Baldur - 01.03.1909, Blaðsíða 2

B A L D U R, VI. ár, nr. 37.
ER GEFINN 1ÍT A
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁKIe.
BORGIST FYRIRFRAM
ÖTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ib^viqidttzr,,
O-ITÆILX,
flNÆ^VXT.
Verð 4 smáum auglýsingum er
25 c. fyrir þumlunp dálkslengdar.
Afsláttur cr gefinn á stærri auglýs-
ingum, sem birtast f blaðinu ynr
íengri tfma. Viðvfkjandi slfkum af-
sketti cgöðrum fjármálum blaðsins,
eru menn beðnir að snúa sjer að
ráðsmanninum.
Kornverzlunar-
málið.
(Niðurlag).
Þegar stjðrnaformennirnir fara
að kjamsa yfir velvild sinni f bænd-
anna garð, eftir alla sfna prjedik-
un um þarfleysuna, sem á þvf sje
að hjálpa þeim nokkuð, þá rennur
upp fyrir manni f huganutn mynd
af fiskimanni, sem er að'venja
hundinn sínn.
“Svona, svona, greyið, greyið'S
segir hann, og klappar á hausinn
á Mdra sfnum, “jettu nú þarna
innvolsið af skaflinum, en láttu
fiskinn f sleðanum vera kyrran".
Móri gjörir einsog honum ersagt,
þó að maðurinn gangi alvegíburtu
frá honum. Byrgið og keðjan og
afskammtaður vcrður er orðið
Móra svo rækilega innrætt, að það
er fyrir löngu búið að fá yfirhönd-
ina yfir þvf hundslega innræti að
stela úr sleðanum. Honum er
umboð og eignarrjettur húsbónd-
ans svo hjartfólginn, að hann Ijeti
heldur lffið fyrir hvaða aðkomu-
r;eningja sem væri, heldur en að
láta húsbóndann tapa sfnu.
Það sýnist ekki mikils um vert,
að Móra skuli vera klappaðá haus-
inn, — en honum finnst það nú
samt sjálfum. Einhver munur er á
því eða svipuhöggum! Og þau
hefir hann þó ekki sfður komist f
kynni við.
Fiskimaðurinn og Móri hansj
hafa báðir Iagt fram krafta sfna til
þess að koma þessum fiski þang'að,
sem hann á að brúkast til matar.
Móri fær sinn skerf — innan úr
flskinum — maðurinn fiskirin sjálf-
an.
En Móra er lfka klappað f þokka-
bót og kallaður blfðlega “greyið,
greyið",- þegar svoleiðis liggur á
húsbóndanum.
Og sömu tökunum sem hús-
bóndi beitir við kvikindið sitt, leit-
ast allt af yfirmaðurinn við að beita
við undirmann sinn. Annars væri
ekkert “yfir" og “undir“ um að
ræða, — og það á ekki heldur að
vera um það að ræða f mannheim-
um. Það varir að eins svo Iengi
sem maðurinn heldur áfram að
vera, í sambúðarlegum skilningi,
eitt af dýrum jarðarinnar. Ef þvf
linnti, þcssu, að vera yfir og und-
ir, vera æðri og lægri, þá stæðu
mennirnir hlið við hlið. Þá væru
þeir bræður. Þá væru þeir ekki
eins og hundur og húsbóndi. Þá
væru þeir allir menn.
En það er lag sem á leggst, f
hverju scm það er, byrgjum, keðj-
um og slógi handa flundunum, og
! hreysum, lagaflækjum, og drafi
I handa bænduin og vcrkaiýð, en
húsbóndinn og kóngurinn ogallir
smáir og stórir undirkóngar jeta |
fiskinn. Og þvf‘fínni', sem mað-
urinn er, og þvf minna sem hann
óhreinkar sig á moldarverkum lffs-
ins, því sjálfsagðara þykir öllum
að hafa þetta svona, — en eng-
um þykir það sjálfsagðara heldur
en honum Móra, þegar búið er að
klappa á hausinn á honum yfir
slóginu. Hann og hans Ifkar
láta rffa sig f hel fyrir húsbændur
og kónga og allskonar smákónga
og stjórnaformenn og flokkafor-
ingja, — bara fyrir eitt klapp á
hausinn eða gullhamar f eyrun.
Að hvaðagagni komasvo þeim,
I sem flegnir eru með allskonar laga
! brögðum, öll þessi blfðmæli ? Hvað-
an kemur þessuin herrum sú tign,
að bændunum þurfi að þykja nokk-
uð til allra þeirra vináttumála koma?
Tign;n, þetta að vera yfir, hún
er fengin frá fólkinu. Einn stjórn-
I arformaðurinn, Hon. R.P. Roblin,
1 var einhverja stund bóndi, en svo
, hætti hann að framleiða korn og
I fór að kaupa það af öðrum. Hann
I varð kornkaupmaður og hann veit
| vel um hvað er að ræða, þegarj
, verið er að biðja hann um lagaboð j
! stjettarbræðrum hans til hnekkis. j
! Og hinir, Scott og Rutherford, |
sem ekki munu hafa verið korn-
kaupmenn, þeir sýna ekki að þeir
sje hótinu betri Hvers vegna
l hætti Roblin að vera kornframleiá-
| andi og gjörðist kornkaupandi ? Af
í þvf það átti í sjer fólgið meira
‘tækifæri*. Og hvers vegna hefir
! honum notast að tækifærunum til
j að komast upp f stjórnarformanns-
| sætið ? Af þvf fylkisbúar hafa kos-
j ið hann tii að hafa á hendi með-
j höndlun sirina sameiginlegu vel-
ferðarmála. En hvers vegna kusu
þeir hann tii þcss ? Af þvf hann \
hefir með samræmisfuilu þreki ogi
viti sýnt svo mikið dáðrfki, að al-
menningi er ekki kunnugt um að
annað jafn sannarlcgt mikilmenni
sje til f þessu fylki. Þótt þcssi
maður hafi nú ekki fengið tign sfna
að ástæðulausu, þá er hún ekki
gildandi tilefni til þess, að hans
fyrri stjettarbræður, bændurnir,
láti blfðmæli hans aftra sjer frá því,
að etja sanngjörnu kappi við hina
sfðari stjettarbræður hans, korn-
kaupmennina. Alls ekki. Blfð-
mælin væru einskis metin, ef þau
kæmu frá karli úti f sveit. Þau
verða metin frá honum, einkum af
flokksmönnum hans, sem eru eins
vel vandir og hann Móri ‘greyið* ;
en þau verða þá samt ekki metin
vegna annars en tignarin^ar, sem
fólkið hefir sjálft veitt manninum.
Og komi það svo f Ijós að þessir
stjórnaformenn vilji smeygja sjer
út úr þvf, að hafa velferðarmál
erfiðismannanna til meðhöndlunar,
þá er það ekki annað en gamla sag-
an. Bankarnir, vjeiasmiðjurnar,
kornkaupmennirnir leggja til veið-
arfærin og hugsunina að miklu
leyti, — eins og fiskimaðurinn, —
en bændurnir fá að leggja til lfk-
amskraftana, og svo fara skiftin
eins og vænta má, meðan hvorki
er um hugsun eða samtök að ræða
af þeirra hendi. Á meðan þeir
sætta sig við það sjálfir, hafa þeir
sama gagn af blijðmælum stjórna-
formannanna eins og Móri hefir af
þvf að vera klappað á hausinn.
Nú, og þó að svo einhver þörf
væri 4 þessu stfmabraki fyrir bænd-
anna hönd, — sem þessum stjórna-
formönnum okkar finnst engin vera,
þá væri það til fyrirstöðu eftir
þeirra á'iti, að
KOSTNAÐURINN,
sem það hefði í för með sjeryrðial-
veg ókleyfur.
Sama mundi fiskimanninum finn-
ast ef hann Móri kæmi upp með
það, að finna upp einhver ráð, sem
skiftu hlutfallslega á milli þeirra
öllum arðinum af iðju þeirra, illum
og góðum. Maðurinn liti vfst f
kringum sig áður en hann færi að
leggja þau ráð á. Það yrði meira
að segja bið á þvf, að kötturinn á
búrhyllunni, fjárhundurinn bakvið
eldhúshurðina, eða rottan undir
gólfinu, sem öll njóta góðs af leyf-
um húsbóndans, færu að leggja
þessi ráð á. Þeim þætti það líkiega
ðllum dýrt spaug, að láta byrgið
hans Móra fara að draga frá hús-
inu. Og sama hljóðið hefir ævin-
lega verið f öllum borgalýð gagn-
vart umbótabænum sveitalýðsins,
þótt Lögberg vissi það ekki um
daginn þegar það var að tala um
“þorra ajþýðunnar“. Allt frá
þeim lagasnápum, sem fullt er af,
eins og gráum köttum, á búrhyll-
um hvers einasta auðkýfings ogi
stjórnmálaforingja, — niður faum-|
ustu undirtyllur og þjófa, sem lifa|
á þvf, sem til fellst f borgunum,— !
eru allir jafnt á það sáttir, að veita
uppskeruarði sveitarinnar á hverju
einasta hausti, eins og óhjákvæmi-
legu slagæðablóði inn f borgirnar, \
svo allt veslist þar ekki út af yfir
veturinn. Mönnum er það svo
innrætt hvað uppskeran þýðir fyr-
ir kaupskaparástand borganna, að
skrifstofustrákar, sem ekki þekkja
taðköggul frá kartöflu, eru fullir afj
spádómum um það, hvað “bissniss-
ið“ muni lifna eða dofna þegar
frjettir fáist af uppskerunni; og
blöðin flytja allt af áætlanir um
uppskeruna, sem hinn eina gild-
andi mælikvarða fyrir velsæld eða
vansæld komandi'tfðar. Það getur
hver hálfviti sjeð, að hræðslan við
kostnað f þessum skilningi, —
nefnilega, að borgalýðnum yrði
það dýrt spaug, að sveitalýðurinn
fengi að sitja að óskertum arðin
um af erfiði sinna handa, eins og
jafnaðarmennsku-hugsjónin felur í
sjer, — sú kostnaðarhræðsla er
virkilcgri, einkum hjá stjcírnmála-
miinnunum, sem varla þora að anda
öðruvfsi en auðkýfingarnir vilja,
heldur en hræðsla við það, að þjóð-
fjelaginu þurfi að verða skotaskuld
úr þvf, að láta það borga sig, sem
prívatfjelög stórgræða á hvert um
annað þvert,
Setjum svo, að fylkið ætti korn-
hlöður í hverju aðalþorpi í beinni
samkeppni við prfvathlöður, og
gæti ekki gjört neitt betur við
bændurna heldur en keppinautar
þess. Væri bóndinn nokkuð ver
farinn með þvf, að vera fleginn
fyrir fylkissjóðinn, heldur en fyrir
sjóð einhvers prfvatfjelags ? Þaö
yrði áreiðanlcga hagur sfðarmeir,
þótt hagurinn yrði ekki með því
móti neinn f bráðina.
Setjum enn fremur svo að prf-
vatfjelög væru Ifkleg til að starfa
um stund sjer f vfsvitandi skaða
til þess að sigrast á samkeppni
þjóðfjelagsins. Hvað ætli þau
gjörðu það lengi ? Segjum að hiif-
uðstólsfje þeirra sje núna sjö millj-
ónir og þau ásettu sjer að bæta á
sig milljón dollara skaða á ári í þrjú
ár, Þá yrði hvert $100 hlutabrjef
ekki orðið nema $70 virði. Fje-
lögin mundu hugsa sig um tvisvar,
áður en þau færðust slfkt f fang, ef
þau vissu að f alvöru gæti til þcss
komið. Og til þess eru áreiðan-
lega á þjóðfjelagsins hlið nógar að-
ferðir. Ein er sú t. d að þjóðfje-
tagið gjöri samning um 4 til 5 ára
viðskifti við þessa 20,000 bændur,
sem nú tilhcyra kornyrkjumanna-
fjelögunum, sem biðja um þjóð-
eignarkornhlöðurnar, og miðaði
þann samning við það, sem nú
fæst bezt hjá prfvatfjclögum. Eft-
ir það væri óhætt að lofa prfvat-
fjelögunum, að færast f fang eins
mikið tap eins og þau vildu. Úr
mismuninum á samningsverðinu
og þvf verði sem þau vildu borga
gæti fylkið sætt sig við að fá starf-
rækslukostnaðinn á sfnum hlöðum, j
og svo annaðhvort gefið bænciun-
um afganginn, f hlutfalii við bússj-
elatölu, cða haft hann fyrir vara-!
sjóð til þess að herða á samkeppn- j
isreipunum ár frá ári. Undir öll-
um kringumstæðum getur þjóðfje-
lagið haft hundrað möguleika móti
einum að glfma við prfvatfjelag.
Allt annað eru vffilengjur, runnar
af sömu rótum cins og upplýsing-
arnar, sem hann Móri mundi fá, cf
hann vildi fara að jeta fiskinn úr
sleðanum.
Svo þarf ekki heldur að gjöra
ráð fyrir þes-sari samkeppni frem-
ur cn stjórninni sýndist sjálfri. Um
hana er þvf að eins að ræða, að
rjettarfarslegi
ÓMÖGULEGLEIKINN,
sem f fyrirmælum grundvallarlag-
anna á að vera fólginn, sje eilífur
og óumbreytanlegur. Skyldu þeir
‘meina1 það, þessir stjórnmálavitr-
ingar, að grundvallarlög eigi að
vera sama fyrir manneskjur eins
og hlekkjafestar eru fyrir hunda ?
Eða skyldu þeir ‘meina* það að
fólkið sje búið til handa lögunum
en ekki lögin handa fólkinu ? Eða
skyldi það ganga að þeim, að heppi-
legra sje að láta bændurna hafa
sjálfa fyrirhöfnina á þvf að leita
eftir breytingunum, heldur en að
láta auðkýfingana saka sig um að
hafa lagt þrek og þekkingu til
framkvæmdanna.
Ef þarna hefði ekki komist að
sjálfselska stjórnaformannanna,
eins og hverra annara gróðabrall-
ara, og hluttekning með einmitt
svoleiðis mönnum, þá legðu þeir
ekki bændunum vjelráðin, sem
hrekkjafyllst og þó duldust liggja
fólgin f brjefi þeirra. Að bænd-
urnir hjer vestra færu að koma
málinu inn á sambandsþing, væri
til þess að fá á móti sjer allt borga-
iffs og auðvalds loftslagið, sem
rfkir yfir þingfulltrúum austurfylkj-
anna. Það yrði æði seinróinn
barningur, en komi vestanbænd-
urnir málinu fyrst áifka vel inn f
fylkispólitík hjer heima hjá sjer,
eins og t. d. stækkun Manitoba-
fylkis, þá neyðist sambandsþingið
innan skamms til að löggilda þær
breytingar, sem vernda þjóðfjelag-
ið fyrir tilfinnanlegu fjártjóni f sam-
keppni þess við prfvatfjelög. Þeg-
ar það væri farið að gilda alvöruna,
þá drattaðist þingið við að sjá
skðmm sfna, — og það er aldrei
neitt annað, sem kemur nú orðið
af stað nokkru þvf, sem gróðafje-
lögunum getur verið til óhagræðis.
Að tala um að vfsa máiinu út
úr landinu til Englands, er svo
kóngsdýrkunarlegs eðlis, að það er
ekki á það hlustandi. Sá andi
hæfir bezt þessum Ontariomönn-
um, sem þykjast af þvf að vera af-
komendur þeirra, sem langaði svo
mikið til að vera undir Englands-
konung gefnir, að þeir fluttu sig
úr Bandarfkjunum þegar frelsis-
strfðið hófst, og hreiðruðu sig nið-
ur hjer f Canada til þess að láta
ekki kónginn missa sig. Slíkir
menn eru fullir af enskum remb-
ingi; — tilbiðja ensk flögg og ensk
lög og annað þvf um lfkt. En það
er minnst af bændunum hjer vest-
ur frá svoleiðis ættað
Við þurfum að koma stjórna-
formönnunum okkar greinilega I
skilninginn um það, að gamlar
enskar hundakeðjur, fyrir löngu
samanklambraðar af gatnalærum
kóngsdýrkendum.sje ekki viðokkar
hæfi ; — við sjeum ekki nógu líkir
mórauðum httndum til þess; —
og koma þeim vel f skilning um
að þeir verði að búa til lög handa
okkur, þeir búi okkur aldrei til
handa lögunum.
J. F. S.