Dagsbrún - 06.11.1915, Blaðsíða 1

FREMJIÐ EKKI
RANOINDI
]DAGSBRUN[
ÞOLIÐ EKKI
RANQINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÓTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFELÖG
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
18. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 6. Nóvember.
1915.
Hásetafélag Reykptar
heldur fyrst um sinn fund í
Bárubúð hvert sunnudagskvöld
kl. 6 (sunnud. 7. þ. m. þó ekki
fyr en 6V2). — Nýir meðlimir
teknir inn. — Sömuleiðis geta
nýir meðlimir skrifað undir
lögin og fengið félagsskírteini
hjá ritara félagsins, Ólafi Frið-
rikssyni, Suðurgötu 14, hvern
virkan dag milli 3 og 5. Á
sama stað og tíma geta þeir
meðlimir sótt félagsskírteini sín,
sem ekki hafa enn fengið þau,
sömuleiðis fengið lög félagsins
og aukalög, þegar búið er að
prenta þau.
Formaðurinn býr á Hverfls-
götu 58 A.
Ýmsir nothæfir húsmunir
eru teknir daglega til útsölu á
Laugaveg 22 (steinhúsinu).
Saga jafnaðarmenskunnar.
11.
h. Um miðja 19. öld gekk mik-
il frelsishreyfing um Norður-
álfuna og má þá segja að verka-
menn hafl vaknað til meðvit-
undar um að þeir eru stétt
fyrir sig. Hinn fyrsti eiginlegi
verkmannaflokkur var stofnað-
ur á Þýzkalandi af vinum og
lærisveinum Marx, þeim Bebel
og Liebknecht, sem síðan voru
foringjar flokksins um mörg ár.
Þýzka stjórnin óttaðist mjög
þessa hreyfingu og reyndi með
grimmum lögum að hindra við-
gang jafnaðarmenskunnar. En
því meiri ósvífni sem stjórnin
^ýndi, því meir fjölgaði jafn-
aðarmönnum svo að eftir 13
ára vonlausa baráttu (1874—
87) varð stjórnin að hætta þess-
um ofsóknum. Um sama leyti
myndaðist jafnaðarmannaflokk-
ur í flestum löndum í Evrópu
og má segja, að áhrif þeirra
fari æ vaxandi, því að undir
þunga þessarar voldugu hreyf-
ingar verða andstæðingarnir að
befjast handa og koma í fram-
kvæmd mörgu af því sem jafn-
aðarmenn hafa barist fyrir.
Mun ger sagt frá þessu þegar
l akin verður saga ýmsra helztu
krautryðjenda stefnunnar. En
nú er svo komið að auðvaldið
verður að hafa allar klær úti
til að geta staðist sóknjafnað-
armanna, og mun svo verða
einnig hér á landi, þó að eigi
sé reitt hátt til höggs enn sem
komið er. En dæmi annara
þjóða hlýtur að hvetja okkur
til framkvæmda í þessu efni,
og í því skyni mun Dagsbrún
leitast við að segja lesendum
sínum sögu jafnaðarmensk-
unnar.
I —
200 krónur
sendi »Verkamannafélag Akur-
eyrar« nýlega »Dagsbrún«, sem
hún hérmeð þakkar mjög vel
fyrir.
Um stefnuskrá
jafnaðarmannna.
Fátækrahjálp sé hjálp
til sjálfhjálpar.
Við jafnaðarmenn viljum að
hjálp sem þurfamönnum er
veitt af hendi hins opinbera,
sé þannig fyrir komið, að hún
geti orðið þeim, sem þyggur
hana veruleg hjálp, þ. e. hjálp
til þess, að komast úr fátækt-
inni, en ekki, eins og nú er,
eingöngu hjálp til þess, að bæta
úr sárasta sultinum, sem sverf-
ur að þá stundina. Og þess
konar varanleg hjálp, eða hjálp
til sjálfhjálpar, mun auk þess
sem er aðalatriðið, að hún
kemur fótum undir þann fá-
tæka, verða hreppnum eða
bæjarfélaginu ódgrari en hjálp-
in, sem nú tíðkast, sem engin
hjálp er.
Fyrir nokkrum árum var
farið að reyna það í einstaka
borgum erlendis, að útvega
þurfamönnum lóðarskika til
garðstæðis, og um leið var
þeim hjálpað til þess, að út-
vega sér garðverkfæri og útsæði.
Unnu svo þurfamennirnir og
fjölskylda þeirra að garðrækt-
inni í tómstundum sínum. —
Þetta hefir þótt gefast ágætlega;
hefir það orðið til þess, að
þurfamenn þessir hafa þurft
minni styrk að fá, en hafa þó
haft meira fyrir sig að leggja
en áður, og loks er talið, að
dvöl konu og barna þurfa-
mannsins undir beru lofti (við
garðræktina) haíi haft stór-
mikil áhrif til hins betra á
heilsu þeirra.
Þeim, sem þetta ritar er ekki
kunnugt um hve mikinn styrk
einstakir þurfamenn hafa feng-
ið hér í Rvík, en á Akureyri
hefir hann frétt, að sumir þurfa-
menn þar (fátækir barnamenn)
séu búnir að fá samtals fjögur
þúsund krónur eða meira úr
bæjarsjóði, en séu þó vitanlega
jafn-fátækir nú, eins og þeir
voru fyrir mörgum árum, þeg-
ar þeir byrjuðu, að þiggja af
sveit. Skyldi nú nokkur efast
um, að betra hefði verið, að
verja einhverjum litlum hluta
af þessu fé til þess að koma
fótunum undir þurfamanninn,
efnalega, í stað þess að vera
að smá-reita í hann fé, sem
þo er aldrei meir en ver hann
sulti.
Landsbókasafnið.
Herra ritstjóri!
Eg hef séð yður nokkrum
sinnum á lestrarstofu Lands-
bókasafnsins, og dettur því í
hug að spyrja yður, hvað yður
finnist um það, að það eru
hvorki blekþerrar né þerriblöð
á stofunni, svo maður verður
annaðhvort að hafa með sér
þerriblað, til þess að þerra
með það, sem maður kann að
skrifa þar, eða þá að klessa
það sem maður skrifar rétt
fyrir lokunartimann, eða taka
þriðja kostinn, að láta bóka-
vörðinn bíða eftir manni, þar
til blekið er þurt.
Yona að þér látið þetta í
blaðið.
Virðingarf.
Gisli E. H.
Mentun.
1.
Hana nú! Nú horfir til verri
vandræðanna á gamla lslandi.
Það er komið upp úr kafinu,
að það eru að verða 0/ margir
mentamenn á íslandi, með
öðrum orðum: íslendingar eru
að verða 0/ mentaðir. Mörgum
mun vafalaust ganga illa að
skilja, hvernig það megi ske,
að ein þjóð geti orðið o/ ment-
uð, og segja að slíkt sé jafn-
ómögulegt og að þjóð geti orðið
0/ hraust (heilsugóð).
En svona er það nú samt,
þ. e. a. s. svona segja þeir að
það sé, þeir góðu menn, sem
hamingjusamir i þeirri trú, að
þeir hafl vit á því, sem þeir
eru að fara með, eru að vand-
ræðast í ræðu og riti út af
hinni vaxandi stúdentamergð
hér á landi,
Eru stúdentarnir þá ekki of
margir?
Jú, vissulega eru þeir það,
en mentamennirnir eru það
ekki, það er það, sem gerir
muninn.
En við skulum byrja á byrj-
uninni.
Aðsóknin að hinum »al-
menna mentaskóla« (»latínu-
skólanum«) hefir aukist svo
mikið, að fyrirsjáanlegl er, að
ómögulegt er að embætti geti
verið til handa öllum þeim sæg,
sem þaðan útskrifast (og það
þó gert sé ráð fyrir, að margir
falli í valinn áður en háskóla-
námi er lokið).
Nú er gömul hefð á þvi á
lslandi, að svo beri á að líta,
að landssjóður sé orðinn svo
skuldbundinn þeim mönnum,
sem hann hefir í 10—12 ár
haldið ókeypis skóla fyrir, að
honum beri að sjá þessum
mönnum fyrir embætti, sem
þeir geti lifað af, er’þeir hafi
lokið námi. Það er því skiljan-
legt, að mörgum föður gremj-
ist þessi mikla aðsókn að »al-
menna mentaskólanum«, og
það er sömuleiðis ofur skilj-
anlegt (þar eð það í einu sem
öðru eru »heldri« mennirnir,
sem ráða hér á landi) að ráðið,
sem mönnum hefir komið til
hugar við þessari of miklu að-
sókn, sé að bægja frá skólan-
um þeim fátækustu, með ýmis-
konar ákvæðum, svo sem ald-
urstakmarki og afnámi á styrk.
II.
Þegar »Háskóli íslands® var
settur í haust, hélt þá starf-
andi rektor skólans ræðu, og
hvatti þá af nemendunum til
þess að hætta námi, sem ekki
fyndu hjá sér innri hvöt til
háskólanáms. Sagði, að ment-
un sú, er þeir hefðu fengið í
»alm. mentaskólanum« (stú-
denta-mentunin) ætti að geta
komið alveg eins að gagni, þó
ekki væri haldið áfram nám-
inu.
Það er einmitt það, hún œtli
að geta komið að fullu gagni,
livaða starf sem tekið væri
fyrir, það er tilgangurinn með
henni og auðsjáanlega hefir
ræðumaðurinn staðið í þeirri
meiningu að liún gerði það.
1WF* Kanpið syltutau oj ávexti i jtfatarverzlun £ojts E féturs. "WU