Baldur - 28.04.1909, Blaðsíða 3

BALDU R, VI. ár, nr. 45.
15 mínútur.
(Meginatriði íir ræðu, sem
VlLHj. Th. JóNSSON
flutti I Þingvailabyggðirtni, þann
27, marz 1908).
j hðn sje hið fallegasta- og þrótt-
j mesta rnál í heimi. Á meðan jeg
j þekki ekki annað gófugra mál,
—- sem aldrei muíi verða, — hlýt
jeg að minnsta kosti að hafa
þessa skoðun fyrir mig,
TT ._ x , Jeg gct ekki í stuttu máli tjáð
Heiðruðu tilheyrendur. J b
T ,, . , , ísl, tutigu það hrós, sem hún á
Innihald ræðu mmnar er fslenzk |
tunga,
Ollum mónnum er meðgkaþað
að vilja eitthvað og þá ltka að læra
eitthvað. Margir eru þeir sem
vilja læra það, gem er fróðlegt,
erfitt, og fyrirhafnarmikið. Svo
eru Ifka aðrir, sem vilja læra það
eem er algengt og auðvelt, og sem
álitið er nauðsynlegt og fyrirhafn •
arminna. f sjálfu sjer eru tlcstar
fræðigreinir nokkuð fyrirhafnar
miklar, ef þær eru vel Iærfiar.
Samt eru þær ekki allar jafnerfið-
ar, og heldur ekki jafn mikilsvæg-
ar °g Þýðingarmiklar,
Þær námsgreinjr, sem fyrirhafn-
ar og erfiðigmestar eru fyrir nem-
andann, eru oftast að einhverju eða
öllu leiti, þróttmeiri, göfugri, og
þýðingarmeiri f eðli sínu, heldur
en þær námsgreinlr, sem Ijettar
og auðlærðar eru, Það er auðvit-
að gott að vqra vel að sjer f hverri
gagnlegri og góðri námsgrein, sem
um er að ræða, en svo eru nú
námsgreinir margar f heiminum,
að erfitt mun vqrða fyrir einn
mann að vera vq! að sjer í öllum
greinum, Jeg hygg lfka að fáir
menn sje svo stórhuga að fmynda
sjer, að geta verið velkunnatidi í
öllu. Maður verður þvf að vclja
eða láta velja fyrir signámsgreinir,
ejna eða fleiri, sem maður fmynd-
ar sjer að jnaður sje vel hæfur til
að ncma,
Það er gamalt orðatiitæki, að
“sá á kvölina, sem á völina,” og
víst er um það, að misjafnt eru
menn fjamsýnir og heppnir f vali,
Því heppilcgar sem valið er, og
þvf betur gem það á við þann,
sem þesg verður aðnjótandi, þess
ánægðari verður j-aðurii n fjmir
nám sitt.
Mest rfður jafnan á þvf, að
sameiginlegir hæfileikar og vjlj
fylgist að, hvej-t sem það cr við
verklegt eða bóklegt nám,
Mjer finnst ekki vera til neins
að segja við einn cða annan: ‘ þft
skalt hera þctta eða hitt," hvergu
gagnlegt og göfugt sem það þykir
vera, ef hæfileikar og vilji manns
íns er þvf qkki samfara,
Það cr nú samt ein námsgrein f
hciminum, sem skiftist í marga
liðu. Hana vesða allir þcir, sem
mannlegujn hæfileikum eru gædd-
skilið, Ekki hefi jeg heldur tíma
til að styðja mál mitt við sðguleg
gögn málinu viðvfkjandi. Jeg vil
aðeins geta gess, að Engil-Saxar,
sem eru forfeður cnsku þjóðarinn-
ar, skildu okkar tungu, og forfeð-
ur okkar þeirra á 5. öld eftir
Kristsburö, en um miðja 11. öld
blandaðist engilsaxneskan frakk-
neskufn og latfnskum orðum, og
var sú tunga, sem þannig mynd-
aðist, kölluð enska, og nú skilja
Englendingar lítið eðá ekkert í
okkar tungu,
Jeg veit vel að enska þjóðin
veit þetta, Dar.ir vita það líka,
og fleiri þjóðir vita það. Jeg ætla
ekki að útlista það í þessari ræðu,
en vil minna ykkur, landa mfna, á
þessi orð: “Haltu fast þvf, sero þú
hefir, svo enginn taki frá þjer þína
kórónu.’’ Þið skuluð ekki taka
orð mín svo, að jeg sje að letja
ykkur að læra enskuna, cn fslenzk
tunga má ekki missa neitt við það.
Við hljótum að sjá sóma okkar f
þvf, að læra sem allra bezt fslenzk-
una, Við hljótum, með innileg-
ustu lotningu og mcstu virðingu,
að hafa svo hjartanlega cndur-
minning um styrkleika og hug-
prýði forfeðra okkar, að við lærum
þeirra göfuga tungumál, sem þeir
hafa varðveitt svo frjálst, sjálistætt,
og óháð öðrum tungumálum, í það
minnsta, (að jeg vil segja) f full
17 hundruð ár. (Sbr. Flateyjarbók),
Það mun margur segja, að nauð-
syniegt sje að læra ensku, Jeg
játa það satt vera, Það getur
\erið gott og gagnlcgt, cn svo
gott og gagnlegt er það ekki, að
fyrir það væri vinnandi að kasta
frá sjer að ncma fsl, tungu, Hver
sem það gjörði af íslenzkri þjóð
finnst mjer ekki.að væri vitrari
heldur en sá, sem tæki af höfdi
sjer gullbúna kórónu, sem öll væri
sctt dýrindis gimsteinum og skfn-
andi perlum, og kastaði henni 1
forina eða sjóinn. Vkkur þykir
jqg nú kannske segja mikið, en
þetta er ekkert neroa sanngjarnt
álit, því íslcnzkan á það, sqm gulli
og gimsteinum er dýrara; og er
það að finna á ótölulega mörgum
stöðum f fornum og nýjum fróð-
leik og bókmentum þjóðarinnar,
og sem hvergi f heiminum er að
fir.na nema þar, Þanjiig ber fsl.
ir, að læra að einhverju leiti, J tunga ægishjálm yfir öðrum tungu-
— meira cða minna. Sú náms-
grein er tungumák
Þennan formála æt]a jeg svo
ekki að hafa Iengri, þvf tfminn Ifð-
ur fijótt,
Jeg sný mjer þá að þvf, að tala
um fslc-nzka tujigu, cins og jeg
hcfi heitið.
málum f fornsögum, kveðskap,'
Eddulýsingum, og dýrri málfræði.
Lfka hcfir Isl, tunga meiri styrk-
leika, fagrari hljóð og dýpri raddir,
hddur en önnur tungumál. Þvf
til sönnunar er það að íslendingujn
veitir hægt að nema ánnara þjóða
rnál, en öðrum þjóðum veitir mjííg
tungan sje eins og hin göfugasta
móðir og tígulegasta drottning,
þegar hún kemur í röð með öðrum
tungumálum.
Þó að fsl, tunga sje nokkuð erfið
námsgrein, þá geta samt allir þeir
sem af fsl, bergi eru brotnir,—all-
ir, hver einasti numið hana, Jeg
er ekki að flytja þesga tölu af þvf
að jeg sje hræddur um að tuuga
okkar lfði undir lok, Hún mun
verðatil meðan heimurinn stendur,
og mun eiga þá framtíð fyrir hönd-
um, að verða kennd á mörgum
æðri menntaskólum um alla Norð-
urálfu og í Vesturheimi á þessari
tuttugustu öld,
Um hvað ertu þá hræddur?
mun einhver spyrja, Jeg er ekki
hræddurvið neitt, málinu við-
víkjandi, því jeg vona, að íslenzka
þjóðin gjöri sjer ekki svo mikla
tfmanlega og eilífa minnkun á leik-
sviði þessara tfma, í augsýn allra
menntaðra þjóða, að hún sjálf hætti
að læra og tala ísl, tungu,
Ekki vil jeg heldur hugsa að fsl.
þjóðin taki svo mikið af annaj-a
þjóða orðum inn f hið daglega tnál,
að tungan við það tapi sfnum eigin
orðum, og verði þannig að skrSpa
máli, og að nokkru eða öllu leiti
sem dautt mák
Það cr ómögulegt, að það geti
komið fyrir, þvf í æðum íslendinga
rennur svo ærlegt blóð, að það
finnur það hver einasti vakandi og
lifandi ísl. roaður, að fsl. tungan á
að vera lifandi þjóðarmál. Hún
mun aldrei deyja, aldrei verða
dautt mál.
“Ljónið vaknar.”
Hugprúður og sterkur íslend-
ingur, sem þorir að mæla á fsl,
tungu, mun innan iftils tfma koma
fram. Það mun einhver spyrja:
“Hvenær ætlar hann að koma,
þessisterki íslendingur?” Jegget
ekki svarað þvf, en ef við þurfum
að bíða hans lengi, þá álftur hann
vfst, að bqzt eigi við okkur það,
sem Björn Gunnlaugsson segir í
Njólu, þegar hann skýt-ir frá hvern-
ig guð hafi það við menn’na:
“Honum lfzt um litla stund, að
lofa þeim að villast.1*
Jeg vona að villan verði ekki
löng eða mikil. Jeg vona að hver
cinasti ísl. maður leggi sitt fram í
þvf, að rei<a þann ósóma af hönd-
um sjer, sem tunga okkar f dag-
iegu tali hjer f Amerfku, er farin
að Iföa. Jeg vona að fsl, "fólk
reyni að korna fslenzkunni við í
öllum orðum við vinnu sfna úti og
inni,
Jeg.vona að fsl. mæður láti sitt
ekki eftir liggja, — irjuni til þess,
að þær hafa verið leiddar í kyrkju
NOTICE.
“White IíORSE “ Iron Mincral Claim, situatc in the
Winnipeg Dominion Lands Distr;
Where located: Bl.ACK Island, Lake WlNNlPEG.
Take notice that I, Isaac Pitblado, intend, sixty days from thc
date hereof, to apply to the Mining Recorder for a Certificate of Im
provements, for the purpose of obtaining a Crown grant of the
above claim. *
And further take notice that action, under Section No, 46, must
be commenced before the issuance of such Certificate of Improve'
ments.
Dated this 24. day of March 1909.
, ' I. Pitblado.
Notice.
“Patten1' Iron Miúeral Claim,
situate in the Winnipeg Dominion
Lands District.
Where located: BLACK ISLAND,
Lake Winnipeg.
Take NOTICE that I, Isaac
Pitblado, intend, sixty days
from the date hereof, to apply
to the Mining Recorder for a
Certificate of Improvements, for
the purpose of obtaining a Crovvn
grant of the above claim.
And further take notice that
action, under Section No 46,must
be commenced before the issuance
of such Certificate of Improve-
ments.
Dated this í^.day of Marchi909
/ I. PlTDLADO.
Notice,
‘GnldenGate’ Iron Mincral Claim
situate in the Winnipeg Dominion
Lands District.
Where located: Black Island
Lakt- Winnipeg.
Take notiee that I, John Tho-
mas Haig, intend, sixty days from
the date hereof, to apply to the
Mining Recordcr for a Certificate
of Improvements, for the purpose
of obtaining a Crown grant of the
above claim,
And further take notice that
action, under Section No. 46,
must be commenced before the
issuance of s'Jch Certificate oí
Improvcments.
Dated this 24-day of March 1909
John T. Haig.
Notice.
“Moose“ Iron Mineral Claim,
situate in the Winnipeg Dominion
Lands Distnct.
Where loeated: Black Island,
Lake Winnipeg.
Take notice that I, Isaac Pit-
blado, intend, sixty days from the
date hereof, to apply to the Mining
Recorder for a Certificate of Im-
provements, for the purpose of ob-
taining a Crown grant of the above
claim.
And further take notice that ac-
tion, under Section N0.46, must be
commetTced before the issuance of
such Certificate of Improvements.
Dated this 24,dayof March 1909
I, Pitblado
segir f kvæðinu, “ó fiýt þjer nú
snót mfn,“ o, s, frv. Jeg er viss
um, að hver fslenzk mær vill lfka,
að sinn faldur sje hreinn, þó þjóð-
in sýmst vera búinn að gleyma
laginu þessu: “Fanna skautar faldi
háum,” Það væri gott að það
glejnndist ekki alveg að kunna að
skauta. Þrátt fyrir allt er fslenzka
tungan þó samt sem áður höfuð-
hreint.
Þao má Ifklegast scgja um mig erfitt að læra okkar tungu, —- að
samhliða fslenzkunni, að “hverjum j helzt undanteknum frændum okk-
þykir sinn fug! fagur." Jcg játa j ar, Norðmönnum og Svíum. Þeg-
þtið að fsl. tunga þykir mjer svo ar maður svo gætir að öllu, getur
fógei;, að jeg hefi þá hugsun, að maðv.r ckki anuað ■‘jjeð, en að fgl.
Krists við hátfðlegan og fagran j prýði þióðarinnar, og verður það
klukknahljóm, til að helga líf sitt aila tíð, — svo lengi sem málið er
og barna sitina guði til dýrðar,
Þær vona jeg að gjöri allt, sem
þær geta, til að lfða þar engin
skrfpalæti, en reyni að varðveita
fsl. tungu, bæði í kyrkju og heima-
húsum.
Jeg vona Ifka, að hver fsl mær
Notice.
“Jean“ Iron Mineral Claim,
s’tuate in the Winnipeg Dominion
Lands District.
Where located: Black Island,
Lake Winnipeg.
Take notice that I, Isaac
Pitblado, intend sixty days
fröm the date hereof, to
apply to the Mining Recorder for
a Certificate of Improvements, for
the purpose of obtaining a Crown
grant of the above claim.
And further take notice that
action, 'under Section No 46, mvst
be commenced before the issuanre
of such Certificate of Improve*
ments.
Dated this 24. day of Mareh 1909
I. Pitblado.
HALLAMÆUNG.
Þeir af landeigendum hjer ná-
lægt sem þurfa og vilja þurka upp
vissa landsbletti mcð þvf móti að
láta mæla frá þeim vatnshalla
skurði, geta fundið mig undirrit-
aðan þvf viðvfkjandi,
GlMLI I. APRÍL 1909.
JóNAS lÍALLDÓUSSON.
Jeg vona að málið verði hreint.
Þá mun fsl. þjóðin heimsfræg verða
af tungumálinu, — kunna það og
tala um allar aldir,
Jcg þakka tilheyrendunum fyrir
góða áheyrn, og óska og vona að
Forsætisráðgjafinn f Noregi var
að verja málstað sinn f norska
þing'nu gegn einum af mótstöðu*
mönnum sfnum.sem var bóndi,og
eins og vant var mæltist honum
i vel,
viti að móðir heniv'r hefir borið uppi verði þjóð, sem nefnist ísl.
hinn mjallahvfta fald þjóðarinnar,
þjóðflokkurinn eða fslendingar,—á
og þær vita líka það, að “faldurinn mcðan heimurinn er ti!
var hrcjnn” cins og sjcia M. J.
Þcgai" ráðgjafinn settist niður
gekk bóndinn til hans og segir:
“Heyrðu Mikkelsen, viltu ekki
Ijá mjcr kjaftinn á þjer hálfa kluku*
stund, svo jeg geti svarað fyrir
mig?‘ ‘