær tegundir, sem
við höfum á boðstólum, eru allar
reyndar að þvf, að standa frcmstar
allra þeirra hljóðfæra, sem seld eru
hjer í landi.
ARTÐANDI SPOR.
Það er ekki eingöngu í dansin-
um, að fótabragð þitt sýnir sig.
Daglega, heima eða á strætum
kemur það f Ijós. Kaupirðu skó
hjer, þarftu ckki að kosta til
meiru en þú ættir að gjöra, til að
fá þá skó er þú ættir að nota.
KJORKAUP.
GULLSTÁSS. — 30 proc. af-
sláttur. Brjóstnálar, Nisti,
Skyrtuhnappar, Festar, Úr etc.
Ábyrgð á vörunnm.
Allskonar aðgjörðir
fljótt og vel.
Ch. Goldstein.
Boot & Shoe Dcaler.
695 Wellington Ave. Winnipeg.
Sjálfum er honum þetta auðvitað
vel Ijóst, en hann fer þar að dæmi
ýmsra heimsfrægra höf., svo sem
t. d. þeirra Rider Haggards og
Hall Caines, sem íslendingum er
kunnugt um af sögunum “Eric
Bnghteyes’* og “The Prodigal
Son‘‘, að láta fmyndunarafl sjálfra
sfn að mestu ieyti smfða leiksviðið
ekki sfður cn það, scm á þvf gjör
ist, þótt nöfn ýmsra staða og manna
sje fengin að láni.
í þvf efni er höf. þessi lfka all-
áræðinn, þegar hann er kominn
með söguhetju sfna inn f hirðlff
Pedrós keisara, enda svipar sög-
unni úr þvf mest til evrópiskra
h i rðspæja rasagn a.
Að síðustu þegar komið er f
gegnum allar hættur ferðalags'ns
og frásögumaðurinn að lokum bú-
inn að fá ástarþrá sfna uppfyllta,
bregður höfundurinn upp alveg
nýju Ijósi, eða öllu hcldur, þar
sjest í fullbirtu það, sem bjarmar
allt af fyrir í gegnum allar ferða-
sögurnar: virðingin fyrir mannkær-
leikanum, trúin á það, að vera
góður maður.
Það er langfegursti bletturinn (
bókinni, þar scm Castró sá, sem
saklaus hefir orðið fyrir langvar-
andi rangsleitni, leggur sig allan
t;l að f.i dauðvona vin sinn til að
verða ekki eftirbátur sinn f þvf, að
fyrirgefa manninum, sem hafi beitt
sig rangindunum. Og höf. eig ð
hugarþelsjestbezt þar sem hann að
lokum la:tur hinn kjarkmikla sjúkl-
ing átta sig á hinni sönnustu göfgi
mannlegs sálarástands, og segja :
“Jeg sje að jeg er ekki undir það
búinn að deyja, — jeg vcrð að
lifa iign lengur og búa mig betur
undir dauðunn, — læra að fyrir-
gefa, eins og hverjum sannkristn-
um manni berað gjöra“. Útrým-
ing hatursins, heimilisfang kær-
leikans f mannssftlunni, það er trú-
artakmark þessa höf., hans skiln-
ingur á þvf, hvað sje að verasann-
kristinn maður.
Ekki er þó svo sem þar með
sje úttalað um trúmálin af höf.
hendi. Hann getur ekki, fremur
en aðrir fslenzkir rithöfundar nú i
tfmum, stillt sig um að hafa svo-
Iftið gaman af barnaskap kyrkj-
unnar. Reyndar er það kaþólska
kyrkjan, og það svo góðmannlega
meðhöndluð, að afsiikun þcss, sem
hlægilegt er, vcrður hin sama eins
og sakleysi þess, sem er fáviti af
þvf hann er barn.
Og bókinni sinni lýkur höf. með
þvf að láta engil svefnsins færa
litlu stúlkubarni nýjan Iffskraft i
jólagj'if, “scm færði aftur heilsu-
roðann f kinnar hennar......En
úti rfkti kyrrð og friður, .... scm
fyllti huga manns óumræðilcgum
fiignuði og lotning fyrir hinum
miklu dáscmdarverkum guðs“.
Þaðervarla hægt annað að scgja
en að trúmálin skipi forsæti f huga
þess höf., sem svona leggur niður
við bókina sína.
1
Þó getur varla hjá því farið, að
hver unglingur, sem les þessar
ferðasögur að gamni sfnu, festi
það bezt f rriinni, hvað Iiöf. hefir
mikið uppáhald á íslendningnum,
og ætiast til að hann sje góður og
nýtur maður; og hvað viss hann
er um það, að hver góður íslend-
ingur erlendis, vilji allt af Islandi
allt það bezta sem hugur hans get-
ur gripið.
(Framhald).