Dagsbrún - 09.10.1915, Blaðsíða 3
DAGSBRÚN
55
Járnnámur miklar á Rockefeller í
Ameríku og hefir Bandaríkjamað-
Ur sagt mér að þar væru sölu-
*búðir sem verkafólkið væri skyldað
til að kaupa vörur sínar í. Þar
eru og drykkjukrár og spilaholur,
og á Rockefeller þetta alt saman.
Hann er sjúkur af ágirnd, og
einnig sonur hans, sem er mjög
guðrækinn.
Oft hefir Rockefeller komið fyrir
dómstólana, kærður fyrir glæpi,
en aldrei verið festar hendur í
hári hans, til þess er hann of
slunginn og auðugur.
Við erum að eignast vasaút-
gáfur af Rockefeller hér á íslandi,
en vonandi sér alþýða við lekan-
um og lætur ekki auðsuppsprettur
landsins lenda meir í höndum
braskara en orðið er. Dæmin frá
Ameríku og annarsstaðar frá,
sanna að þjóðin mun sökkva í
forardý einstaklingaauðvaldsins ef
ekki er tekið í taumana nógu
snemma.
Um sama leyti og birtrar voru
tölurnar hér að framan, sögðu
Ameríkublöðin yfir 300,000 at-
vinnulausa menn í New- TorJc,
sem lifðu í hræðilegustu örbyrgð.
Þessar bandvitlausu mótstœður
stafa af Jiví að einstákir menn
eiga framleiðslutœkin.
F. J.
Bannlögin.
Sá sem ritar þessa grein, er ekki
Öood-Templar nú, né hefir verið það;
en í bindindisfélagi var hann þegar
hann var innan við fermingn, en síðan
ekki. Hefir hann síðari árin neytt ein-
hvers áfengis nœr daglega, en mjög í
hófi, og varla nokkru sinni á sefinni
Verið ölvaður.
Ég var á móti aðflutningsbann-
inu þegar í ráði var að lögleiða
það hér á landi, bæði af því að
ég var fullur þá af innantómum
orðum, um einstaklings frelsið, en
einnig af því að ég áleit vínið
engan skaða gera, og mun það
álit mitt hafa stafað af því að
enginn af vinum mínum né vanda-
mönnum var drykkfeldur, né held-
Ur neinn af vandamönnum vina
minna — nema einn. En um
hann er það að segja, að hann
hafði frá því ég fyrst mundi eftir
honum hvern einasta dag verið
blind- þreif- ösku- hauga- háa
íullur, svo mér hefði komið það
engu síður óvart, en þó háflóð
hefði haldist einhvern tíma allan
daginn, hefði það komið fyrir, að
fjara hefði verið eitthvert kvöldið
í Gísla (en því nafni skulum við
Uefna hann hér, til þess að láta
hann eitthvað heita, annað en það,
8em hann var skírður).
í fyrsta sinn sem mér datt í hug
að aðflutningsbann væri ef til vill
ekki eins mikil fjarstæða og ég
hafði haldið, voru atvikin þessi:
kom inn í búð, og rétt á eftir
h^r kom ungur maður, auðsjáan-
lega nær sjónlaus, og alveg vitlaus.
Sunn studdist fram á búðarborðið
°K sagði eitthvað við búðarmann-
inn, á tungu, sem ég hef getið
niér til að hafi átt að vera ís-
lenzka, en sem enginn skyldi af
þeim sem viðstaddir voru, þó alt
væru það innlendir menn. í hálfa
mínútu eða svo, gláp.ti hann á
búðarmanninn, svo var eins og
fæturnir dyttu undan honum, og
svo bókstaflega sJcvettist hann í
gólfið. Hann hafði þá helt í sig
þessu líka lítla af „lífsins vatni"
' rétt áður en hann kom inn í búð-
ina. Yið bárum hann heim,
nokkrir.
Það er kallað, að þeir hafl
steinhjörtu, sem ekki geta fundið
til með * öðrum; en hefðum við
þessir, ekki fundið til með móðir
mannsins, sem tók á móti okkur,
þá hefði mátt segja, að við hefð-
um haft hjörtu úr harðasta stáli.
Ekki þó svo að hún gréti eða
bæri sig illa, heldur var það að-
eins sorgarsvipurinn á andliti
hennar; hún var göfug kona að
sjá.
Eg þekti þennan mann lítið áð-
ur; vissi þó um hann frá manni
sem þekti hann, að hann væri
bæði góður og gáfaður, (og fáa
haföi eg séð fríðari) en að hann
var ómögulegur vegna drykkju-
skapar.
En stuttu eftir að þetta kom
fyrir, gleymdi eg þessum atburði,
því eg fór í framandi land. Þar
sá eg oft á hressingarstöðum fulla
menn, en það voru þarlendir
menn, og á þeim árum fanst
mér (eins og mörgum unglingum)
að mér ekki koma við aðrir menn
en minnar þjóðar. Svo voru þeir
líka oftast hlægilegir, þeir drukknu,
og því gaman að þeim. Frh.
Af BHdudal
er ritstjóranum skrifað: „Hagur
verkafólksins er hér mjög bág-
borinn. Vinnulaun karlmanna eru
hér 25 aurar á klukkustund, en
35 aura í aukavinnu. Kvenfólk
hefir 15 aura á klukkustund en
20—25 i aukavinnu, Er það hið
lang-lægsta kaup sem borgað er
á nokkrum verzlunarstað hér á
Vestfjörðum, og ef til vill*á öllu
landinu. Mun það nokkuð að kenna
eymd og ósjálfstæði verkafólks. Á
Patreksfirði og Dýrafirði er dag-
vinnukaup 35 aurar á klukkustund.
Mælt er að aðalvinnuveitandinn á
Patreksfirði Pétur Ólafsson hafi
óbeðið hækkað verkalaunin, en á
Dýrafirði er verkmannafélag sem
hækkaði tímakaupið úr 30 aurum
upp í 35.
Öll vara er hér í afarháu verði.
Kalli og Halli.
Þeir náðu sér í tvser flöskur af ein-
hverju, fram í skipi, fengu sér hesta og
riðu lengst upp í sveit. Þetta var á
laugardagskvöld. Þeir komu á bæ og
beiddust gistingar. — Þeim var visað
inn í stofu og sagt að þar stæðu
tvö uppbúin rúm. Þeir fóru svo að
hátta, en hafa liklegast ekki verið als-
gáðir (hvernig sem á því hefur nú
staðið, þvi ótrúlegt er það hafi verið á-
fengi á flöskunum, því það má, eins og
þið vitið, ekki selja það á skipunum),
þvi i itað þess að fara sinn i hvort
rúm, fóru þeir báðir uppí sama rúmið
sinn frá hvorri hlið (það stóð fram á
gólfið), og annar til höfðalags en hinn
til fóta. Þegar þeir eru komnir uppí
rúmið, segir Halli: „Heyrðu Kalli, það
er maður hjer i rúminu hjá mér“. „Já,
og svei mjer sem það er ekki lika mað-
ur i rúminu hjá mér“, svarar Kalli.
„Hvað eigum við að gera“, spyr Halli
þá. „Yið skulum spyrna þeim út úr
rúminu", segir Kalli. „Okkur hafa verið
lánuð rúmin, og svo sýnist mér hann
vera blindfullur sá sem er hérna hjá
mér“. „Já, við skulum spyrna þeim út“,
segir Halli. Svo tóku þeír að spyrna
og sparka, og eftir nokkurt brölt duttu
þeir báðir á gólfið, sinn hvoru megin.
„Hann spyrnti mér út á gólf“, kallar
þá Kalli til Halla. „Já, og hinn kóm
mér út á gólfið“, svaraði Halli. Svo
bröltu báðir á fætur og ætluðu nú
heldur en ekki að jafna um þessa ná-
unga, sem höfðu leikið þá svona grátt,
en þá sáu þeir, hvernig í öllu lá; þeir
höfðu spyrnt hvor öðrum út.
Mörgu er nú logið.
Ekki er nú sagan samt lygileg; nema
þetta, að þeir skyldu verða svona
kendir af þessu sem þeir fengu i skip-
inu. Eða ætli það geti verið að það
fari fram ölögleg vinsala hér á höfn-
inni þrátt fyrir vort ágæta lögregulið?
islenskt og útlent skyr.
Eftir Gísla Guðmundsson gerlafræðing.
Tekið með leyfi höf. úr Búnaðarritinu.
Menn skrifa ekki daglega um
skyrið okkar þjóðkunna. Þykir
mér því rétt að fara um það
nokkrum orðum, meðfram af því,
að slík fæða sem skyr er nú í
hávegum höfð, einkum á síðari
árum. — Víðsvegar um heim búa
menn til einskonar skyr. Alkunn-
ast er hið búlgarska skyr (YogJiurt).
Þá eru aðrar skyrtegundir alþektar,
svo sem Kefir, Mazun, Kximys,
Leben og Oioddu. Norðurlandaskyr
er ekki eins vígfrægt, þótt fram-
leiðsla hafl verið allmikil frá því
sögur hófust. Skyr er búið til á
nokkuð ólíkan hátt í landi hverju.
Keimur þess er því nokkuð mis-
munandi, þótt aðalbragðið sje
sameiginlegt. Á öllum tímum hafa
menn gert úr mjólk skyr eða súr-
mjólk. Má meðal annars sjá það
af biblíunni í Jesaja 7. kap. 15.
og 22. versi, ennfremur í 1. Móse-
bók, þótt það standi ekki með
berum orðum í íslensku þýðing-
unni. Skyrgerð hefir að líkindum
fluzt til Norðurlanda með vorum
arisku forferðum. Að minsta kosti
fullyrðir norskur gerlafræðingur
(Olav Johann Olsen Sopp) í „Sam-
tiden" 10. hefti 1911, að svo sé.
Víst er um það, að íslendingar
hafa frá landsnámtíð búið til skyr
og neytt þess, eins og sjá má af
fomsögum vorum, t. d. Egilssögu,
þar sem sagt er frá gistingu Egils
og förunauta hans hjá Ármóði:
„Ármóður lét setja þeim borð, en
„síðan voru settir fram stórir
„askar fullir af skyri. Þá lét Ár-
„móður at honum þætti þat illa,
„er hann liaíði munngát að gefa
„þeim. Þeir Egill voru mjög þyrstir
„af mæði. Tóku þeir upp askana,
„ok drukku ákaft skyrið — ok þó
„Egill miklu mest“. — Gísla sögu
Súrssonar má færa til vitnis um
skyrgerð, þar sem sagt er frá að-
Fíano. Fiðla, Grammofón,
Guiter, Zither, Básúna, Cornet. —
Einnig nótur fyrir Píano og Orgel.
Til sölu á Laugaveg 22 (steinh.).
förum Skeggjasona og Kolbjarnar,
er þeir lögðu eld að húsum Þor-
bjarnar: „Nú taka þeir Gísli hafr-
„stökkur tvær, og drepa þeim i
„sýrukerin og verjast sváeldinum",
o. s. frv. Þá hefir og verið skyr á
Bergþórshvoli, er Njálsbrenna átti
sér stað. Það sannar skyrfundur
Sigurðar Yigfússonar, sem stað-
festir meðal annars sannleiksgildi
þessara orða í Njálssögu: „Þá
„báru konur sýru í eldinn og
„slöktu niður fyrir þeim“. í Ljós-
vetningasögu er getið um að Rind-
ill hafi matast á þunnu skyri,
skömmu áður en hann var veginn
af Eilífi. Grettissaga skýrir enn-
fremur frá því, að Auðunn hafl
borið skyrkylli i fangi sér, þegar
Grettir rétti fótinn fram af stokkn-
um og feldi Auðun. Á Flugumýri
hefir eflaust verið búið til skyr,
þar sem Gizur jarl gat falið sig
fyrir óvinum sínum í sýrukeri.
Auðvitað gæti sýra stafað frá osta-
gerð engu síður en skyri. En
hvað sem því líður, þá er það
víst, að forfeður vorir höíðu mikla
skyrgerð. (Frh.)
Silfurhjörðin.
(Frh.) -----
Það leið heil klukkustund þanfl-
ig að Emerson varla lauk upp
munninum. Cherry, sem var orðin
þreytt að hlusta á sögurnar, sem
Fraser hafði verið að segja, stóð
nú upp og gekk að pianóinu, og
fór að blaða í nótnabókum.
„Eruð þér gefinn fyrir músiJc?
spurði hún. Það var til Emerson
að hún beindi spurningu sinni, en
það var hinn sem svaraði.
„Já eg er alveg vitlaus í hana*.
En hún lét sem hún heyrði
ekki svar hans og sneri sér aftur
að Emerson.
„Hverskonar músik hafið þér
mest gaman að?“
En enn á ný varð glæframað-
urinn fljótari til svars en félagi
hans.
„Uppáhaldslagið mitt er „It is
a long way —“ látið það koma!"
Cherry settist við hljóðfærið og
spilaði það, sem um var beðið
og ýms danslög, þó henni virtist
Emerson órór, eins og htjóðfæris-
slátturinn ruglaði hugsanir hans,
en þegar hún hætti að spila, sat
hann enn sem fyr, eins og væri
hann úti á þekju.
„Þetta eru sveimér skólaðar
spilahendur", sagði Fraser með
aðdáun í röddinni. „Blessaðar
spilið meira!“
Hún sá að hann gladdist mjög
yfir því að hún spilaði, og hélt
því áfram; spilaði hvert lagið af
öðru. Hún var í miðju lagi þegar
Emerson alt í einu sagði:
„Gerið svo vel og spila eitt-
hvað“.
Hún skildi við hvað hann átti,
og fór að spila þyngri lög, og