Breiðablik - 01.10.1907, Blaðsíða 4

68
BREIÐABLIK
fyrir þroskaskilyrðum hans í
mannssálum og mannfélögum.
Það, sem á að verða til sigurs,
verður til falls. Með ófrelsinu er
sannleikanum ávalt bani búinn.
Hann smákulnar út í hjörtum
þeirra þjóða, þar sem á að halda
honum við með því að útiloka
nýjar stefnur og hugsanastrauma,
sem upp koma með mönnnunum.
Þessi blindi misskilningur á sér
því miður ekki einungis stað í ka-
þólsku kirkjunni. Hann kemur
fram enn með svo mörgu móti víðs
vegar í mótmælenda heiminum.
Þar er endalaust verið að tala um
að setja presta og guðfræðinga frá
embættum, ef þeir skoða eitthvert
trúaratriði í nýju ljósþeða véfengja
þann skilning, sem menn áður hafa
haft á sannleikanum. Það er leitast
við að gjöra þá tortryggilega með
öllu móti. Það er reynt að kæfa
niður sannleikann í sálum þeirra
með alls konar ryki, sem upp er
þeytt á móti þeim, svo almenning-
ur manna skuli ekki fallast á skoð-
anir þeirra.
Hvað er þetta annað en ka-
þólska stefnan ? Er það ekki ná-
kvæmlega sami hugsunarháttur-
inn og fram kemur í páfabréfinu ?
Þegar hugsað er um, hve mikið
er enn eftir af römmum ófrelsis-
anda í heiminum,getum vér þá eig-
inlega láð nokkurum manni það,
þó honum finnist, að framfarirnar
í sannleiksbaráttu mannanna sé
ekki eins glæsilegar og búast mætti
við ?
IV. Frelsi fyrir Loka ekki síöur en Þór.
En mótmælenda - heimurinn
stendur betur að vígi en hinn
kaþólski. Þar er annar straum-
ur, enn sterkari, sem er þessum
ófrelsisstraum í heimi hugsan-
anna öldungis gagnstæður. Það
er sá straumur, sem siðbótar-
öldin hratt inn í heiminn. Þeir,
sem honum fylgja, vilja láta
algjört frelsi ráða í öllum andleg-
um efnum. Sannleikurinn verður
lifandi í mannssálunum einungis
fyrir óþreytandi umhugsan og
rannsókn. Sú umhugsan og rann-
sókn verður að vera algjörlega
frjáls. Hverjum manni þarf að
vera öldungis frjálst að hugsa um
sannleikann frá því sjónarmiði,
sem honum er eðlilegast. Hann
verður að hafa leyfi til að efast um
það, sem hann getur ekki annað
en efast um, og véfengja það, sem
hann finnur alls engar sannanir
fyrir. Með því móti tileinkar hann
sér það af sannleikanum, sem hon-
um er unt að tileinka sér, og láta
verða lifandi í sálu sinni. Af öðru
hefir hann ekkert gagn. Það ligg-
ur dautt og ávaxtarlaust í sálu
hans og getur orðið honum til
mikils tjóns. Það erhverjum manni
til tjóns að segjast trúa andlegum
hlutum, sem hann hefir aldrei
hugsað um, aldrei samrímt insta
eðli sínu, aldrei tileinkað sér að
neinu leyti og hann samt sem áð-
ur staðhæfir, að sé sáluhjálpleg
sannindi og sakfellir aðra fyrir að
efast um.