Dagsbrún - 30.07.1915, Qupperneq 1
fremjið ekki
RANGINDI
DAGSBRU N
Þ O L I Ð EKKI
RANGINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÚTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLÖG
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
4. tbl.
Reykjavik, föstudaginn 30. Júlí 1915.
1. árg.
Yerðhækkunarskattur,
(Frh.) Dœmi.
Setjum nú að verðhækkunar-
skattur yrði lögleiddur. Allar jarðir
(og lóðir) á landinu verða þá
metnar, segjum á fimm ára fresti.
Nú býr maður, sem heitir Ari, á
jörð, sem er metin 2 þús. krónur,
þar af eru 15 hundruð krónur
sjálft jarðarverðið, en 500 krónur
eru umbæturnar á jörðinni (þar
með ekki sagt að þær hafi kostað
þessa upphæð, heldur að þær séu
þess virði). Að fimm árum liðnum
er jörðin á ný metin, og er þá
talin 3500 kr. virði. Af þeim á
eliki að borga verðhækkunarskatt af:
Upprunalegu verði 1 20Q0 kr<
+ umbótum..........>
Umbótum gerðum
síðan fyrri virðingin
var gerð .......
Það er því hér að eins af 1000
krónum, sem borga á skattinn,
eða þeirri verðhækkun (það er víst
aldrei of oft tekið fram) sem stafar
af gerðum hins opinlera, eða verður
vegna almennra framfara % þjóð-
félaginu.
Að öðrum fiœm árum liðnum
verður jörðin metin á ný, og skatt-
ur reiknaður næstu fimm árin
eftir því mati. Segjum nú að jörð-
in hafi á ný stigið um 1500 kr.
(þar af 500 kr. fyrir mannaverk
á henni) þá ber að gjalda skattinn
af 2000 kr. næstu 5 árin. Hafi
hún aftur á móti lœkkað í verði,
þá minkar auðvitað skatturinn
fyrir næsta tímabil, að sama skapi.
(En lækkun er ekki hugsanleg á
jörð á íslandi, á komandi ára-
tugum, nema fyrir skemdir af
völdum náttúruslysa).
Að mannsalclri liðnum.
Setjum nú að jörð Ara að 30
árum liðnum sé metin 10 þúsund
krónur, þar af hið upprunalega
verð jarðarinnar og jarðabæturnar
5 þúsundir. Hann þarf því að borga
skattinn af hinum 5 þúsundunum,
éða með öðrum orðum, landssjóð-
ur sama sem á helminginn í jörð-
inni, þó Ari hafi fullan og óskertan
eignar- og umráðarétt á henni, og
geti gert við hana hvað sem hann
viH, t. d. selt hana, ef hann vill
hætta að búa, eða hvort sem er.
Eu hann getur ekki selt meira en
h^nn á, þ. e. upprunalega jarðar-
verðið og umbæturnar. Hið opin-
bera mun samt á engan hátt skifta
sói af því hvað Ari selur jörðina. En
enginn mun vilja kaupa hana að
því er miklu nemi dýrari en 5
þúsund krónur vegna afgjaldsins
(verðhækkunarskattsins) sem hvílir
á henni í landssjóð. Og þetta er
einn af þremur aðalkostunum við
verðhœkkunarskattinn, skal sýnt
fram á það síðar.
Ef nú enginn verðhækkunar-
skattur hefði verið leiddur í lög,
hefðu þessar 5 þúsund krónur, sem
landssjóður nú fær, lent í vasa
Ara, og væri það óréttlæti gagn-
vart öðrum íslendingum, sem ekki
eru jarðeigendur. Aftur fær Ari
. með þessu móti álla þá verðliœkk-
un sem stafar af aðgerðum lians
sjálfs, en heldur ekki meir.
Þrír kostir.
Nú vill Ari að 30 árum liðnum
hætta að búa (eða hann sálast)
og annar máður — við skulum
kalla hann Bjarna — tekur við
jörðinni. Ef að nú engum verð-
hækkunarskatti hefir verið komið
á, þá þarf Bjarni á 10 þúsund kr.
að halda (eða á ábyrgðarmönnum
fyrir þá upphæð) til þess að geta
keypt jörðina. Höfum við þar
á móti komið á hjá okkur verð-
hækkunarskatti nú, þarf hann ekki
að hafa ráð yfir nema 5 þús. kr.,
því hinar 5 þús. kr. standa eins
og nokkurskonar óuppsegjanlegt
lán í jörðinni (sem þó heldur ekki
á að afborga). Yerðhækkunarskattur
er því til stórgagns fyrir framtíðar-
sjálfseignarbændur þessa lands, eins
og yflrieitt fyrir alla íbúa þess í
nútíð og framtið, nema þá, sem
eru jarðeigendur meðan jarðirnar
stíga. Og þó liggur nær að halda,
að verðhækkunarskatturinn verði
einnig heinn gróði fyrir nokkurn
hluta jarðeigenda, sem sé þann
hluta, sem á jarðirnar, sem liggja
lengst frá sjó (eða á annan hátt
eiga erfiðast með að koma afurð-
um sínum á markaðinn). Þvi þær
jarðir munu stíga minst í verði,
og er líklegt að sá gróði, er eig-
endum þeirra mun áskotnast, ef
við vanrækjum að koma á verð-
hækkunarskatti nú, verði minni
en almenni skattaléttirinn á þeim,
komizt verðh.sk. á, af því aðal-
gróði landssjóðs af skatti þessum
mun verða af lóðum í kaupstöðum
og sjávarþorpum.
Ekki úr vegi, að minnast þess
hér, að ekran af meðal akurlandi
í Englandi kostar 4 sterlingspund,
en í Lundúnum, þar sem lóðirnar
eru dýrastar, 38000 sterlingspund.
Svona óhemju mikið munu lóð-
irnar auðvitað ekki stíga hér, en
það getur nú verið mikið þó minna
sé. T. d. þó mismunurinn yrði
ekki nema fimmtugasti eða jafnvel
hundraðasti partur af því sem
hann er á sveitalendum og borga-
lóðum í Englandi.
Þetta, að sá sem vill fara að
búa (eða yfirleitt nota jörð til hvers
sem er, t. d. byggja hús) þarf ekki
í framtíöinni að borga út alt jarðar-
verðið til þess að fá full umráð
yfir jörðinni (eða lóðinni) er einn
af aðalkostum verðh.skattsins.
Annar kosturinn er sá, að skatt-
urinn heldur jarðarverðinu niðri í
sannvirði, af því það er ekki til
neins fyrir gróðabrallsmenn að
kaupa jarðir til þess að græða á
því að þær stigi, þegar verðh.sk.
er kominn á. Nú eru jarðir að
stíga þá óhemju, sumstaðar hér á
landi í nánd við kaupstaði, að við
borð liggur, að þær leggist í eyði
vegna þess hvað þær eru dýrar
(enginn ráð á að borga svo mikið
afgjald, sem svarar rentunum).
Þriðji kosturinn er það, að alt
það fé rennur í landssjóð (og auðgar
þar með almenning) sem að öðrum
kosti alveg óverðskuldað lendir til
einstakra manna.
Komizt verðhækkunarskattur á,
þarf alþingi ekki á hverju ári að
vexa í vandrœðum íitaf því, hvernig
það eigi að íctvega fé til nauðsyn-
legra útgjalda þjóðarinnar.
Ef þér líkar blaðið,
og þér fellur í geð hugsjónir þær,
er það boðar, þá verður þú að gera
það, sem í þínu valdi stendur, til þess
að styðja það. Þú verður því að gerast
áskrifandi, og borga fyrsta hálfa ár-
ganginn fgrirfram með 1 kr. 25 aur.,
því þú hefir einhver ráð með að gera
það ef þér er það nokkurt áhugamál.
flafirðu ráð á meiru, verðurðu að
borga 4 fyrstu árgangana fyrirfram
með 10 kr. það eru margir búnir að
gera það, meira af vilja en mætti.
Kaupmannavaldið
allstaðar.
Á fiskiþinginu, sem haldið var
hér í Rvík fyrri part þessa mán-
aðar, var steinoliumálið tekið fyrir
og rætt, og nefnd kosin til þess
að athuga það. Kom nefndin fram
með svohljóðandi tillögu er var
samþykt:
„Fiskiþingið skorar á Alþingi
að fela landstjórninni að gera
nauðsynlegar ráðstafanir til að
tryggja landið með nægilegum, og
svo ódýrum steinolíubyrgðum, sem
kostur er á, og að það veiti henni
jafnframt heimild til að kaupa
einn eða fleiri steinolíufarma frá
Ameríku, er hún láti útgerðar-
menn og fiskimenn fá með inn-
kaupsverði, að meðtöldum kostn-
aði.“
Nefndin vildi ennfremur fela
stjórninni að undirbúa stofnun
félags um land alt til þess að
taka að sér kaup á steinolíu, en
sú tillaga var feld. Þetta er gott
dæmi þess hvernig kaupmanna-
valdið alstaðar er að ná sér niðri
hér á landi. Kaupmenn vilja láta
landstjórnina taka steinolíufarm
frá Ameríku, til þess að láta sig
hafa hann fyrir innkaupsverð (að
viðbættum kostnaði). Því eins og
sést á tillögunni, er þar tekið
fram, að það eru að eins útgerð-
armenn og fiskimenn, sem þeir
vilja láta fá steinolíuna fyrir þetta
verð, en ekki þeim, sem þó allra
mest ríður á að fá hana ódýra í
þessu árferði, sem sé verkamönn-
um, sem nær alstaðar (utan
Reykjavíkur) elda hér um bil allan
mat á steinolíuvélum.
Til þess að sleppa við okrun
steinolíufélagsins danska (eða ís-
lenzka!!) viija þeir láta landstjórn-
ina kaupa steinolíufarm frá Ame-
ríku, til þess svo sjálfir að okra
á henni, því öðruvísi verður það
eigi skoðað, að þeir settu sig á
móti því, að stofnað yrði félag til
steinolíukaupa. Minnir þetta á reiði
nokkra kaupmanna yfir þvi að
þeim skyldi ekki vera gefinn kostur
á að leggja á HermóÖsvörurnar
(frá Ameríku) í fyrra. Já, þeir
voru hálreiðir yfir því að almenn-
ingur skyldi fá matvöru án þess
að það væri lagður á hana kaup-
mannsskattur, því þeim finst al-
þýðan vera til fyrir sig, já, bein-
línis að þeir eigi hana.
En nú er tími til þess að þeir
fari að átta sig á þessu.
Jón Hvass.
Skák.
í skák-viðureign, sem nokkrir af
beztu skákmönnum heimsins áttu með
sér í vor í New York, varð Capablanka
(hann er Kúpa-búi) snjallastur. Hann
tapaði að eins einu tafli af fjórtán.
Næstur honum varð Marshall (ame-
rikumaður), hann tapaði tveimur. Mar-
shall er fríður maður rauðhærður. Ég
sá hann eitt sinn tefla við 17 menn í
einu, sitt taflið við hvorn, og vann
hann 15 töflin, en tvö voru jafntefli.
Engan nef ég séð vera fljótari að leika,
en Marshall, og engan, sem bar eins
utan á sér framúrskarandi vitsmunina.
Lasker, sem eitt sinn var talin bazti
skákmaður heimsins, varð sá 6. i röð-
inni, vann 61 /2, tapaði 7^/a tafli. Hvað
er um Magnús Smith? Kannske hann
hafi verið þarna með, þó þess vseri
eigi getið í ameríska tímaritinu, sem
þetta er haft eftir?
Jón Hér-og-par.
Stríðið.
Stöðugt sama þófið. Það þykir
ekki lengur tíðindum sæta þó
nokkur þúsund menn láti lífið.
500 kr.
2500 kr.