Baldur - 20.03.1909, Blaðsíða 2

B'ALDUR, VI. ár, nr. 40.
BALD

ER GEFINN tÍT Á
GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIfi.
BORGIST FYRIItFRAM
ðTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISíIING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ZB^ILIDTXIR,,
GIMLI,
TÆ-A.IST.
Verð á smáum auglýsingum er
25 c. fyrir þumlung dálkslengdar.
Afsláttur er gefinn á stærri auglýs-
ingutn, sem birtast f blaðinu ynr
lengri tfma. Viðvíkjandi slfkum af-
slætti ogfiðrum fjármáluin blaðsins,
eru rnenn beðnir að snúa sjer að
ráðsmanninum.

ISTokkrar atliugasemdir
við
stjórnmál Canada.
Eftir ÁRNA SVEINSSON.
u
Niðurlag.
GRAND TRUNK PACIFIC
BRAUTIN.
Um Grand Trunk Pacific braut-
ina hefir margt verið rætt og ritað,
og um það kemur víst (illum sam-
an, að byggmg brautarinnar sje
eitt hið þarfasta fyrirtæki sem
stjórnin hefir haft með höndum.
En frá upphafi hefir menn greintá
um fyrirkomulagið, og skiftast
mcnn þar aðallega í tvo flokka —
með og móti stjórninni; eða öllu
heldur fyrirk'mulagi hennar. A-
leit mótstiiðuflokkurinn, — og þar
ineð nokkrir góðir liberalar — að
þar sem stjórnin legði fram mest
alla fjárupphæðina, og svo ábyrgð-
ina, væri eðlilegast og rjettast að
brautin öll væri byggð undir þjóð-
eignafyrirkomulaginu. En stjórn-
in og fylgifiskar hennar vildu
byggja hana samkvæmt þeim
samningum, sem gjörðir voru við
G. T. P. fjelagið, og það auðvitað
rjeð úrslitunum. Ef nú G. T. P.
fjelagið byggði alla brautina á s nn
eigin kostnað og ábyrgð, vari
ekki svo mikið umkvörtunarefni
En stjórninni þóknaðist ekki að
hafa það svo, heldur gjörir húnj
samninga, — f fjelagi með G, T.
fjelaginu, við G. T. P. fjelagið —
viðvíkjandi bygging brautarinnar.
Auðvitað virðist G. T. fjelagið og
G. T. P. fjelagið vera eitt og hið
sama, að eins breyting á nafninu,
og þeim mun þægilegra fyrir G. T.
fjelagið, að sneiða hjá miklum
kostnaði eða ábyrgð, — sem þctta
afkvæmi hefir f för með sjer — og
láta stjórnina annast slíkt., Enda
eru samningarnir svo einhliða, að
ekki virðist annað sjáanlegt, en að
stjórnin hafi meiri eða minni út-
gjöld yfir allan leigutfmann, en
engar tekjur af brautinni, þar
sem allur ágóðinri lendir hjá fje-
laginu. Til þess að gjöra grein
fyrir skoðun minni, vil jeg leyfa
mjer að setja hjer yfirlit yfir áætl-
aðann kostnað við bygging braut-
arinnar frá hafi til hafs, að því
leyti er stjórninni við kemur.
Áætlaðurbyggingar-
kostnaður braut-
arinnar til Wpg $114.393.763
Áætlaðir vextir
meðan bygging
brautarinnar.
stendur yfir 10,604,754
Áætlaðir vextir
semstjó.nin borg-
ar fyrstu 7 árin 30,624,656
Áætiaðir vextir af
Y\ af byggingar-
kostnaði yfir fjöilin 6,615,000
Helmingur af áætl-
uðum kostnaði
Quebecbrúarinnar 6,000,000
Áætlaðir vextir af
skuldabrj. braut.
3/4%. en fjelagið
borgar 3%. Mis-
munur /2 p. c. f
43 ár 26,874.,6i;6
Samtals $195,112,809
Þessi reikningur er byggður á
nýustu áætlun stjórnarinnar, sem
ætti ekki að vera fjarri lagi, þar
sem hún cr tekin eftir að talsvert
hefir verið unnið að brautinni, og
þvf hægra að fara nærri um kostn-
aðinn. Vextir, meðan bygging
brautarinnarstenduryfir, eru reikn
aðir og lagðir við höfuðstólinn ár-
iega, f samrærni við fyrirmæli
samninganna við G. T. P. Og al’
þeírri upphæð borgast vextir eftii
að brautin er fullgjörð og komin f
hendur fjelagsins. Gjört er ráð
fyrir að brautin borgi starfskostn-
að, og þar af leiðandi borgi stjórn-
in fulla veXti að eins 7 ár, en ekki
10 ár, eins og sumir telja vfst.
Auðvitað erekki mögulegt aðgjöra
nákvæma áætlun, enda er ýmis-
legt f sambandi við bygging braut-
arinnar sem hjer er ekki tekið
er hún skuldbundin til að kaupa
allar járnbrautagreinar, scm fjelag-
ið hefir byggt út frá brautinni og
sem það vill losast við — það er
að segja, þær brautir sem það vill
ekki nýta —, en það áskilur sjer
rjett til að halda þeim aðdrátta-
greinum, sem það sjálft ákveður.
Og svo ennfremur, gefa samning-
arnir G. T. P. fjelaginu fullkominn
ar. Og þá um leið yrði brautin ó-
háð þjóðareign.
En Laurier og libcrðlum leizt
ekki að hafa það svo, og meiri
hluti kjósendanna var með þeim.
Og nú er álitið að kostnaður við
bygging brautarinnar verði frá
120 til 140 millónum hærri en
fyrstu áætlanir líberala, þó ekki
sjeu nú teknar tíl greina þessar 13
rjett til þess að nota stjórnarbraut- j miljónir, sem Laurier sagði að
ina eftir þörfum, næstkomandi 50 j brautin kostaði þjóðina— “og ekki
ár, eftir að aðal-samningarnir falla
úr gildi, án þess að gefa stjórninni
nokkra heimild eða minnsta rjett
til að nota brautir fjelagsins, fyrir
sína vagna eða flutningafæri. '
Það hljóta því allir að sjá, hvort
stjórnin eða fjelagið stendur betur
að vígi, f tillitr til vörufluýninga
frá Norðvesturlandinu, þegar sam-
bandinu verður slitið. P'jelagið á
brautir frá Winnipeg alla leiðvesl-
ur að hafi, og þar að auki hefirþað
rjett til að nota stjórnarbrautina
cent meira“.
Já, sfzt er að undra þó liberalar
hrópuðu : “Let Laurier finish his
work“, eða þá hitt, að þjóðin bæn-
heyrði þá.
En hve nær munu hinir póli-
tisku leiðtogar fylla svo mæli synda
sinna f stjórnarfarslegu tilliti, að
þjóðin verði samtaka með að víkja
þeim frá völdum, og sýna þeim í
alvöru, að vanspilun og skeyting-
arleysi verður ekki takmarkalaust
Iátið ráða rfkjum ? Það verður að
cftir þörfum, og getur þarnrð Ifkindum ekki fyr, cn meiri hluti
kostnaðarlítið tengt norðvestur-
brautir sfnar, við brautakerfi sitt
austanvið vötnin, og má því segja
að það hafi óslitið brautakerfi frá
hafi til hafs, og á þvf hægt með að
draga að sjer næga vöruflutninga
fyrir brautir sfnar í Canada og
Bandarfkjunum. En hins vcgar
hefir stjórnin braut að eins til
Winnipeg, sem liggur víða gegn-
um land, sem er álitið ófrjótt og
lftt byggilegt. Aðdráttabrautir
að líkindum fáar. Það liggur því
f augum uppi, að með þessu fyrir-
komulagi sje lítt hugsandi að
brautin muni borga starfskostnað.
Stjórnin hlýtur þvf að yrkja upp á
nýjan stofn, og byggja braut frá
Winnipeg vestur að hafi, og svo
aðdráttarbrautir út frá henni. Kom
ist þetta nokkurn tfma í fram-
kvæmd, og verði þá vcrandi stjórn
lfk þeirri sem nú er við völdin,
mun óhætt að fullyrða að stjórnar*
brautin muni þfe kosía langt yfir
þjóðarinnar kemst á það siðmcnn-
ingarstig f stjórnmálum, að hægt
verður samkvæmt bending Cassels
dómara, að vekja og innræta f með-
vitund á!menning-6, viðbjöð og’fyr-
irlitning á óheiðarlegum fjárdrætti
og sviksamlegri ráðsmennsku þeirra
manna, sem fjárráð og landeignir
ríkisins hafa með höndum. Þessi
bending er að vfsu góð, svo langt
sem hún nær, og jeg efa það ekki
að almenningur tæki hana fljótt til
greina, ef hann væri látinn sjálf-
ráður, og allt of margir yrðu ekki
fyrir miður heppilegum áhrifurn,
gegnum hina pólitisku spíllingar-
strauma frá hæýri stiiðum.
Það er lftt Áugsandi að stöðva
árnar við ósana. Það er engu sfð-
ur nauðsynlegt að líta eftir upp-
tökunum, svo þær flytji ekki ó-
þverrann út yfir undirlendið, jafn-
harðan og þar er eitthvað hreinsað
til. En má jegspyrja? Hverjir
eru þessir mcnn, sem ráðsmennsk-
það sem nokkur önnur braut hefirjan er faliná hendur? Eru það ekki
kostað, sem Jögð hefir vcrið yfir! mennirnir sem mynda stjórnarráð-
hlutu þeir gegnum þessa reikninga
að sjá hvernig sakir stóðu, Því
gegnum sambandsþingið, stjórnar-
reikningana og skýrslur yfirskoðun-
armannsins.geturalmenningurfeng-
ið áreiðanlegar upplýsingar við-
víkjandi fjármálaráðsmenskunni, og
þvf þá ekki ráðgjafarnir, — sjálfir
ráðsmennirnir. Mjer getur því
ekki annað virst, en að þeir sjeu
meðsekir, að minnsta kostí að svo
miklu leyti sem þeim hefir verið
kunnugt um ástandið, en gjörðu
lítið sem ekkert til að lagfæra það
fyrr en nú að þcir eru neyddir tll
þess; og að sjálfsögðu finnst mjcr
ábyrgðin hvfla á þeim. Það lftur
nú samt svo út að þcir sjcu nú
loksins farnir að sjá að slfk eyðsla
og vanspilun, sem hefir átt sjcr
stað f sumum stjórnardeildunum,
gcti ekki öllu lengur halijjð áfram,
án þess að leiða þá sjálfa, og
rfkið f stór vandræði, enda
er nú stjórnin farin að tala um
sparnað, og mcir að segja sýna
það líka f verkinu. Þvf þó hin á-
ætluðu útgjöld fyrir næstkomandi
fjárhags ár, sjcu afar há þá eru þau
þó talsvert minni, en útgjöldin á
yfirstandandi fjárhags ári, sem eins
og kunnugt er, er Ifka kosningaár,
°g útgjöldin þvf auðvitað meiri.
En hvað sem um það má segja, þá
er þessi sparnaður tilraun í rjetta
átt og þess verð að taka hana til
greina. Er vonandi að hún hafi
góðar afleiðingar og að flcira gott
komi á eftir. En um verulegar um-
bætur f stjórnarfarslegu tilliti mun
þó ekki vera að ræða, fyrr en þjóð-
ín yfirleftt sé'glr skilið við hina gjör-
spilltu flokkapólitik og kynnir sjcr
nákvæmlega stjórnarfarið eins og
það f raun og veru er, — ekki í
gegnum keypt flokkablöð — held-
ur aðeins f gegnum áreiðanleg og
góð heimildarrit, og þá fyrst er
von til þess að þjóðin taki saman
höndum og segi svfvirðingunum
stríð á hendur og að heróp hennar
og einkunnar orð vcrði :
megiriland Ameriku, og það vegna
hinna óheppilegu G. T. P. samn-
inga. Enda munu slfkir samr.ing-
ar mögulegir að eins í Canada.
Það er sárgrætilegt og auðmýkj-
andi að hugsa til þess, að þrátt
fyrir allar framfarir og hagfræðis-
tega þekking, sem nfi er svo al-
rnenn f heiminúm, skuli svo virð-
ast sem fuiltrúar Canada feje ekki
þvf vaxnir, að komast a^ góðum
samningum — ftilliti til járnbrauta
fram, svo sem járnbrautarstöðvar, j—eða þá að byggja járnbraut og
endurbætur, viðhald brautarinnar
— fyrir utan starfskostnað — og
flcira, sem hlýtur að koma til
greina, og sem allt gjörir afarháa
starfrækja hana undir þjóðeigna-
fyrirkomulagi, þar sem þeir hins
vegar leggjasvo mikla skuldabyrði
ið ? Jú, vissulega, þvf hverjum
ráðgjafa út af fyrir sig er falin á
hendur ráðsmennskan yfir hans
eigin stjórnardeild. Og ef einn
cður fleiri vanbrúka það traust, sem
þjóðin ber til þeirra, þá er það
sviksamleg ráðsmennska, og þeir
verðskulda fremtir öðrum að þeim
sje vikið frá embætti. Það mun
varla hægt með sönnu að halda
þvf fram, að stjórninni eður ráð-
gjöfúnum hafi ekki vcrið kunnugt
um fjárdrátt og ýmsa aðra óhæfu,
scm átt hcfir sjer stað f sumum
stjórnardeildunum. Hafi það
gengið framhjá þeim, sýnir það
greinilega að þeir eru ekki vaxn*
á herðar almennings f sambandi
I ,
upphæð. “Svo þegar öllu er ájvið járnbrautir, að nægja myndi iir stöðu sinu; og þó svo væri
botninn hvolft“, mun kostnaður | til þess að koma slfku f fram-S þá er varla hægt að færa þeim
“Canada Fyrst.u
_•
T.
stjórnarinnar vcrða meiri eti flest ! kvæmd. F.f þjóðin ætti járnbraut
ar áætlanir f þá átt hafa enn þájfrá hafi til hafs, sem væri starf-
tekið fram, og það virðlst áreiðan-
lega benda til þess, að svo muni
verða, að áætlanir sjálfrar stjórnar-
innar hafa farið stöðugt hækkandi.
En svo er nú ekki nóg með allt
þetta, heldur bætist það ofan á, að
þegar leigutíminn er útrunninn —
ef stjórnin tekur þá við brautinni—-
rækt með hagsýni og skyldurækni,
— Ifkt og C. P. R. brautin —
myndi óhætt að gjöra ráð fyrir að
tekjurnar meir en mættu fitgjöld-
unum, svo h.ægt yrði árlega að
Icggja f viðlagasjóð, sem að 50 ár-
um liðnum myndi nægja til þess,
að innleysa skuldabrjef brautarinn-
það til málsbóta, þvf eins og þegar
hefir verið tekið fram, sýndi Aud-
itor General J. L. McDougall, —
ár eftir ár— svo greinilega Iram á
falsogfjárdrátt f sambandi við ýmsa
reikninga sem hann neitaði að stað-
festa, svo stjórnin cða fjármála-
nefndin hlaut að taka þá til yfir-
vegunar, svo þó þeir sjálfir hefðu
vanrækt að gjöra skyldu sína,
fmaritið þýzka, "Das freie
Wort“, talar um katólskar helgi-
menjarf einu heftinu haustið 190/,
og til þess að sýna gildi þeirra,
telur það upp nokkrar af hinutn
markverðustu helgu menjum ka-
tólsku kyrkjunnar.
Meðal annars er þess getið, að
af St. Andreas sje til 5. Ifkamir, 6
höfuð, 17 handieggir, fætur og
hcndur.
Af St. Önnu eru til 2 búkar, 8
höfuð og 6 handleggir, en St. An-
tonfus hefir 4 búka og 5 höfuð.
St. Blasfus hcfir ekki nema 1 búk
og 5 höfuð, entil að bæta úr þessu
hefir St. Georg og St. Pankraz 30
búka hver. St. Lúkas hefir 8 búka
og 9 höfuð og St. Sebastian hefir
4 búka, 5 höfuð og 13 handleggi.
f einni kyrkju er höfuðið af St.
Antonfusi sem barni, og f annari
er höfuðið af hosium sem fullvöxn-
um manni.
Hinir dýrlingarnir, sem nefndir
eru, hafa færri búka, höfuð og
liini.