Dagsbrún - 25.09.1915, Blaðsíða 1

fremjið ekki
RANGINDI
ÖTGEFANDI: NOKKUR
DAGSBRU N
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÞO LIÐ EKKl
RANGINDI
IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLÖG
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
Reykjavík, Laugardaginn 25. September 1915.
I. árg.
Daglegt brauð í Ryík.
Fisksalan.
Bærinn íór vel á stað með
flsksöluna; festi upp auglýsingar
og sendi út fregnmiða svo hvert
mannsbarn vissi á svipstundu, að
nú var hægt að fá nógan flsk, og
tað mjög ódýru verði, móts við
það, sem fiskur hafði kostað hér
áður. Það eru engar ýkjur, að
þessar rauðu augJýsingar um flsk-
söluna, voru íbúum borgarinnar
sannur fagnaðarboðskapur.
En framhaldið af fisksölunni
hefur ekki orðið eins gott og við
ttiátti búast. Reyndar hefur bær-
inn haft nógan " fisk til sölu, og
selt hann sama ódýra verði og
áður, en það hafa verið svo fáir
við afgreiðsluna (söluna), að þeir
sem hafa komið til þess að kaupa
fisk, hafa orðið að bíða næstum í
heila og hálfa tíma. Þetta ]>arf
laga, og það strax. Það þurfa
að vera svo margir við afgreiðsl-
una, að hægt sé að afgreiða menn
jafnótt og þeir koma.
En það þarf meira en þetta.
Það þarf að selja fiskinn á fleiri
stöðum en gert er; veitir ekkert af
uð það sé, auk núverandi staðar,
gert á einum stað í vesturbænum
og öðrum í austurbænum, því það
er fjöldi af húsmæðrum, sem
ómögulega mega vera að heiman
ttema allra snöggvast.
Bærinn kanpi kol.
Kol hafa kostað hér 9 kr. skpt.
í mestalt sumar, en hafa þó feng-
ist upp á síðkastið fyrir 8 kr.
eða jafnvel 7,60. En flestir, sem
kolasölu eru kunnugir, búast við
að kol muni verða 9—10 kr. i
vetur. Þessvegna er nauðsynlegt
að bærinn panti að minsta kosti
einn kolafarm frá Englandi, og
selji hér fyrir sannvirði. Verka-
mannafélagið á Akureyri hefur
pantað sér kolafarm frá útlönd-
um, og verða þau kol seld á 6
kr. 40 au. skpd. á bryggju.
Af þessu má ráða nokkuð hvaða
verð þyrfti að vera á kolunum
hér.
Mjólkursvikin.
Um þau hefir verið rætt nokk-
úð í bænum, meðal annars á bæj-
arstjórnarfundi. Eru sumir mjólk-
ttrframleiðendur hinir reiðustu, sem
von er, því heiðarlegum mönnum
þykir alt af vont að borin séu á
þá svik. Hinsvegar geta heiðar-
^egir mjólkurframleiðendur ekki
feiðst þeim, sem finna að svik-
ttnum, af því svikin ómótmœlan-
lega eiga sér stað. í*eir verða því
a5 reiðast hinum mjólkurframleið-
endunum, sem svikin fremja, og
ættu þeir sem ekki svíkja mjólk-
ina, að gera hvað þeir gætu til
þess að koma á stöðugri mjólkur-
skoðun, svo svik yrðu ómöguleg.
Bærinn ætti að fela Efnarannsókn-
arstofunni að hafa eftirlit með
mjólkinni, sem seld er hér í bæn-
um.
Mjólknrsalan.
Þegar bærinn tók að sér fiski-
sölu hér 1 Rvík, þá féll fiskur
strax í verði, eins mundi mjólkin
lækka í verði ef bærinn tæki að
sér að útvega hana. En verulega
iækkaði hún fyrst þegar bærinn
sjálfur reisti ktiabú. Þá mundi
vera hægt að fá mjólk fyrir 15 aura
pottinn. Mun seinna sýnt fram á
þetta með tölum, hér í blaðinu.
Bærinn á nóg land þó hann vildi
halda mörg hundruð kýr.
Bærinn þarf að byggja.
Húsnæðiseklan hér í Rvík er
afskapleg, og hún mun halda
áfram þar til bærinn fer að byggja.
Nóg er grjótið til hér í holtunum,
og ekki vantar sand. Nógar eru
líka hendurnar, sem fegnar vilja
vinna að þessu verki. Það er að-
allega sementið sem þyrfti að fá
frá útlöndum. Á byggingum þess-
um mætti byrja nú strax í haust,
og er eins liklegt að veðráttan
mundi engar tálmanir leggja fyrir
framkvæmdirnar.
Bréf.
Akureyri 20. Sept. 1915.
Nú eru síldveiðaskipin öll að
hætta, og hefur útgerðin aldrei
borið sig eins vel og í ár. Ein-
stakir útvegsmenn og síldargróða-
brallarar bera úr býtum svo
hundruðum þusunda króna skiftir.
En bláfátæku alþýðumennírnir
— þeir sem auðæfln framleiða —
hvað fá þeir fyrir strit sitt?
Þeir fá svo lítið kaup að ekki
er annað sýnilegt en að þeir,
konurnar og börnin þeirra megi
hnipra sig saman í köldum her-
bergjunum fæðulaus og klæðlítil á
koldimmum nístandi vetrarkvöld-
um.
Allmikill hluti af árskaupinu fer
í óbeinu skattana til landssjóðs.
Til að launa stjórnina og þingið.
Þessa þingmenn, er setið hafa í
71 dag á kostnað alþýðunnar og
ekkert hafa gert til að velta út-
gjaldabagganum í bráð yfir á þær
herðar, sem færar eru um að
bera hann.
Þingmaður, hvar hefurðu sam-
vizkuna?
Ef til vill vaknar hún í vetur
þegar þú mætir tötrum klæddu
barni skinhoruðu, sem að öllu
leyti ber á sér merki sárustu
eymdar. Þá sérðu líklega um síðir
að afnám tollanna hefði verið
nokkur hjálp þeim örsnauðu til
að kaupa fyrir mat og föt.
Hér við Eyjafjörð hafa verið
saltaðar 160 þúsund tunnur af
síld og á Siglufirði líklega 200
þúsund = 360,000 tunnur. Síld-
arverðið er nú 40 kr. hér á staðn-
um, og fer hækkandi. Hreinn
aukagróði af því er minst 20 kr.
af tunnu, þ. e. 7 milljónir og 200
þúsund krónur í vasa nokkurra
útgerðarmanna*).
Auk þessa hefir mikil síld farið
í bræðslu og græða verksmiðj-
urnar einnig svo miljónum skiftir.
Enn þú, alþýðumaðurinn, borg-
ar totlana!
Nú síðast í þinglokin hafa
mennirnir, sem þú borgar, samið
„bráðabyrgða-verðhækkunartolllög“
er koma, nærri því eingöngu niður
á bændum, því sildin er sama
sem öll farin til útlanda. Þing-
mennirnir voru seinir að átta sig.
Bláfátæki barnamaðurinn i sveit-
inni á að borga jafnmikinn
hundraðshluta í landssjóð og út-
gerðarmaðurinn, sem græðir 300
þús. krónur, og útgerðarmaðurinn
sleppur líklega alveg — síldin farin.
Þingmennirnir vita líka skömm-
ina upp á sig. Því þeir eru að
reyna að koma í veg fyrir að þeir
fái sín réttu laun við næstu
kosningar. Með því að koma í veg
fyrir að alþýðumennirnir geti
kosið. Þingmennirnir hljóta að vita
að bændur og vinnumenn eru í
göngum viðast hvar á landinu 18.
September mánud. í 22. viku
sumars, og að flest verkafólk og
sjómenn er að heiman um þessar
mundir.
Hver sem þú ert, alþýðumaður
og kona, þá hafðu það hugfast
að þessir menn, sem þetta hafa
gert, eiga ekki að sitja oftar á
þingi. F.
Stríðið.
Engar markverðar fréttir þaðan.
Hve lengi það muni standa er
ómögulegt að segja; að það vari
eitt árið ennþá má þó telja víst.
Mörgum verður á spyrja hvar sé
hinn nýi milljónaher Englendinga,
sem gert var ráð fyrir að kæmi
til vígvallarins í Maí í vor. Er
það ætlun sumra að Englendingar
liggi á liði sínu og vilji spara líf
•) Nú fréttiat að alls hafi verið salt-
aðar 400 þús. tunnur af sild. Auka-
gróði útgerðarmanna er því alls 8 mill-
jónir króna.
sinna manna, þar til þeir séu
búnir að draga að sér svo mikið
af skotfærum að þeir geti látið
fallbyssur sínar spúa sprengikúl-
á Þjóðverja, svona í hálfsmánaðar-
tíma áður en þeir geri áhlaup.
En ef Þjóðverjar verða nú búnir
að draga að sér skotfæri í 3ja
vikna hvell?
Veröhækkun kaupmama
í Ágúst 1914
eftir Jónas Jónsson frá Hriflu.
Tekið úr „Timar. kaupfél.“
með leyfi höfundarins.
(Frh.) -----
Ekki þarf að eiða orðum að
því, hvað þá yrði sagt. Hver
vinnumaður, vinnukona, sjómaður,
vegagerðamaður eða bóndi, sem
heimtaði skyndilega 25% meira,
fyrir hvert verk eða hlut, er seldur
væri, heldur en venja var til áður,
mundi vera talinn genginn af vit-
inu. Menn mundu ekki einu sinni
vilja líta á þá sanngirnisástæðu,
að þetta fólk er flest svo fátækt,
að hver smáhækkun sem verður
á nauðsynjavörum í landinu, verð-
ur fátæklingunum að þungri byrði,
af því enginn varasjóður er þar
fyrir hendi, sem grípa megi til.
Ef viðurkent er, að öreigarnir hafi
rétt til að lifa, þó hart sje í ári,
þá liggur nærri að viðurkenna um
leið, að einmitt snauðu mennirnir
hafi, fremur öllum öðrum, sið-
ferðislegan rétt til að krefjast
hærri launa, þegar dýrtíð og óár-
an er í landi, og að hallinn eigi
helzt að koma niður á þeim, sem
beztar ástæður hafa, en það eru
kaupmennirnir, eins og áður er
sýnt. En í sumar hefir þetta orðið
öfugt, eins og stundum áður.
Það er erfitt að skilja við þenna
lið: tekjur kaupmannanna í sam-
anburði við aðrar stjettir, án þess
að gera sér ljóst, hve mikið þjóð-
in boigar kaupmönnum árlega í
milliliðslaun.
Stundum, þegar rætt er um
verzlun við kaupmenn, bera þeir
fram þessa spurningu: Höfum við
þá engan tilverurétt? Þessu verð-
ur bezt svarað með að líta á störf
þeirra. Yerzlunarmenn færa til
varning, frá seljanda til kaupanda
og auka með því verðgildi vör-
unnar. Ef hver bóndi vildi fara
með kjötið sitt, ullina og smjörið
til framandi landa, unz hann hitti
neytendur, sem vildu kaupa af-
urðir hans og gætu selt honum
það, sem hann vantaði, þá þyrfti
sá maður engra verzlunarmanna
við. Hann væri sjálfum sjer nógur,
í þeim efnum. En hann mundi