Breiðablik - 01.05.1908, Blaðsíða 4

i8o
B R E I Ð A BL I K
Óttinn fyrir því,að baráttan og'deilurn-
ar og flokksfylgiö væri að auka óvild
og úlfúð með þjóð vorri var ofarlega í
hjarta, er erindin í Vafurlogum voru
ritin. Þau eru nú orðin tveggja-þriggja
ára gömul, sum eldri. Það bar ef til vill
meir á þessu þá en nú. En er það eigi
einlægt á ferðum ? Hver dirfist að setja
upp spekingssvip og segja: Hér erhvorki
úlfúð né refsurð; hér er bræðralagið í
bezta gengi !
Eigi veldur sá, er varar.
Bókin leitaðist við að miana þá kyn-
slóð, sem nú er uppi á þessum baráttu-
tímum, á þetta: Gleymið ekki að berjast
eins og góðir drengir. Þeim farnast
bezt í baráttunni, sem bezt vald hefir yfir
sjálfum sér—yfir lund sinni; beitir aldrei
ódrengskapar-brögðum,—forðast að særa
og meiða að óþörfu—hvggur ekki til
hefnda fyrir hverja mótgjörð—seilist ekki
út á vegginn eftir örinni.
Rauði þráður bókarinnar var þetta :
Drengskapurinn má ekki gleymast í bar-
áttunni. Hún má eigi lenda í grjótkasti,
hávaða,ókvæðisorðum,trúvillinga-ofsókn-
um,né mannorðs vígaferlum.Látum hvern
mann muna, í hvaða flokki sem hann
stendur, að vér erum allir bræður, þrátt
fyrir allan skoðanamun !
Þetta er hér tekið fram vegna þess, að
nýlega hefir bókarinnar verið minst(sbr.
ísafold 15. april þ. á) og einmitt bent á
þetta, sem vera átti kjarni hennar.
Og er höf. þakklátur fyrir það En
þó það sé gjört vingjarnlega mjög og af
góðum hug, er það þó bygt á nokkurum
misskilningi, sem ekki ætti að festa
rætur.
Aðalefni bókarinnar er þar látið felast í
tveim orðum: Hógværð, góðmenska.
Bæði eru orðin fögur, svo það er nærri
synd að hafa móti þeim. Misskilningur-
inn liggur eigi heldur svo mjög í þessum
fögru og veglegu hugtökum. Hann er
fólginn í því, að bókin haldi því fram, að
baráttan eigi að hætta og hverfa og í
stað hennar að koma: Hógværð, góð-
menska.
Því hefir höf. hennar aldrei haldið fram,
að baráttan ætti að hætta og logn og svefn
góðmensku og hógværðar að koma í stað-
inn. Hann hefir hvorki með þessari bók,
né nokkuru öðru, sem hann hefir ritað,
gefið réttdæmum mönnnm tilefni til að
líta svo á.
Hitt skal hann kannast við sem hugsjón
sína og bókarinnar : í baráttunni, jafn-
vel þegar hún er hörðust, að sýna hvort-
tveggja : Hógvæð, góðmensku.
Vitaskuld er síðara orðið misskilningi
undirorpið. Góðmenska er svo oft
látið jafngilda meinleysi.
En meinleysið er engin dygð og það er
langt frá bókinni og höfundi hennar að
hafa það í hávegum. Hitt er dygð, eiti
sú allra-stærsta, að vera géfour maiSur.
Á þá dygð reynir meira í baráttunni við
menn og málefni en nokkura aðra. En
úrslit baráttunnar og ávinningur fer þá
líka lang-mest eftir því, hvort góðir
menn hafa verið þar við að eigast eða
ekki. Ef vér nefnum þessa góðmensku
drenglyndi, skilst betur, hvað við er átt.
Drenglyndi er fornt hugtak. En það
hefir lifað svo lengi í kristnum sið, að
það ætti nú að fela í sér alla hugmyndina
um göfgi manneðlisins,—hóg værðina líka.
Höfundur Va/urloga er ekki ánægður
fyrr en bók hans er skilin svo, að þettasé
rauði þráðurinn : Drenglyndi í barátt-
unni !
Hvar og hve nær sem einhverjum tekst
að sýna það til fulls, verður sagt: ’Þar
er vel kristinn maður. Kristindómurinn
er meira en fagrar öfgar. ‘ Einmitt í
baráttunni opinberaði meistari mannanna
dýró sína.
Látum baráttuna vera eins ákafa og
verkast vill. En látum hana vera ‘fagran
leik,’ en ekki ófagran. Ódrengskap,
hefndarhug, óvild, mannorðsrán, launvíg,
tortryggingar ætti hver góður maður að