Dagsbrún - 09.10.1915, Blaðsíða 1

=3 DAGSBRUN
ÞOLIÐ BKKI
RANGINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÓTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAR- OG VERKMÁNNAFÉLÖG
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
14. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 9. Október 1915.
I. árg.
Stefnuskrá
'slenzkra jafnaðarmanna.
II.
Vér erum jafnaðarmetm, af því
vér viljum, svo sem þegar er tekið
íram, að hvert mannsbarn hafi
jafnt tækifæri til þess, að þroskast
°g verða að manni, hvert eftir
sínum hæfileikum. Karl Marx heflr
sÝnt fram á, að ómögulegt er að
sfnema fátæktina meðan einstakir
tnenn eiga framleiðslutœJcin. Það
sr því ætlun vor, að láta þau af
teim, sem mikilvægust eru, vera
opinlera eign, en svo nefnum vér
Landsjóðs-, sýslu-, og hrepps-
e'gnir, ennfremur eignir sam-
^innufélaga, þ. e. félaga, þar sem
Síðurinn skiftist eftir þátttöku. en
ekki eins og í Jilutafélögum; þar
skiftist arðurinn eingöngu eftir því
kve mikið fé hver hluthafi á.
Atvinnurekstur, sem samkvæmt
eðli sínu, eða í reynd, er einokun,
fekist af landsjóði, sýslu-, eða
hreppafélögum.
Vér viljum leggja verðJiœJcJcunar-
sJcatt á jörð, þannig að hinu opin-
bera sé tryggur mestur hluti (eða
allur, ef hægt er) upphæðar þeirrar
er verð lands hækkar um, nema
þeirrar verðJiœJcJcunar, sem stafar
af aðgerðum þess, sem jörðina á
e&a situr.
Með þessu móti er komið í veg
^tir, að jörð stígi að mun í verði,
en lágt jarðarverð er sJcilyrði þess,
þeir, sem landbúnað stunda fái
fullan arð af vinnu sinni, því lágu
larðarvergi fylgir lágt afgjald.
Réttur þeirra sem jörðina yrkja
(ábfienda) sé trygður sem mest má,
an þess að gengið sá á rétt Jcom-
andi Jcynslóðar. Jarðir, sem eru
epinber eign, skal eigi selja, en
ábdendum veitt lífstíðarábúð (eða
úrannsaldurs, ef líf þrýtur).
Landsíminn.
Af Reykjarfirði skrifar Carl F.
Jensen kaupmaður meðal annars
Þetta:
»Eina grein er mér sérstaklega
Vel við og það er greinin um
b'ðina á símstöðvunum, en hvað
8eSðuð þér þá um að þurfa að
íara nærri heila dagleið til þess
^eint að ætla að nota talsíma og
tað yflr erfiða fjallvegi en verða
bíða í 1 eða 2 daga og fá
sig þó ekki afgreiddan fyrir óþarfa
þvaðri úr 1. flokks stöðvum? ein-
mitt á þeim tíma sem 3. flokks
stöðvar eiga að vera inni. Þess
konar símtöl kosta ekki einn kl.
tíma heldur fleiri daga, og eru oft
svo tugum skiftir króna dýrari en
þau þurfa að vera. Þetta þykir
okkur nú nokkuð hart aðgöngu
sem ekki fáum síman til okkar
en verðum að ferðast langan leiðir
til að nota hann“.
Mesta happið.
Á þessu ári hefir fallið í skaut
okkar verkamanna á íslandi, það
happ, sem mestur fengur var t.
Við höfum eignast okkar blað.
Við sem áður urðum að þola
hverskonar ranglæti, án þess að
geta borið hönd fyrir höfuð okkur,
höfum nú fengið mál og getum
sótt og varið rétt okkar eins og
hver önnur stétt í landinu.
Er þetta satt? Sumir munu
efast um það. Þeir halda að stjórn-
málablöðin, blöð embættismanna
og valdhafa, hafi líka verið opin
fyrir okkur. 6nei. Reyndar ekki.
Fyrir fáeinum árum kom til
orða í þinginu að hækka laun
embættismannanna, einkum þeirra
sem mest höfðu. Til að árétta þá
kröfu skrifaði einhver embættis-
maður nafnlausa grein í ísafold
um það, Jivað Jiann þyrfti miJcið
á ári, til að geta lifað sómasam-
lega. Það voru 3500 krónur og
fyigdi sundurliðaður reikningur um
hvernig þessu væri varið. Litlu
síðar kom verkamaður með sams-
konar reikning um kjör verka-
manna. Ekki hvað þeir ættu að
Jiafa heldur hvað þeir hefðu. Það
voru 5—800 kr. Og þessi reikn-
ingur var bygður á nákvæm-
um rannsóknum um kaup verka-
manna í Rvík. Menn skyldu halda
að blaðið tæki þetta líka. Þetta
skifti landið miklu máli. Þarna
voru mörg hundruð fjölskyldur
sem beinlínis liðu nauð, höfðu alt
of lítið til að lifa af. Þetta mál
var bersýnilega stórmál fyrir stjórn-
málamenn, sem ant var um heill
alþýðunnar, eða blað sem vildi
styðja gott málefni. En haldið þið
bræður góðir að ísafold hafi tekið
þetta? Ónei. Hún lét það vera.
Hún hafði víst ekki rúm fyrir
sínum eigin þungvægu hugsunum,
og þó var greinin ekki nema 7s
úr dálki. Loksins eftir langa bið
tók verkamaðurinn reikning sinn
aftur frá ritstjóranum. Hann reyndi
víst ekki við hitt stórblaðið, mál-
gagn sjálfra háembættismannanna.
Þar höfðu ekki að jafnaði heyrst
rómar alþýðumanna, nema skjall
um forkólfa embættismannaflokks-
ins. Greinin kom um síðir út í
Ingólfi sáluga. Það mun ekki hafa
bætt fyrir honum á „fínni" stöð-
um að hafa hýst þann snauða.
Bersýnilegt er það af þessu
dæmi að verkamenn hafa einskis
að vænta af blöðum embættis-
manna. Þau taka bara greinar frá
sjónarmiði þeirra hálaunuðu, enda
eru þau þeirra málgögn. En þau
eru lokuð fyrir kveinstöfum öreig-
anna, sem hafa hundrað krónur í
tekjur móti hverjum þúsund sem
efnamennirnir innbyrða. Munið nú
bræður góðir að hér er alvarlegt
mál á ferðinni. „Dagsbrún" er
okkar von og hjálparhella. Lifi
hún, getum við sameinað dreifða
krafta og bætt kjör okkar, satt
hungur okkar, klætt okkur móti
kuldanum og fengið hús sem
mannlegar verur geta lifað í.
Deyi hún, og hún deyr ekki nema
við vanrækjum að kaupa hana og
borga, þá verðum við áfram
varnarlaust leikfang í höndum
kjólklæddra ístrubelgja.
YerJcamaður.
Sjómannafélag.
Flestir sjómenn munu ásáttir
um að brýn þörf sé á að kjör
þeirra séu bætt.
Þrátt fyrir dýrtíðina hefir kaup'
flestra sjómanna ekkert hækkað.
Þó útvegseigendur græði milljónir.
hækka þeir aldrei kaupið við sjó-
mennina nema þeir krefjist þess
sjálfir, allir í sameiningu.
Öllum kemur saman um að
vökurnar séu óþolandi.
„Við vöktum eitt sinn í sextíu
tíma“, sagði einn háseti, „sváfum
svo 4 tíma, vöktum 34 tíma,
sváfum i 2 tíma og vöktum síðan
í 48 tíma. Þ. e. 6 thna svefn af
142 tímum.
Skyldu ekki þingmennirnir, sem
ekki skeyttu um að koma í veg
fyrir þessa dæmafáu þrælkunn,
gera verkfall, ef þeir ættu að vaka
svona lengi við þingstörfin? Jafn-
vel þó þeir væru nýbúnir að
semja verkfallsbannlög. Er þó
þeirra vinna ólíkt léttari.
Ýmsir nothæfír húsmunir
eru teknir daglega til útsölu á
Laugaveg 22 (steinhúsinu).
tjóns fyrir þjóðfélagið. Þær eyði-
leggja kjarna íslensku sjómanna-
stéltarinnar á fáum árum svo
úrkynjan mun stafa af.
Vanur togaraháseti sagði mér
að ekki þyrfti minna að aflast þó
hófs væri gætt með vökurnar.
„Við öfluðum einna bezt“, sagði
hann, „og vöktum þó aldrei meira
en 36 tíma í senn. Þó var mjög
sjaldan vakað svo lengi. Eitt sinn
fyltum við skipið á fimm sólar-
hringum, og sváfum þá altaf 6—8
tíma í sólarhring.
Þingmennirnir flytja lög um
misþyrmingu dýra (sem að vísu
eru góð). En þeim dettur ekki í
hug að koma í veg fyrir að ís-
lenzkir sjómenn séu drepnir fyrir
aldur fram á illri meðferð, eða
drukkni í tugatali fyrir trassaskap,
svo sem sýnt er fram á í Ægi
(sjá 11. tbl. Dagsbrúnar).
Reynslan sannar að engin bót
fæst á þessu frá þeim, sem nú
ráða. Sjómennirnir verða því að
taJca Jiöndum samafi um land alt,
og stofna öflngan félagsskap til
að ná rétti sínum.
F. J.
Listasafn.
Einar Jónsson myndhöggvari,
hefir, svo sem kunnugt er, gefi.6
landinu listaverk sín. Alþingi veitti
nú í sumar 10 þús. krónur til
þess að byggja fyrir hús til þess
að geyma þau í, og jafnframt sýna.
Dagsbrún hefir spurt Einar að
þvi hvar hann vildi helst láta
reisa hús þetta, og svaraði hann:
„Á Skólavörðuholtinu". Líkaði
blaðinu vel að heyra það, því
margt er það, sem mælir með því
að hafa það þar. Engin ákvörðun
er þó tekin ennþá, en sjálfsagt
virðist að listamaðurinn fái sjálfur
að ráða mestu um þ.að hvar húsið
verður reyst.
Hver vill íslenzka?
A poor man served by thee, shall make
thee rich;
A sick man helped by thee, shall make
thee strong.
Robert Broivning.
Vökurnar eru auðvitað til stór-
Öaglega ný RÆFA fæst i matarverzl. Lofts íi Pétnrs.