Baldur - 20.03.1909, Blaðsíða 3

B A L D U R, VI, ár, nr. 40.
Þegar samvizkan er
tekin með í reikn-
inginn.
"Ekki bregður mær vana sfnum!“
eru orðin, sem manni detta fyrst í
hug, eftir að maður hefir lesið,
“Auðsafn Vestu-fslendinga, “ sem
Heimskringla færði mönnum 14.
janúar. Hún hefir fyr borið þess
menjar hve reikningsfær ritstjóri
hennar er. Það væri ranglátt að
bera honum það & brýn, að hann
hefði í þeim cfnum stnngið Ijósi sfnu
undir mælikcr.
Flestum mönnum mun vera í
fersku minni húsreikningurinn góði
og j&rnbrautarreikningurinn,er átti
að sýna kostnað nýlagðrar brautar
í Selkirk-kjðrdæmi. Þeir reikning-
ar báru á sjer menjar þess að höf-
undur þcirra var gæddur miklu
skapandi fmyndunarafli og að hann
hefði ánægju af því að m a r g-
fa I d a .
Þetta nýja skáldverk höf-
undarinns er ijós vottur þess að
honurn hcfirekki fariðaftur f þeim
efnum.
Þeir menn, sem reyndu að setja
út á hinafyrri reikninga höfutidar-
ins, fundu þeim það helst til for-
áttu, að þeir væru ekki rjett-
i r.
Það virðist, sem höfundinum
hafi verið það Ijóst að þessum nýja
reikningi sínum væri eins varið,og
þess vegna segir hann: “Vjer birt-
um ekki þetta yftrlit sem ómót-
ntælanlcga rj.e.tt eða óaðfinnan-
legt, en vjer höfum gert það eins
samvizkusamlega eins og
vit og þekking frekast
1 e y fð i,....“
Þessi játning höfundarins varp-
ar Ijósi yfir ailan rctkninginn og
gjörir hann skiljanlegri. Hún
opinberar oss það, að eins og mað-
urinn er skapaður f guðstnynd
þannig bcr þetta rit á sjer mynd
og Ifking af samvizkusemi höfurtd-
arins. Það verður ekki antvað
sjeð en það sje samvizka höf., sem
er aðal starfsaflið, er vinnur að
smíði þessa reiknings ; en orð
hans virðast benda til þess að
hún hah galla cins og margt ann-
að f þessum syndumspillta heimi
og þess vegna t a k i hún stundum
það, sem henni er ó 1 e y fi 1 e g t .
Á þenna h&tt bakar hún höfundin-
um það erfiði að hann verður að
l&ta v i t sitt og þ e k k i n g u vaka
yfir henni og gæta þess að hún
gjöri það ekki.
Eitt afl er*enn ótalið, sem starf-
að hefir að því að framleiða þetta
skáldlcga listavérk og það er vilji
höfudarins, þvf það er vfst að
hann iætur sig ekki vera án vitnis-
burðar, því það má svo að orði
kveða að hann “ iðar og spriklar
og hljómar “ f orðutn og anda
allrar ritgjörðarinnar og honutn
tncgum vjer Vestur-íslendingar
aðallega þakka það hve verðmæt-
ur hlutur sá cr, sem oss hlotnast.
Menn geta nú gjört sjer all-ljósa
grcin fyrir þvf hvetnig þctta lista-
verk hefir myndast. Fyrst og
\
fremst sj&um vjer samvizkuna; hún
er slitviljug, sístarfandi og alveg
laus við ólukku svefninn, sem sagt
er'að ásæki sumar af systrum
hennar. Henni kemur það lfka
vel þvf gripurinn, sem hún er að
smfða er stór og hún þarf að vera
á þönum í allar áttir til þess að afla
sjer efnis. Af og til sendir hún
gotauga til húsbónda sfns, viljans,
sem situr stutt frá henni á hæð eða
hjallbust með v i t i ð og þ e k k-
i n g u n a . Hann er þar lfkastur
Óðni mcð hrafna sfna. Sm&msam-
an verður hann þess var að sam-
vizkan gjörist um of fjölþreifin og
leggur hönd á það, sem óleyfilegt
er. Hann sendir þávitiðog þekk
inguna til þess að taka það af
henni: gjðrast þá oft harðar svift- j
ingar ; en þó samvizkan sje sauð-
þrá eyns og sumar systur hennar
þá hefir hún ekki þrek til að halda
hlut sýnum á móti tveimur og
verður þess vegna að sleppa þvf,
sem hún hefir klófest. *
Jeg er svona margorður ttm það
hvernig “ Auðsafn Vestur fslend- !
inga“ myndaðist, fyrst og fremst
til þess að gjöra mönnum það skáld-
verk skiljanlegra og svo vildi jeg
einnig vekja þakklætis tilfinningar
manna. Höf. er þess maklegur að
loftskeytin færi honum hlýustu til-
finningar hjartna vorra ; þvf það er
augljóst að hann hefir orðið að
hlfða ákvæðum boðorðsins : “Með
sótt skaltu þfn börn fæða", þegar
hann ror vegna tók á sig
þann kross að verða móðir og fæddi
þetta sitt andlega óskabarn.
Það, sem einkennir þennan reik-
ning höf, er það hvað gott v a 1 d
hann hefir yfir öllum tölum; það
virðist vera ljóst að fy rst ráðfær-
ir hatm sig við sitt eigið hjartalag
um það, að hv,;ða niðurstöðu hann
v í 11 komast, og sú tala, sem þá
kemur út er það, scm hann byggir
allan reikninginn á. Sfðan skaðar
hann og lagar hinar aðrar tiilur,
þannig að þær verði f samrætni
við hzna.
Vjer vitum að þegar reikningar
eru skrifaðir þá cr sú niðurstaða,
serii menn komast að skrifuð
nrðst og þess vegna ætti oss að
vera það ljóst að þessi aðferð höf.
við að smfða reikninga er í fullu
samræmi við grundvallar-reglur
byggingarlistarinnar, þó hún hafi
ekki enti náð hetð við reikning-
kenslu f skólunum. “ Varðar tnest
til allra orða undirstaðan rjett
sje fundin“ er málsháttur, setn
höfundurinn hefir haft hugfastan
þegarhann samdi “Auðsafn Vestur
Is!c-ndinga“ þvf hann hefir vand
að hana s v o m i k i ð að hann
gæti með rjettu tekið sjer f munn
þau orð er Grörtdal brúkaði þegar
hann skfrði frá heimildum þeitn er
sannleiksgildi Heljarslóðarorustu
hvfldi á og sagði: “En þessa sögn
höfum vjer saman sett eftir þvf
setn vjer h'ifum numið af gangi
þessaira hluta og þó þessir atburðir
kunni sumum ótrúlegir að þykja þá
höfum vjer frá öllu sagt eins qg oss
hefir fyrir sjónir borið og í hug
dottið.
Það er mjög skemtilcgt fyrir oss
HINAR AGÆTU
SHARPLES TUBULAR
RJOMASKILVINÐUR
standa nú Ný-fslendingum til b-'ð?
Verð þeirra, sem aðskilja 200 pund á klukkustund, er $40 (aðrar tegundir
sem aflcasta jafn miklu verki, kosta venjulega $65 til $7"') og þær sem dýrari eru
afkasta að sama skapi meira verki.
Sá scm hefir þær til sölu hjer f nýlendunni er
G-ISLI J"OIISSOTT.
JRNES P. O. MAN.
Vestur íslendinga að lesa þetta rit 'Bjarna, því aumingja Bjarni hafði
höf., sem er svo laust við allt böl-
sýni; en vjer verðum að gæta þess
að hann hefir orðið að velta mörg-
um völum úr leið sinni áður en
hartn komst ti! vor með þann gleð-
iboðskap að vjer ættum $13592000
skuldlausa. Sifku þrekvirki gaeti
enginn afkastað, sem þyrfti að
eiga f strfði við illa tamda sam-
vizku. Vjer v i t u m að jaftivel f
beztu og ríkustu byggðum íslend-
inga er Ieitun á þeim bændum,
sem búa á einu landi og hafa eignar-
haldá$i5oo virði af gripum og
akuryrkjuverkfærum; oss hefði
ekki heldur dottið í hug það snjall-
ræði að taka 5000 familfur, flytja
þær flestar út á landsbyggðina svo
þær gætu eignast þar sem flest
lönd og láta svo þær fáu familfur,
er eftir sátu f bæjum og borgum
eiga 2000 fasteignir, sem væru til
jafnaðar $2500 virði. Mörgum
af oss hefði einnig orðið það á að
minnast þess að þjóðskuld Canada
er nú orðin $449 057,693 ; fylkin
eru í stórskuldum og sveitafjelög
°g borgir stynja undir þungum
skuldaklata. Eðlileg hluttaka vor
í þessari margþættu almennu skuld-
þó ekki rtema stóru búðina og Garð-
akyrkjuna á eftir bát sfnum um
árið.
Vjer Vestur fslendingar getum
seint fullþakkað höf. fyrir “ Auðsafn
Vestur fslendinga“. Þegar vjer
hðfðum lesið skáidsögur þeirra
Einars og Jóns Trausta og þung-
lyndið þjáði oss; þá kom það til
vor eins og frelsándi engill, hrakti
þunglyndið á flótta og gaf vonun-
um vængi. Nú óskum vjer einskis
eins heitt, eins og þess að höf.
veiti oss meira af slfkum "dýrindis
metalli" því oss er mikil forvitniá
þvf að f& að vita það, hve stórann
hlut heimskringlunnar vjer mun-
um verða búnir að kaupa að 1000
árum liðnum og vonum vjer að
hann reikni það fljótlega fyrir oss.
Þess óskum vjer einnig að hann
gjöri svo vel og segi oss hvort.
betra er fyrir oss að leigja a!Ia
þessa $13,592,000 og láta þá
ávaxtast á þann hátt; eða vjer
eigum að verja $8,108,000 af
þeirri upphæð til þess “að kaupa
Og borga að fullu“ fyrir allt ísland
með öllu, sem á því er, lifandi og
dauðu að undanskildu sjálfu fólk-
■ • ,• , r,. ... inu. Það gæti skeð að Rússar eða
abirði hefðt þvf í vorum augum b
einhverjir aðrir yrðu seinrta fáan-
getað gjört “stryk f reikninginn"
þegar um skuldlausa eign vora er
talað.
Höfundurinn er hafinn yfir það
að hugsa um slfka smámuni. Þeir
“eiga engann rjett á sjer í þannig
löguðurn skáldskap“ og þess vegna
varpar hann öllum slíkutn steinum
fyrir borð úr bát sfnum. Það kem-
ur Ifka fljótt í ljós að hann er svo
aflasæl! að hann þarf ekki að hafa
slfkt grjót fyrir seglfestu; því þeg-
ar hann leggur bát sínurn til lands
þá hefir hann ekki einungis $13,
592,000 virði innanborðs, heldur
hefir hann einnig fjórar miklai
seilar í eftirdragi, f einni þeirra er
legir til þess að gefa oss hærra
verð fyrir það, heldur en það verð
er vjergetum nú fengið það fyrir
samkvæmt landshagsskýrslum.
Að endingu ætla jeg að geta
þess að jeg tel lfklegt að höf. hljóti
trúrra þjóna vcrðlaun, á þann hfttt
að f hans skaut falli Nobelsverð-
lattnin fyrir “idealsKan“ skáldskap.
Jcg veit að vfsu að nann á harð-
snúinn keppinaut, þvf það er lýð-
utn ljóst að “Heimskringlumaður"
sem skrifaði “Brjeftil Heimskring-
lu“ cr birtist f blaðinu 2t. jan,
hefir einnig unnið til þess að tillit
sje tekið til hans. Hann lýsir þar
auðlegð Vcstur-Islendinga ogsegir:
Margir bætidur ciga, svo tuj.um
þúsunda skiftir f gripum og verk-
Þau . orð eru svo stór-
‘idea!skur“ skáldskapur að
EIMSKIP
FRAMTÍÐARINNAR.
Nú er búið að smfða 2 eða 3
hafskip, sem eru stærri en stærstu
skip nýliðins tfma. Að nokkrum
Arum liðnum, megum v,ð búast
við að sjá í blöðunum eftírfylgjandi
fregnir, segir citt Londonblaðtð.
“Á þilfari skipsins ‘Newtonic1,
sem ereign Hvftu Stjörnulfnunnar,
eru lögð ljómandi falleg virkis-
stræti; á skipinu eru hesthús, þar
sem farþegjar geta fengið reiðhesta
og bifreiðar að láni, svo þeim
veitist hægra að heimsækja vini
sfna f fjarlægustu káetunum.
Nýja Cunardlftiu-skipið “En-
cyclopaedia“, hvers afturstafn
fór frá Queenstown f fyrradag,
hefir verið fijótt að fara yfir hafið,
því framstafninn var f dag snemma
kominn til Sandy Hook. Það cr
búist við að farþegarnir, sem eru
f öftustu káetunum, komist á land
seint f kv ild eða snemma f fyrra-
málið. í fótboltaleiknum sem fram
fór á skipinu, unnu Oxfordarnit
gegn Harwördunum tneð 12 móti 8.
Á nýja skipitiu “Pneumatic"
geta hjólreiðamenn fengið ágæt»
vegi, svo að þeir geta skoðað
markverðcstu hluta skipsins og
náð heim til sfn að kvöldi.
Nýja skandinaviska skipið ‘Piper-
vika‘, hafði meðferðis 120,000 far-
þegja. Rafmagnsljós lýsa göturriar
á skipinu, og strætavagn rennur á
milli sals þess er menn neyta
matar f og reykingasatsins. Vagn-
ar fjelagsins flytja farþega frá
bryggjunrti til káeta þeirra kaup-
!aust“.
t. d. öll skólahús, fundarhús og \tæ 11101
kyrkjur.er vjer Véstur-íslendingar j r^ur
j skeð getur að nefndin, sem veitir
eigum. Vier vcrðum þvf að láta 1 xr ‘. , .. ■ ,
& J í Nobelsverðlauntn gjort það á þann
það, að þó auður manna heima á hm að hún segi; "Hafi þeir það
Ísl^índi sje Iftill, þegar hann er bor-
inn saman við auð vorn, þá er þó
mismunurifin enn meiri á afreks-
verkum þeirra höf. og Vcllýgna
þá bftðir!“
12/2, 1909.
Helgi MAGRI.
Digri og feiti kaupmaðurinn
var óánægður, þegar hann hraðaði
sjer upp stigann og barði að dyrum.
Ó mjer þ) kir það svo leitt, frú
Pálson, sagði hann, cn það hafa
komið fyrir trtjög klaufaleg mis-
gtip f búðinni mtnni. Þú baðst
um 2 pund af hafragrjónum, cti af
tnisgáningi ljet versiunarþjónninn
þig fá 2 pund af sagi sCm var f
kassa rjett hjá grjónakassanum.
Frúin fór að skellihlæja.
Þetta var þó gaman.
Gaman, endurtók kaupmaðurinn
spyrjandi.
Já, sannarlegtgaman. Nú h'ifum
við verið gift í 13 ár, og aldrei
hefur Georg hrósað mattuim fyr
en núna við morgunverðinn. Hann
sagði Ifka, itm leið og hann bað
um meiri graut, að þessi matur
minitti sig & þann mat sem~ nióðir
| hans bjó til.
\