Dagsbrún - 27.11.1915, Blaðsíða 1

íEMJIÐ EKKlj | f ^ 81 J I J ¥ T |V I ÞOLID EKí
^01^1 j i j \j ^3 D n vJ IN L ^anq,ndi
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÚTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAK- OG VERKMANNAFÉLÖG
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIIÍSSON
21. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 27. Nóvember.
1915.
flásetafélag Reykjavíkur
heldur fyrst um sinn fund í
Bárubúð hvert sunnudagskvöld
kl. 6. — Nýir meðlimir
teknir inn. — Sömuleiðis geta
nýir meðlimir skrifað undir
lögin og fengið félagsskírleini
hjá Sjálfboðaliðinu, sem heldur
til allan daginn á skrifstofu
Bagsbrúnar í Aðalstr. (Gamla
Bio).
Formaðurinn, Jón Bach, býr
á Flverfisgötu 58 A.
Hvað eiga verkamenn ívændum?
Engínn maður man eftir öðru
eins harðæri og nú er í sjó-
þorpunum hér á landi, vegna
stríðsins. Eini vonarneistinn er
sá, að áður langt um líði verði
h'iður saminn, og þá læknist
nieinin, þá hverfi dýrtíðin. En
hvi miður er þetta tálvon. Dýr-
hðin hlýtur að haldast afar-
fengi eflir að friður er saminn,
°g þar af leiðandi hin sömu
ókjör, eða þvi sem nær, sem
nú þjaka mönnum. Ástæðan
hl að þetta hlýtur svo að verða
er auðsæ: Styrjaldarþjóðirnar
kerjast til þrautar, annaðhvort
þnnnig að jafntefli verður, eða
Þá þannig að bandamenn ger-
Slgra miðveldin. En þó að þau
verði pínd eins og unt er, þá
Verður ekki af þeim að hafa
óeilt sem nemur upp í her-
kostnað sigurvegarans. Skuldir
°hiðarþjóðanna eru nú þegar
0l'ðnar óskaplegar. Þjóðverjar
skulda nú svo mikið, að ríkis-
tekjur þeirra, eins og þær voru
tyrir stríðið, gera ekki betur
að hrökkva upp í rentur
lánunum. Þó er, með þeim
Sjöldum sem áður þóttu skap-
*eg, ekkert til upp i ajborgun
^nanna, hvað þá til annarra
’^uðsynlegra útgjalda. Og svip-
óð er sagan í hinum öðrum
jtyrjaldarlöndum. Að stríðinu
°knu hhjtur að verða /eikilega
^átt verð á öllum varningi, og
l><lr af leiðandi dgrlíð, þar sem
stjórnirnar verða á allan hátt
ná inn sköttum og skyld-
áó1 af landsfólkinu, upp í rílc-
jSskuldirnar. En þeir skattar
újóta að koma niður á þeim
Varningi sem út er fluttur. Má
Pví búast við að allur erlendur
Varningur haldi áfram að vera
Jójög dýr. En af dýrtíðinni er-
endis leiðir að íslenzkar af-
Urðir, svo sem fiskur og ket,
veiði einnig í háu verði, því
a auðvitað fer verðlag á þeim
varningi eftir hinu almenna
markaðsverði erlendis. Fyrir
framleiðendur, sem sjálfir selja
vöruna, svo sem útgerðarmenn
og sveitahændur er framtiðin
ekki óttaleg. Að öllum líkind-
um græða þeir að stríðinu loknu
eigi minna en nú á sér stað.
Öðru máli er að gegna með
verkamenn. Á þeim hlýtur
dýrliðin að bitna með öllu
sínu aíli, þar sem þeir hafa
ekki annað að selja en vinnu
sína, og framleiðsla þeirra fer
á markaðinn úr höndum ann-
ara manna. Fyrir fáíæka kaup-
staðarbúa er framtiðin ískyggi-
leg, ef þeir ekki hefjast handa
til sjálfsvarnar og það fljólt.
Piáðið er afar einfalt. Yerka-
menn verða að taka höndum
saman i hverju kauptúni á
landinu og mynda sterk sam-
tök*. ef þeir eiga að forða sjálf-
um sér og börnum sínum frá
hungri og voðaneyð. Þessi
samtök verða að nokkru leyli
að snúast gegn öðrum stéttum,
ef þær sýna siga líldegar til að
nota sér neyð alþýðu í kaup-
stöðunum. En að miklu meira
leyti þarf þó að berjast við
náttúruna, að gera hana mönn-
unum undirgefna. Til þess
þurfa verkamenn að verða
framleiðendur. Bæjarfélögin
geta gert út skip til fiskiveiða,
engu síður en einstakir menn,
og mætti með þeim gróða (þó
fiskimönnunum væri vel borg-
að) greiða mikið af þeim
gjöldum, sem nú þarf að pína
út úr mönum með útsvörun-
um. í öðru lagi er jarðrœkl
nauðsynleg okkar fátæku bæj-
arfélögum, bæði túnrækt og
garðrækt. Mætti þá læklia í
verði margar þær fæðuteg-
undir sem menn mega síst án
vera, svo sem fiskmeti, mjólk,
smjör og kartöflur. Þessu sam-
fara þurfa bæjarfélögin að
hætta lóðasölu, en leigja grunn-
ana með skaplegu verði. Þau
verða ennfremur að byggja
hús yfir þá, sem eigi geta það
sjálfir, og að síðustu að forð-
ast ágengni kaupmanna með
öflugum kaupfélöguip.
Víðar.
25 kr.
styrkur, var blaðinu veitt á
fundi, sem verkmf. »Báran« á
Eyrabakka hélt nú í vikunni,
og þakkar blaðið liérmeð mjög
vel fyrir.
Bretland hið mikla og Islenzka smáþjöðin.
Viö höfum lagt út í
ófrið pennan til þess
að vernda rétt smá-
ríkjanna.
Bretar.
Þegar Bretar lögðu út i ó-
friðinn, þann er nú geysar,
sögðu þeir, að ein aðalorsökin
til þess væri sú, að þeir fyndu
hjá sér skyldu til þess að
vernda rétt smárikjanna. Síðan
hafa þeir sagt það ótal, ótal
sinnum, í parliamentinu, í
kirkjunum, í blöðunum. Og
þegar þeir fara að skrifa sögu
ófriðarins mikla, þá mun þar
ritað vcrða, að þetta hafi verið
ein aðalorsökin. Og enginn, sem
til þekkir, getnr borid á móti
þvi að það sé rétt. En af því
má aftur ráða, að misrétti það
er Bretland hið mikla sýnir
sýnir íslenzku smáþjóðinni,
og sem er í því fólgið, að það
reynir að hindra okkur i því
að senda sutna vöru okkar
þá leið sem helguð er af van-
anum, það er, til sambands-
lands okkar Danmerkur. Ekki
þó það, að okkur sé neitt á-
hugamál að koma vörunni, t.
d. ullinni, þangað, heldur hitt,
að okkar óriku þjóð ,er nauð-
synlegt að fá hæsta verð borg-
að fyrir hana, og vilji Bret-
ar gjalda markaðsverð, þá
fer því fjarri að við óskum
fremur að selja hana Dönum.
En á því höfum við heimt-
ingu, að fá hæsta verðið, því
þó liið háa verð sem nú er á
islenzkum afurðum, sé ekki
okkur sjálfum að þakka, þá
er það heldur ekki okkur að
kenna hvað erlendar vörur, er
vér þörfnumst eru dýrar, og
þó að við, þegar á alt er litið
græðum fjárhagslega á ófriðn-
um, þá höfum við fyr á tím-
um, á sama hátt, beðið fjár-
hagslegt tjón af ófriði í Norð-
urálfu.
Af þvi við vitum að Bretar
fóru í stríðið til þess að vernda
rétt smáþjóðanna, þá vitum við
líka, að það er ekki vilji ráð-
andi manna í Bretlandi, að
gera á rétt okkar íslendinga.
Að það hefir verið gert, stafar
af hugsunarleysi, og af þvi að
brezku stjórninni hefir ekki
verið skýrt rétt frá málavöxt-
um. Þess vegna verður að
benda henni á þetta; og
er vert að athuga, að hin
afarmikla verðhækkun á is-
lenzkri ull, nam þó til sam-
ans á allri ull vorri ekki nema
lVs millj. kr. (eða 85 þús. sterl-
ingspund). og hve lítil upphæð
það er, sést bezt er maður at-
hugar að Bretar eyða til her-
kostnaðar jafn stórri upphæð
hverjar 24 minútur i sólar-
hringnum.
Sá sem þolir óréttinn er oft
eins vítaverður og sá, sem
fremur hann, og í þessu máli
er eingöngu okkur Islendinga
sjálfa að lasta, meðan við ekki
gerum neitt til þess að benda
Bretum á þann órétt, sem
enginn efast um að þeir vilja
leiðrétta, þegar þeim er bent
á það.
Bardaginn viö auðyaldið
í útiöndum.
(Frh.) ----
Ástralía.
Þar mun jafnaðarstefnan vera
komin einna mest í framkvæmd,
þó aldrei hafi þar verið agiterað
fyrir henni.
Verkamannaflokkurinn mynd-
aði stjórn þar 1904, án þess þó
að hafa algerlega völdin, ákvað
hann stjórnmálastefnuna í flest-
um nýlendunum þannig:
Ríkið heldur áfram að taka í
sínar hendur iðnaðar- og flutn-
ingstækin. Ríkið á nú þegar
allar járnbrautirnar og er nú
röðin komin að námunum.
Ennfremur hefir ríkið á hendi
líf og brunatryggingu.
Vinnutíminn er lögboðinn 8
tímar mest*). í mörgum verka-
*) Hvað ætli togaraskipstjórar
segðu um það? F. J.
greinum er kauplágmark ákveð-
ið, og þar, sem það er ekki, eru
lögboðnir gerðardómar. Réttur-
inn til vinnu er viðurkendur.
Ríkið sér fyrir öllum þeim,
sem eru yfir 65 ára að aldri og
eigi hafa yfir 1000 shillings í
árstekjur.
Jarðskattar eru þar einnig á
háu stigi.
Jafnaðarstefnan hefir einnig
rutt sér til rúms í öllum öðr-
um löndum, einkum má nefna
Danmörku og Belgíu, en af því
staðhættir eru þar mjög líkir
og í þeim löndum er eg hefi
nefnt (að Ástralíu frátaldri)
sleppi eg þeim í þetta sinn. En
aftur á móti vil eg telja hér
Noreg.
Þar eru landshættir mjög
líkir og hér á íslandi.
Noregur hefir til skamms