Breiðablik - 01.06.1907, Blaðsíða 7

BREIÐABLIK.
7
sannur skáldskapur aldrei. Af honum
lærum vér að þekkja leyndardóma manns-
hjartans; en slög þess eru ekki bundin
viö hörundslit, ártal eöa hnattstööu nema
að örlitlu leyti.
Fáir munu dirfast að neita því, að í
bókmentunum latnesku og forngrísku sé
ógrynni andlegs fjár fólgið. Hví skyld-
um vér þá ekki leggja stund á eldri
bókmentirnar jafnframt þeim nýrri ? —
Eða réttara sagt, þær yngri jafnframt
þeim eldri, því kvæði Hómers eru yngri
en skáldskapur nítjándu aldarinnar, þar
sem þau eru frá bernskuskeiði mann-
kynsins.
„Þetta er nú alt gott og blessað“,mun
einhver segja, ,,En vér þurfum ekki að
læra málin, til að ná þessum fornu bók-
mentum. Þær eru allar til í ágætum þýð-
ingum.“ Já,satt er það, þýðingarnar eru
mjög góðar, sumar hverjar, en samt sem
áður eru þær ekki nema svipur hjá sjón.
Málið er skáldinu það sem litirnir eru mál-
aranum. Hvor um sig blandar sína liti
á sérstakan hátt, og enginn annar ^etur
gert það alveg eins. Auðvitað er ekki
jafn-torvelt að þýða allan skáldskap,
en æfinlega tapast eitthvað við þýðing-
una.
í þessu sambandi kemur mér til hugar
kvæði eitt eftir Þeókrítos;það er um konu
eina unga,er unnustinn hafði tælt, svívirt
og yfirgefið. Hún sezt á seiðhjall um
nótt, til að ná honum aftur; en hefir þó
enga trú á seiðinum, því hún hættir við
hann von bráðar, fer að segja frá falli sínu
og svikum elskhugans, og endar söguna
með þeim orðum,að hún muni bera fargið
eins og hún hafi borið það áður. Kvæðið
er mikilfenglegt að efni og frágangi. Þar
er mynd af þróttmikilli sál, einmana,hlað-
inni sorg, smán og örvætingu; sál, sem
býður jafnvel vonleysinu byrginn,og hefn-
ir sín með því að þola. Þar er samræmi
svo mikið milli hugsunar og máls, að
kvæðið á naumast sinn líka, nema ef vera
skyldi “Hrafninn” eftir Poe. Mér finst,
að Þeókritos hefði ekki getað ort þetta
kvæði á öðru máli en dórísku. Attíska
e-ið í staðinn fyrir a-ið dóríska yrði þar
eins og gráar skellur á dökku klæði.
En svo hefir málið sjálft, hreimur,beyg-
ingar, orðaskipan, talshættir, máltæki,
stórmikinn lærdóm í sér fólginn. Það
sýnir oss þá hlið sálarlífs hverrar þjóðar,
sem nær er yfirborðinu ; hörundslit og
vöxt fremur en hjartalag, ef svo má að
orði kveða. Sérhvert tungumál er sem
lifandi vera, jafnvel þó það hafi geymst
í bókum þúsundir ára. Málfræðislögmál
eru þar beinin,hreimur og talshættir hold
og blóð, en lunderni þjóðarinnar og siðir
er sálin sem skín þar út úr hverri máls-
grein.
Það er hægt að lesa ósköpin öll um
frönsku þjóðina, en þó á hver maður eitt-
hvað ólært, þangað til hann hefir heyrt
franskan mann tala og skilur mál hans.
Eins er það með hverja aðra þjóð. Mér
er í fersku minni sá atburður, þegar eg
heyrði grísku lesna fyrsta sinni. Eg
skildi auðvitað ekki eitt einasta orð; en
þar var einhver hljómur, sem eg hafði
aldrei heyrt áður. Mér fanst eg geta
horfið til Aþenuborgar, tuttugu og þrjár
aldir aftur í tímann, og heyrt Sókrates
tala. Eg hafði heyrt málróm hinnar
grísku þjóðar.
It is better to be on the right side, segir
enskurinn. En landinn segir: “Það er
betra að hafa vaðið fyrir neðan sig. ”
Enginn maður veit, hve mörg mannslíf
þetta íslenzka orðtak hefir kostað. En
útlendingur, sem er að læra mál vort,
skilur þetta ekki til fulls,fyr en hann veit
að á íslandi eru margar ár straumharðar,
brúarlausar og illar yfirferðar, er margir
menn láta í líf sitt. Slíkur fróðleikur er
fólginn í hverju orðatilæki.
Guttormur Guttormsson.