Breiðablik - 01.04.1908, Blaðsíða 7
BREIÐABLIIv
167
fjármálaheiminum sé ekki skólagengnir
menn. En það er bezt að játa það brein-
skilnislega, að hér eigið þið eigá heima,
svo framarlega markmiðlð sé að verða
Carnegie eða Rocliefeller þessa vestlæga
lands. Sálarfræðingarnir segja oss, að
æfing gáfnantia æsi taugarnar og örvi
tilfinningarnar. Þess vegna geti æðri
mentan eigi-né nokkur mentan-annað en
gjört ykkur óhæf til að feta í fótspor Shy-
lock's. Eg ætla eigi að tala hinum al
m&ttuga dollar illa til, né lasta hinn pétta
leir, eða neitt þess konar. Þið breytið
viturlega í að afla eins mikils og yður er
unt. Að afla sér auðæfa með hófi þarf
eigi frekar að hindra neinn frá að afla sér
göfugri hluta,en latínu-nám þarf að vera
stærðfræðinámi til fyrirstöðu. En komi
sú tíð,að þið verðið að velja, liggur æðra
líf opið en maurapúkans og peninga-
mangarans. Látum oss eigi gleyma, að
hvorki er líf þjóðar né einstaklings fólgið
í gnægð þeirra hluta, er til eigna teljast ;
maðurinn lifir eigi af brauðinu einu.
Þrátt fyrir alt hefir heimurinn frá hreinu
gagnsemisjónarmiði álitið skólana borga
sig vel. Siðmenning heimsins er í meiri
skuld við oss, skólamenn, en svo, að hún
sé fær um að gjalda auvirðilegum miljón-
um. Uppfundningar, er valdið hafa ald-
arbrigðum og gjört náttúruna að ambátt
mannsins og tuttugustu öldina ólíka fimt-
ándu öld, hafa flestar fæðst, frumhug-
myndin að minsta kosti, innan annarra
eins veggja og þessarra.
Háskóla-hugmyndin er meiri og minni
breytingum háð. Þýzkur háskólamaður
er reglulegt þekkingar ferlíki. Enskur
háskólamaður þarf engum störfum að
gegna, öðrum en að afla sér menningar
með ákafa. Ykkur mun skiljast.að há-
skólamaður í þessu meginlandi verður
að vera framkvæmdamaður. Þekking og
menning, jafnvel meðfætt starfsþrek, verð-
ur að engu, nema þið sýnið það í þraut-
seigri vinnu. Þið komist öll fyrir á efsta
tindinum, en engin lyftivél ber ykkur
þangað; fótmál fyrir fótmál verðið þið að
klífa Alt, sem þið gjörið, verður því að
gjörast af alefli, en eigi hálfum huga.
Eigi nokkuð að verða úr ykkur, verð-
ur markmiðið að vera ákveðið og ein-
skorðað. Ef þið hýniið með galopinn
munn eins og froskurinn í æfintýrinu,
verður endalyktin aum eins og þar. Og
einmitt i þessa átt er það, eftir því sem
mér skilst, að líkamsæfingar hafa mesta
þýðingu fyrir menn í skóla og utan. Sig-
urinn við Waterloo var unninn á leikvelli
Eaton og Rugby skólanna, eigi með liðs-
afla ; það var tilviijan..
Þið munuð reka ykkur á, að flestar
stöður, sem fyrir ykkur liggja í lífinu, eru
öðrum reglum háðar en þeim, sem þið
lærið hér og annars staðar. Eg er
hræddur um, að við verðum að játa, að
mentanin, eins og hún nú er, gjöri menn
eigi eins færa í allan sjó og skyldi. Þetta
er, ímvnda eg mér, ástæðan til þess,
að sá, setn fær 98% í óstuðluðu latnesku
máli, ber ekki af öðrum í lífinu. Eg var
að lesa hérna um daginn um námsmenn
Múhameðstrúarmanna í Cairó. Þeir
eyða öllum tímanum í að læra utanbókar
kafla úr Kóraninumog gamlar skýringar
áþeim. Það er engin hœrri kritik\>&r.
Þess konar skólanám elur menn eigi
upp í sjálfstæðri hugsan ....
Skólinn ætti að kerna yður, að hugsa
sjálfstæðar hugsanir, en með gætni þó,
það skal eg játa. Heimurinn lætur sig
rannsóknir ykkar og hugsanir engu
varða; fyrir hann hafa þær ekkert gildi,en
fyrir ykkur sjálf er hugsanin óumræði-
legur ávinningur.
Með ákefð klífum við hærra og hærra,
en eigi fót fyrir fót. Við getum orðið hér
læknar og lögfræðingar með ófullkominni
mentan undirbútiingsdeildar. Skamm-
sýni kirkjunnar bindur sig eigi einu sinn
við þessar lágu kröfur, en veitir ykkur
a!'gang að æðstu stöðu lífsins, er þið hafið
fengið spónblað af eðlisfræði og heim-
speki og að eins hálf-melt. Þegar eg