Breiðablik - 01.01.1908, Blaðsíða 9

BREIÐABLIK
I 2 I

n' ) f —1piijiimið pl)| Á Hofmannaflöt.
UJ T ^ juj

23T
1EL
Bréf Tómasar Sæmundssonar. Gefin út á
hundrað ára afmæli hans 7. júní 1907.
Búið hefir til prentunar Jón Helgason.
Reykjavík, Sig. Kristjánssan 1907. Bls.
296.
Sendibréf látins manns. Hug'sanir,
sem hann hefir aldrei gjört sér í hugar-
lund að koma myndi fyrir almennings-
sjónir. Mál, sem hripað hefir verið í
mesta flýti, þegar á lá að koma orðsend-
ing til fjarstadds vinar. Er það rétt? Er
eigi tjald dregið frá duldum helgidómi,
sem engum hefir verið ætlað að líta inní?
Svo spyrja menn ávalt, er bréf látins
merkismanns eru út gefin. Enda hefir
það stöku sinnum orðið til að hnekkja
orðst.ír og heiðri þess, sem hlut hefir átt
að máli. En þá hefir eigi nógrar varúðar
verið gætt í vali, enda er það hið mesta
vandaverk og eigi hverjum heigli hent.
— Hér hefir alt hepnast sérlega vel.
Líklega engu hafnað, sem verulegt gildi
hefði haft, og þó ekkert látið fljóta með,
setn nokkurum gat verið til vanza. Bréfin
sýna oss inn í sál höfundarins. Ein hin
göfugasta sál og hugumstærsta, sem birzt
hefir í íslenzku gerfi. Að horfa inn í
sálarlíf hans er eins og að líta logandi
þyrnirunn. Þar stendur altí björtu báli.
Hvað er það, sem kveikt hefir þenna
heilaga eld? Er það þekkingin? Er
það trúin? Er það það, sem fyrir
augu hefir borið í öðrum löndum?
Naumast, nema að nokkuru leyti.
En það er föðurlandsástin. Leiftrið
himneska, sem kveikt hefir í runninum
er þjóðræknin, ættjarðarástin. Hver sem
komast vill í skilning um, hve óumræði-
lega heilög sú hugsjón er — hann lesi
þessi bréf. Manni getur þá fundist, sem
enginn íslendingur muni hafa elskað þjóð
sína að nokkuru haldi, nema þessi prestur.
Ættjarðarást og kristindómur rennur hjá
honum saman í eitt; þjóðrækni og trú-
rækni verður eitt og hið sama. Naumast
til sá hlutur í sambandi við land og þjóð,
sem eigi verður honum brennandi áhuga-
mál. Trúin er takmarkalaus; öllu má
kippa í lag, alt endurskapa, ef mennirnir
að eins eigi liggja á liði sínu og svíkjast
um. Það fanst honum syndin mesta, —
syndin gegn heilögum anda. Maðurinn
er svo óumræðilega heill, sannur, ein-
lægur. Hefir annars nokkurum íslend-
ingi verið önnur eins alvara með það,
sem hann hefir viljað? Honum gremst
oft við félaga sína í Kaupmannahöfn.
Það, sem fyllir hann mestri gremju er
alvöruleysi þeirra. Að þeir skuli ekki
hamast eins og hann. Að þeir skuli ekki
hugsa um að vinna eitthvert þrekvirki
á hverju ári. Vera að eyða tíma í að
fitla við smá-málgalla, þegar svona lifandi
skelfing sé mikið að gjöra. Að láta ekki
Fjölni, óskabarn þeirra allra, vera miklu
efnismeiri, þegar þjóðin sofi svona dæma-
laust fast og fáist ekki til að vakna, en
þeir einu mennirnir, sem hrópað geti - vo
hátt í eyru henni, að hún rumskist. Að
hafa ekki margfalt meira að segja en
þetta, nú þegar alt er ósagt og þjóðin
að veslast upp af andlegu hungri. Þetta
vekur honum gremju svo mikla í brjósti,
að tónninn sem hann sendir vinum sínum
í rúg- og bauna-landinu verður stundum
býsna byrstur. En þeir verða ekki vondir;
þekkja manninn; kannast líka við, hve
satt hann hefir að mæla. Sýnir það bezt,
af hve ósviknum málmi þessir Fjölnis-
félagar voru gjörvir. Áhrif þeirra, jafn-