Dagsbrún - 30.10.1915, Qupperneq 1

Dagsbrún - 30.10.1915, Qupperneq 1
FREMJIÐ Rangindi 3 DAGSBRUN [ ÞOLIÐ EKKI RANGINDI BLAÐ JAFNAÐARMANNA ÚTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLÖG RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON 17. tbl. Reykjavík, Laugardaginn 30. Október 1915. I. árg. Stefnuskrá 'slenzkra jafnaðarmanna. (Niðurl.) ---- Samkvæmt beiðni margra er kaupa b'aðið í lausasölu, hefir stefnuskráin v°rið byrt á ný, hér er síðasti kafli ^ennar. V. Það er álit vort að ísland ýmsra staðhátta vegna, geti orðið fyrst aHra landa til þess að útrýma fá- t0ektinni, og koma á fjárhagsleg- uhi jöfnuði, svo sem getið er um að framan, eigi að eins til ham- 7»gju þjóð þeirri er þetta land hggir, heldur einnig í þarfir gjör- nlls mannkynsins, bæði með eftir- ^aerninu, og með þeim drjúga skerf er vér mundum leggja til heims- hienningarinnar, því, er tímar líða, hiun ísland eignast að sarna skapi fluiri og meiri mikilmenni, sem velmegun sú og menning, er starf vort stefnir að, er almonnari én hokkru sinni áðnr heflr verið í hokkru landi, því náttúruvísindin SeSja( og veraldarsagan sannar, að 1 þjóðfélögum, þar sem almenn velmegun ríkir, rísa upp margfalt fleiri vísindamenn, skáld, listamenn 0i s. frv., heldur en annarstaðar. Og ísland er nógu gott og ríkt t'l þess að hér geti búið fjölmenn °g farsæl þjóð. Hér mun um lang- aJdur óþrjótandi land til rækt- uhar, er framfleytt gæli margfalt slaeni þjóð en vér erum nú, að hhefndum hinum aflríku fiski- flflðum landsins, og hinu óþrjót- andi og ómælda afli fossa og lauga, fll iðnaðar og gróðurs. Markmið það er vér stefnum að, er bezta tryggingin fyrir viðhaldi lslenzks þjóðernis, og bezt vörn sjálfetæði voru, því þegar öllum flður vel efnalega, þá heflr hver eihstaklingur svo mikið að missa, þjóðin líður fyr undir lok, en hún láti erlent vald undiroka s'g. í'rægð Porn-íslendinga var aðeins Seih „leiftur um nótt“. En frægð 0g framtíðarmenning þjóðar vorrar skal verða sem albirta íslenzkrar shhiarsólar, sem aldrei gengur hhdir. Ekki til þess að vér getum ^'klast af því, heldur til þess, að sé oss, og óbornum íslend- lll§hm, ævakandi hvöt til þess að neyta allra krafta vorra til þess Seiíl gott er. , ^ága íslamls er nú fyrst að b^jH. ^ ^slírifenilnr Var útsölumaður blaðsins á Ak lUeyrj (Fmnur Jónsson) búinn að utvega því þegar síðast fréttist. lslenzkt og útlent skyr. Eftir Gísla Guðmundsson gerlafræðing. l'ekið með leyfi höf. úr Búnaðarritinu. Frh.--------- VI. Sýra. Víðsvegar um lönd búa menn til. misuvín, og íslenzka sýran er líka einskonar mysuvín, þó af verra tagi, sökum þess, hve illa er farið með hana. Mér heflr tek- ist að búa til ágætis drykk úr mysu, með því að sá í hana mjólkursykursveppi, er eg hefi hreinræktað úr íslenzku skyri. Drykkurinn líkist mjög hinu sýrða hvítöli Þjóðverja, sem er uppá- haldsdrykkur þeirra. í sýrunni okkar er allfjölbreyttur gróður, rneðan hún er ekki mjög gömul. í 2 ára gamalli sýru er 0,40°/« af vínanda, en í x/í árs sýru mun meira. Vinandinn minkar með aldrinum sökum þess, að ediks- súrgerlarnir breyta honum í edikssýru og önnur efni. Mjólkur- sýran minkar einnig af völdum smávera, og sökum þessara efna- brigða er mjög görtiul sýra fremur óholl. íslenzkt sbyr. Svo eg víki að íslenzka skyr- inu, þá er óvíða í öðrum löndum búið til skyr, er líkist því ná- kvæmlega. — írar og Prakkar gera einskonar súrost, sem líkist einna inest íslenzku skyri. Þessi súrostur er búinn til á líkan hátt og sjálfgert skyr á hér landi og er ýmist borðaður með útáláti eða þurkaður í ostamótum og hafður ofan á brauð. Það er eng- in furða þó að írar geri skyr á svipaðan hátt og vér íslendingar, þar sem kyn Norðmanna og íra blandaðist svo rnjög á víkinga- öldinni (sbr. ísl. þjóðerni eftir J. J.). írska súrostagerðin er þó lítil í samanburði við íslensku skyrgerð- ina, en hinsvegar búa Ungverjar til allmikið af skyri, sem hvað vera eins og íslenzkt skyr, ef rétt er sagt frá í tímaritinu „Samtiden" sem eg hefl áður vitnað til. — Á Finnlandi er líka gert nokkurs- konar skyr, en fremur mun það líkjast súrmjólk en íslenzku skyri. — í Noregi er hin forna skyrgerð með öllu horfin; þar er aðeins um súrmjólk að ræða, og sama er að segja um Svíþjóð. Hér á landi heflr skyr aðallega verið gert með tvennu móti: Sjálfgert sicyr og venjulegt, hleypt skyr. Stunduin er látið ögn af nýlegu skyri eða þétta í botn á tunnu, og síðan helt mjlók í tunnuna smám saman; þessi mjólkursarast'eypa súrnar þá og hleypur, og þegar frá líður er mysunni rent undan. Þetta er kallað sjálfgert skyr, og er það rnjög samfelt og bragðgott. Sumir flóa mjólkina áður en henni er helt í tunnuna, en aðrir gera það ekki. — Venjulega er skyr nú gert á annnan hátt: Mjólkin er flóuð, látin kólna niður í um það bil 30° C., og síðan settur í hana hleypir, sem hrærður er saman við þétta. Nú hleypur mjólkin að vörmu spori og er þá kölluð upp- hleypa. Upphleypan greinist nú bráðlega í mysu og skyr, og er mysan sýuð frá skyrinu. Hleypir hefir hér á landi frá alda öðli verið unninn úr kálfsmaga („hálfs- lyf“ eða „lyf“ eða „kæsir"), en nú eru margir farnir að kaupa útlendan hleypi, og er hann þó engu betri, nema verri sé, en kæsirinn. Það ber við að skyrgerðin mis- heppnast, stundum verður alt að einni grautarslypju, drafli og mysa, og skilst ekki að; það er kölluð ólekja (alment er nú hálfsýjað skyr kallað ólekja); orsökin er þá oftast sú, að sérstakir slepjuvaldir gerlar hafa komist í þéttann. Önnur skemd í skyri lýsir sér á þann hátt, að skyrið ólgar upp í íiátinu; marrar þá og ýskrar í því, ef þjappað er að þvi; skyrið er, pá verra á bragðið og óhollara en ella,; þegar svona fer, er sagt að gellir sé í skyrinu. Þetta stafar af illa kynjuðum súrgerlum í þétt- anum, og kemur helzt fyrir, ef þéttinn er látinn í mjólkina mjög heita; þessir gerlar valda loftból- um í skyrinu; af því kemur ólgan. — Þá verður að minnast á súr- mjólkina. Það er víða siður hér á landi að hella áfum og undan- rennu saman í tunnu eða ámu, án þess að láta þar í hleypi; en örlítill þétti er látinn á ámubotn- inn í fyrsta sk’ifti, sem helt er í hana, þessi mjólkursamsteypa súrnar og verður meira eða minna þykk; er venja að hræra í henni við og við fyrst í stað, til þess að hún hlaupi ekki í kekki. Stundum er nýmjólk (einkum sauðamjólk) höfð saman við. Hér á landi hafa menn ekki þekt aðra en þessa sjálfgerðu súrmjólk; hún getur skemst líkt og skyrið, en þó er síður hætt við því. Þessi sjálfgerða súrmjólk verður vana- lega aldrei eins góð og hrein súr- mjólk, sem gerð er með hrein- ræktuðum súrgerlum á líkan hátt, og Yoghurt. — Eins og allir vita, er bragð skyrsins undh- því komið, að það sé gert með góðum þétta og hreinlega með það farið. Til forna mun aðallega hafa verið um sjálfgert skyr að ræða; sú skyrgerð er lika mjög affarsæl, því að mjólkursúrgerðin nýtur sin þá bezt.. Eins og áður er tekið fram, er afaráríðandi að hafa góðan þétta; þarf mikla æflngu til að koma honum upp; oftast dugar þó sú hin ævagamla ís- lenzka aðferð, sem nú skal greina: Góð undanrenna er lát.in í marga (5 eða 6) hreina bolla, og farið með þá út á tún í ýmsar áttir, og þeir látnir standa þar opnir stund úr degi (1—2 tíma); síðan eru bollarnir teknir inn og latið yfir þá og hafðir við yl, þangað til undanrennan er orðin súr eða hlaupin; súrmjólkin verður sjaldan eins í* öllum bollunum, heldúr talsverður munur á útliti og bragði. -Skal nú gera þétta úr þeim skamtinum, sem hefir bragð- beztan súrkeiminn, en jafnframt ber að gæta þess, að hlaupið sé vel samfelt (lítið eygt), og er það því betra sem mysan er minni ofan á. Oft má búast við því, að allir súrmjólkurskamtarnir mis- heppnist, og er þá byrjað á nýjan le(k. Þetta er eldgömul íslenzk að- ferð til þess að búa til góðan þétta og jafnframt sú bezta af öllum einföldum aðferðum. — Ástæðán er sú, að alstaðar á bygðu bóli eru ýmiskonar mjólkur- súrgerlar í loftinu; þeir eru veiddir úr loftinu með undanrennubollun- um, og er vitanlegá undir hend- ingu komið hversu vel veiðist; þess vegna eru hafðir margir bollar og settir hver á sinn stað, og langt í milli þeirra, því að þá er helst von um að notagóðir gerlar fáist í einhvern bollann. Nú mun þessi garnla og góða að- ferð víðast vera fallin í gleymsku; þéttinn er nú oftast fenginn á þann hátt; að áfir eru hleyptar með kæsi (kálfslyfi), og upphleyp- an látin standa þangað til hún súrnar; þá er hún síuð og drafl- inú þeyttur í þétta; þessi aðferð gefst oftast vel, en þó veldur það oft talsverðnm vafningi, að koma skyrinu til. Skyrþétti á að vera þannig, að sem minstan hleypi þurfi að láta í mjólkina, og auð- vitað væri æskilegast að þéttinn væri búinn til með hreinræktuð- um mjólkursúrgerlum af góðu kyni. (Frh.). Barnslát. Kristján Y. Guðmundsson verk- stjóri, sem að góðu er kunnur úr veikamannafél. Dagsbrún, hefir orðið fyrir þeini miklu sorg, að missa einkar efnilegan son sinn, Sigurjón að nafni, hálfs fjórða árs gamlan.

x

Dagsbrún

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagsbrún
https://timarit.is/publication/173

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.