Baldur - 08.03.1909, Qupperneq 2

B A L D U R, VI. ár, nr. 38.
»
ER GEFINN ÓT A
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIb.
BORGIST FYRIRFRAM
IlTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
G-XJSÆX,!,
XÆ^XST.
Verð & smáum auglýsingum er
25 c. fyrir þumlung dálkslengdar.
Afsiáttur er gefinn á stærri auglýs-
ingum, sem birtast f blaðinu yfir
lengri tfma. Viðvfkjandi slfkum af-
slætti ogöðrum fjármálum blaðsins,
eru menrí beðnir að snúa sjer að
ráðsmanninum.

Nokkrar athugasemdir
við
stjórnmál|Canada.
Eftir ÁRNA SvErNSSON.
V
Eins og okkur mun flestum
kunnugt gaf Canadaþjóðin, eða
fillu heldur meiri hluti hennar,
völdin f hendur Ifberala, þann 26.
oktöber sfðastliðinn. Svo að öll-
um lfkindum halda þeir nú stjórn-
artaumunum í samfleytt sextán ár.
Um það, hvort íirslitin við þessar
sfðustu kosningar hafi verið heppi-
legar, eru sjálfsagt skiftar skoðanir,
og vfst er um það, að fjölda mörg-
um virðist að stjórnin hafi allsekki
verðskuldað tiltrú kjósendanna,
vegna hinnar hóflausu eyðslu og
óráðvendni, sem komið hefir í Ijós
1 sumum stjórnardeildunum, þrátt
fyrir tilraunir hennar, að hindra
vfðtæka og óvilhalla rannsókn.
Þar sem allar kosningaæsingar eru
nú sjálfsagt fyrir löngp' um garð
gengnar, svo menn geta þvf betur
í ró og næði fhugað stjórnmál
landsins, virðist mjer ekki 6r vegi
að taka til yfirvegunar nokkur
atriði f sambandi við ráðsmennsku
Ifbcrala sfðastliðin tólf ár. Mun
jeg þvf ieyfa mjer að gjðra nokkr-
ár athugasemdir f þá átt, og þá
fyrst taka til fhugunar mcðferð,
þeirra á
EIGNUM ÞJÓÐARINNAR, í
sem þeir eru kærðir um að hafa
selt f hendur auðfjelaga og ýmsraí
flokksgæðinga, fyrir litla seni enga,
borgun í rfkissjóð. Auðvitað
reyna líberalar að gjöra sem
minnst úr þeim ákærum, og verja
gjörðir sfnar og stjórnarinnar í þvf
sem öðru; og þar eð oft skortir
gild og góð rök, reyna þeir að
rjettlæta sig með þvf, aðconserva-
tívar hafi gjört alveg hið sama á
í
þeirra stjórnarárum, og það sje að
eins að stökkva úr “steikarapönn-
unni í eldinn“ að gefa völdin í
þeirra hendur. Auðsjáanlega er
þetta engin vörn, og mun hvergi
tekin til greina nema fyrir dóm-
stóli blindra flokksmanna — það
er að segja blindra f stjórnmálalegu
tilliti —, þvf það er engin afsökun
fyrir þá sem glæpi drýgja, að til
eru raenn sem gjöra alvcg hið
sama. Og viðvíkjandi conserva-
tfvum er það að segja, að þó stjórn
þeirra fyrir tólf árum, væri að
ýmsu leyti ámælisverð, cr það lftil
sönnun fyrir þvf, að þeir nú vernd-
uðu ekki betur hag þjóðarinnar en
Ifberalar, sem virðast vera komnir
miklu lengra að þvf er snertir
eyðslu og óráðvendni. Jeg hefi
, leitast við að kynna injer nokkrar
af þeim ákærum, sem komið hafa
fram gegn stjórninni, og hefi kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að þær hafi
1 \
við gild rök að styðjast; að minnsta
kosti virðist mjer ekki með rjettu
hægt að neita þvf, að hún hafi
selt f hendur vissra manna og auð-
fjelaga af eignum rfkisins, svo
skifti miljónum dollara, svo sem ;
akuryrkjulönd, timburlönd, fiski-
stöðvar og fleira, og fyrir svo lágt
verð að það er varla takandi til
greina, í samanburði við þá upp-
hæð er þessir stjórnargæðingar
vilja hafa fyrir rjctt sinn, er þeir
selja hann, eða bjóða til sölu.
í sambandi við timburlöndin má
geta þess, að það er nú almennt
viðurkennt, bæði í Canada og
Bandarfkjunum, að skógurinn fari
nú óðum minnkandi, og þvf sje
það árfðandi að fara sem bezt með
hann að öllu leyti. Stjórnin ætti
þvf ekki að veita “timbur“-leyfi,
nema þeim mönnum sem hafa sög-
unarmylrtur,' starfrækja þær, og
láta viðinn á markaðinn Sem al-
genga verzlunarvöru. En þvf
miður hefir stjórnin selt f hendur
vina sinna stór svæði af beztu
| skóglöndum. Hjá þeim mönnum,
j sem virðast hafa fengið þau ein-
! göngu í þeim tilgangi, að taká þar
| ríflegan hlut á þurru landi, kemur
það svo greinilega fram, er þeir
auglýsa timburleyfi sfn til sölu,
svo sem “The Cedar Lake timber
limit“, sem Mr. A. W. Fraser
fjekk fyrir $500, en auglýsir til
sölu fyrir hálfa miljón — og set
j jeg hjer nefnda auglýsing. —-
“The timbcr is of good quality
and fairly clean. More so, than
1 the timber in the Ertvood and
Red Deer districts. The price for
this block is $500,000“.
Annað “timber límit“, sem Mr,
Fraser borgaðí $1650 fyrir, seldi
hann fyrir $ioo,oco, samkvæmt
hans eigin framburði fyrir rjetti. j
Og Mr. Burrows borgaði $6000 j
fyrir “timber limit“, er hann
seldi til trjúviðar sölumanns fyrir
$80,000. Þessi dæmi sýna með-
ferð stjórnarinnar á hinum dýr-
mætu skógarlönúum, og hversu
hún lætur gróðabrallsmenn græða
á kostn3ð almennings, án þess rfk-
ið hafi veruleg not af því. Og það
er bersýnilegt, að þegar mylnu-
menn þurfa að borga afarháa upp-
hæð til gróðabrallsmanna, verða
þeir að leggja þetta aukagjald á
okkur, sem kaupum viðinn, og þvf
eðlilegt þó hann hækki í verði.
Sem betur fer, virðist Mr. Fr.
Oliver, innanrfkisráðgjafi, vera að
reyna að koma f veg fyrir að slfkt
viðgangist framvegis, og er von-
andi að það heppnist, þvf ekki
verður annað sjeð enn sem komið
er, en að það hafi verið heppileg
og góð umskifti þegar hann tók
við ráðsmennskunni af Mr. Sifton.
Hin nafnfrægu fiskivötn ogstór-
ár norðvesturlandsins, eru einnig
álitin talsverð auðsuppspretta fyrir
Canadaþjóðina, ef rjettilega er með
farið, enda hefir slfkt ekki dulist
hinum hungruðu stjórnarvinum,
og hafa sumir þeirra reynt, og tek-
ist líka, að mata krókinn. Þvf
ekki var hætt yið að stjórnin stæði
þar í vegi, enda hefir hún náðar-
samlegast leigt þeim margar hinar
beztu fiskistöðvar f stórvötrtum og
fiskiám norðvesturlandsins og svo
fram með ströndum Hudsonflóa
og Jamesflóa, þrjár mflur á sjó út.
Fyrir þessi einkarjettindi borga
þessir útvöldu stjórnarvinir frá $10
til $100, og mun þessi auðvirði-
lega upphæð fremur sett í samn-
ingana, til þess að reyna að gjöra
þá löglega og bindandi, en til að
auka tekjur ríkissjóðs.
ÞJÓÐLÖNDII^
Það kemur vfst flestum saman
um það, að löndin, hvort sem þau
eru eign rfkisins, auðfjelaga eða
einstakra manna, sje sú auðs upp-
spretta og undirstaða, sem heil! og
framfarir þjóðfjelagsins hvflir á, f
hagfræðislegu tilliti. Það er þvf
mjög árfðandi að landeigninni sje
sem jafnast skift meðal einstakl-
inganna sem mynda þær; ættu
þvf allir að sjálfsögðu að njóta þar
jafnrjettis. Þvf reynsla liðinna
alda sýnir og sannar, að þar sem
löndin hafa verið f höndum vissra
manna og stjetta, hefir fátækt,
eymd og fáfræði fjöldans verið
rfkjandi. Stjórnendur rfkjanna
ættu þvf ekki að látaslfkt viðgang-
ast, heldur styðja að þvf að lönd-
unum sje sem jafnast skift meðal
þeirra sem yrkja þau og vinna, því
me^ þvf fyrirkomulagi myndi
verða meiri jöfnuður á kjörum
manna og færri ósjálfbjarga. En
gjöra nú stjórncndur skyldu sfna f
þessu tilliti ? Jcg held ekki, að
minnsta kosti ekki hjer f Canada,
og mun þó óhætt að fullyrða, að
varia muni ‘nokkur stjórn iiafa haft
betra tækifæri til að vinna í jafn-
aðaráttina f þvf sambandi, þar eð
svo að segja allt landið var eign
rfkisins, og þar af lpjðandi f hönd-
um stjórnarinnar, sjerstaklega hjer
f Manitoba og Norðvesturlandinu.
Hin fylkin munu hafa haft, og á-
skilið sjer að halda yfirráðunum
yfir löndum sfnum, þegar þau
I
THE GIMLI
Tttu&JJDTJSTGr O.
GIMLI.
MAN.
Selur eftirfylgjandi vörur með m i k 1 u m afslætti yfir marzmánuð,
meðan þær endast:
Karlmanna peysur.
Drengja peysur.
Þykkar karlmanna skyrtur.
Stök vesti.
Drengja nærfatnaður.
Þykk blankett.
Karlmanna snjósokka
Drengja snjósokka.
Leðurvetlinga.
Stakar buxur.
Karlmanna nærfatnað.
Einnig birgðir af eftirfylgjandi vörum, sem að við seljum með
eins lágu verði eins og hægt et, fyrir borgun út f hönd:
Groceries.
Patent meðul.
Leirvöru.
Axarsköft.
Brooms.
TrjePitur.
Álnavörur.
t
Stffskyrtur.
Ovaralls.
Skófatnað.
Og margt fleira.
GIMLI. TRADING C°.
gengu f sambandið. En þrátt
fyrir það, þó fylkin og sambands-
stjórnin hefðu yfirráðin, og gætu
komið f veg fyrir að löndin lentu
of mjög í höndum einstakra manna
og auðfjelaga, hefir lítið verið unn-
ið f þá átt; miklu fremur hefir
hið gagnstæða átt sjer stað. Milj-
ónir ekra hafa verið seldar f hend-
ur auðfjelaga og sjerstakra manna,
og sambandsstjórnin, sem hefir
haft yfir mestu að ráða, hefir f þvf
verið fyrirmynd fylkjanna; Og
engin efi er á þvf, að þar er sökin
meiri hjá conservatfvum ; auðvit-
að voru á þeim árum, sem þeir
veittu landstyrk tii járnbrauta,
kringumstæður ólfkar þvf sem nú
er. En hvað sem þvf lfður, virð-
ist óhætt að fullyrða, að þeir hafi
gengið allt of langt með styrkveit-
ingar, einkum þar svo virðist sem
sum þessi fjelög hafi verið gröða-
brallsfjelög, mynduð að eins f þeim
tilgangi að eignast rjettindabrjef
—- Charter — til að byggja járn-
braut, og svo auðvitað fá ríflegan
landstyrk með ; serlja svo^jettindi
sfn þegar gott tækifæri byðist.
Enda gjörðu sum þessi fjelög lftið
eða ekki neitt, en fengu samning-
ana endurnýjaða jafnharðan og sá
tfmi útrann, sem rjetjándabrjefið
ákvað, og var það oftast auðfengið
með hjálp þingmanna, og munu
báðir flokkarnir vera þar jafn sekir,
— Þegar liberalar voru í minni
hluta fóru þeir mjög hörðum orðum
um meðferð stjórnarinnar á þjóð-
löndunum, lofuðu þeir í því sem
öðru að gjöra miklu betur, ogsettu
f hina makalausu stefnuskrá sfna:
“The land for the settler, not for
the speculator“. En'ííafa þeir nú
breytt samkvæmt þessu ákvæði ?
Nei, alls ekki, þvf þó þeir f þessu
tilliti hafi ekki gengið eins langt
og fyrirrennarar þeirra, þá hafa
þeir þó, bæði beinlfnis og óbein-
lfnis látið af hendi talsvert af þjóð-
löndum, með þvf að endurnýja þá
samninga sem ákváðu landstyrk
meðviSsum skilmálum, eu sem ekki
voru uppfylltir, höfðu þvf hlutað-
eigendur engan rjett til landsins
nema hann væri veittur þeimáný,
og það gjörðu liberalar góðfúslega.
Einnig hefir §tjórnin selt lönd f
hendur gróðabrallsmanna undir þvf
yfirskyni að styðja að bygging
landsins, og vil jeg í þvf sambandi
leyfa mjer að benda á Saskatche-
wan landsölumálið, sem svo margt
hefir verið rætt og rifað um frá
báðum hliðum. Halda liberalar
þvf fr’arn að sú lartdsála sje eitt hið
þarfasta fyrirtæki stjórnarinnar,
vegna þess að landið hafi verið svo
lftið þekkt og álitið lftt byggilegt,
og svo frábrugðið öðrum lönduin,
að Canadamenn höfðu ekki vit eða
þekking til að sjá hvort landið f
hinum nafnfræga Saskatchewan-
dal væri hæfilegt til jarðyrkju.
Svo það þurfti Bandaríkjamenn til
þess að koma fólkinu í skilning um
það, að landið væri nú f raun og
veru byggilegt. Þessir Banda-
rfkjamenn ásamt nokkrum Canada-
mönnum mynduðu svo “Saskat-
chewan Valley landfjelagið“, sem
keypti eða fjekk umráð yfir nærri
miljón ekra af járnbrautarlöndum,
og stjórnin seldi þvf einnig 250,000
ekruraf heimilisrjettarlöndum fyrir
1 dollar hverja ekru. Undirgekkst
fjelagið að koma þvf f framkvæmd,
að 12 landnemar settust að á þeim
löndum, sem það hafði umráð yfir,
og svo cnnfremurað aðrir 20 land-
nemar settust að á gefins sjjórnar-
löndum f hverju Townshipi. Fyr-
ir þessa samninga og framkvæmd-
ir fjclagsins, varð hið óálitlega og
Iftt þekkta landsvæði fjölmenn og
blómleg byggð.
Þannig virðist að vera aðal-inn-
takið f útskýring libcrala viðvfkj-
andi þessu lands'ilu máli, en ekki
kemur það vel heim við þær upp-
lýsingar sem jeg hefi aflað mjer.
Gegnum áreiðanleg heimildarrit_
hefi jeg reynt að kynna mjer þetta
mál sem bezt, vegtia þess að svo
mikið hefir verið um það þráttað.
Járnbrautarlöndin, sem Saskat-
0