Breiðablik - 01.06.1907, Blaðsíða 5

BREIÐABLIK
5
VÖRN FYRIR
„UGLURNAR TVÆR.“
T
JpAÐ var trúi eg siður fyrir eina tíð
á Islandi, að dysja hræ stórglæpa-
manna einhvers staðar í urð eða mel ná-
lægt þjóðvegi, og átti síðan hver, sem
eftir veginumfór, að kasta steini í dysina.
Eins finst mér, að mörgum farist við
leifar hinna tveggja frumherja vestrænnar
menningar. Það gerir sér nálega hver
maður að skyldu, að kasta steini til latín-
unnar og grískunnar, þegar þau mál eru
nefnd á nafn. Reyndar finna menn þeim
stall-systrum vanalega ekki til foráttu
annað en stórglæpinn voðalega,að þau sé
“dauð“ mál, og þess vegna víst enginn
“praktísk“ not af þeim að hafa. “Til
hvers er verið að kenna þessi gömlu mál,
sem enginn hefir gagn af framar ?“ spyrja
menn vanalega. Mönnum finst þau vera
eins og tvær afgamlar uglur, sem engan
rétt hafi til að láta sjá sig, eða nátt-tröll,
sem fyrir löngu hafi dagað uppi og orðið
að steini.
En riú er hvorugt málið með öllu út-
dautt, það er öðru nær. Grískan er enn
þá ,,ofar fjörs á línu,“ og það svo lítið
breytt, að Hómer og Sófókles eru lesnir í
alþýðuskólunum á Grikkland þann dag í
dag; og Plató hefði ekki þurft orðabók til
að skilja dagblöðin, sem gefin eru út á
ný-grísku. Latínan er ekki heldur búin að
skilja við þenna heim með öllu. Hún
lifir enn, ern og hraust og ekkert sérlega
torkennileg, á nálega hvers manns vör-
um,frá Azóres-eyjunum alla leið austurað
ánni Rín, frá Sikiley norður að Mundíu-
fjöllum, og jafnvel norðaustur yfir Dóriá
austur að Svartahafi. Auk þess hefir
hún þrengt sér að meira eða miana leyti
inn í hvert einasta tungumáþsem talað er
austan frá Uralfjöllum vestur að Horn-
ströndum — og þá fvlgja auðvitað með
allar nýlendur þessara þjóða í öðrum
heimsálfum. Ó-nei, latínan er ekki al-
veg steindauð enn þá. “ Það lifir lengst
sem leiðast er, “ sagði kerlingin.
Auk þess er hægt að benda á praktíska
nytsemd, er lærdómur þessara tungumála
hefir í för með sér. Sá sem getur fleytt
sér gegn um léttar bækur á latínu og
grísku, getur með lítilli fyrirhöfn lært að
skilja öll tungumál suður-og vesturhluta
Norðurálfunnar. Fleira má tína til ef
þörf gerist.
Þetta, sem eg hefi sagt frá hér að ofan,
eru vanalegu svörin gegn árásum þeim, er
dauðu málin verða fyrir. En það er ætíð
drengilegast að mæta óvininum á þeim
velli,er hann hefir sjálfur haslað. Hugs-
um oss því, að bæði þessi mál sé dauð,
vita-steindauð, upprætt og afmáð af jörð-
inni, rústirnar plægðar og salti sáð yfir.
Að þeirra finnist engin merki nema í æfa-
gömlum skruddum, sem ekki hafi neina
praktíska nytsemi tíl síns ágætis. Mér
finst létt að halda uppi vörninni, jafnvel á
þessum orustuvelli.
Síðari ákærunni er auðsvarað, og tek
eg hana því fyrst. Hún sver sig í ætt
við þann hugsunarhátt, að bókvitið verði
ekki látið í askana. En gamli matar-
jarmurinn toflir nú ekki lengur í tízkunni
—í orði kveðnu að minsta kosti. Gömlu
málin hafa heldur engu minni verklega
nytsemi til brunns að bera,en margar aðr-
ar tegundir lærdóms og lista. Hvað hafa
menn upp úr því, að sökkva sér niður í
hina hærri stærðfræði ? Gerir heimspek-
in þeim nokkurt gagn ? Ætli þeim gangi
nokkuð betur að afla sér brauðs, þó þeir
liggi vfir skruddum eftir Göthe, Shake-
speare og Moliére ? Hvað skyldi þeir
lifa lengi á sönglistinni, þegar maginn er
tómur? Flestum mun þykja það heimsku-
legt að spyrja svona. En á þá gamli
oddborgar-andinn að svala bræði sinni á
“dauðu“ málunum einum ?
Þá er hin ákæran, að málin sé dauð. í
henni getur legið tvent. Annaðhvort það,
að enginn skyldi læra önnur tungumál en
þau,sem eru töluð einhvers staðar í heim-