Dagsbrún - 27.11.1915, Blaðsíða 3

DAGSBRÚN
77
Verkamenn!
Biðjið kaupmann yðar um Sanitas alkunnu sætsaft
Vinnuleysinginn.
Viðtal við hann og uppástungur hans.
Eg átti tal við ungan og
hraustan verkamann nýlega, um
atvinnuleysið í bænum. Hann
var mjög kvíðafullur fyrir vetr-
inum og benti um leið á konu
sína og börn.
— Líttu á mig, taktu eftir
höndunum á mér, sýnist þér
ekki að eg mundi geta unnið
ærlegt handtak?
Eg varð að játa, að svo væri.
— Hvers vegna fá þessar
hendur þá ekki að taka til
starfa, þegar eg óska þess eius
af heilum hug? Og hvers vegna
er því komið þannig fyrir, að
eg verð að láta þrótt minn ó-
notaðan, en sé knúður til að
eta náðarbrauð fátækranefndar-
innar og missa borgaraleg rétt-
indi mín í ofanálag?
Eg bað hann um frest á svar-
inu.
— Úr því þú vilt ekki svara
mér upp á þetta, þá vil eg þó
samt spyrja þig að því, hvers
vegna fátækrastyrkurinn, eða
töluvert mikið af honum, er
goldinn fyrir ekki neitt? Væri
ekki nær að mér og öðrum
væri boðin vinna, sem væri
borguð, heldur en að eg gengi
svona iðjulaus og eyddi fé bæj-
arins, án þess bærinn hafl
nokkra tryggingu fyrir að fá
það endurgoldið?
Eg bað hann um að lofa mér
að komast hjá að svara þessu.
— Eg slcal nú segja þér
nokkuð; eg hefi séð það í út-
lendum blöðum, að bæði bæjar-
félög og ríkisstjórnir í nágranna-
löndunum hafa ákveðið að láta
vinna sem mest að ýmsum
störfum meðan á styrjöldinni
stendur til þess að bæta úr at-
vinnuskortinum, og létta þannig
undir með elju- og orkumönn-
unum. Þannig eru tvær flugur
slegnar í einu höggi: bæjar-
félagið losnar við mikinn ílokk
þurfamanna og fær það verk
unnið, sem gefur því arð síðar-
meir.
Eg sagðist hafa tekið eftir
því, að bæjarstjórnin okkar hafi
verið að láta vinna ýmislegt, t.
d. að grjótmulning o. fl., en
hvort það væri, nú, venju frein-
ur, væri mér ókunnugt.
— Já, eg veit það, að þér er
það ókunnugt. Úú ert eins og
allur fjölfli íbúa þessa bæjar,
sem atvinnu hafa, þú lrugsar
ekkert um olckur hina, sem
settir eru á »guð og gaddinn«.
— Hér er alt í molum. Engin
róttæk hugsun, sem liggur til
grundvallar. — Og svo er til-
litið, sem menn þykjast verða
að taka til hins og þessa; vegna
þess að þetta sé gert, þá geti
hitt ekki orðið framkvæmt.
En nú eru, eins og þú veist,
óvenjulegir tirnar, þess vegna
Aærður líka eitthvað óvenjulegt v
að gerasl. Og þetta óvenjulega
er það, að minu áliti, að bæjar-
stjórnin, fyrst og fremst, og allir
góðir borgarar þessa bæjar,
finni ráð til þess, að hver vinnu-
fær maður i bæjarfélaginu hafi
það mikið að starfa, að hann
geti séð sér og sínum borgið.
Að menn hætti að gefa ávísun
á bæjarsjóðinn, en gefi í þess
stað ávísun á umsjónarmann
verklegra framkvæmda, þeirra
sem bæjarfélagið hefir með
höndum.
Er nokkur slíkur umsjónar-
maður til, varð mér að orði.
— Nei, auðvitað er hann
ekki til; en hann á að verða
til. Hann er eitt af því óvenju-
lega, sem eg talaði um áðan.
Þú veist vel hvernig alt gengur
hér. Ef bæjarstjórnin þarf að
láta grafa dálítinn skurð, þá er
það verk undir eins boðið út;
ef bæinn vantar fáeinar stein-
steypuhellur, þá er höfð sama
aðferð; ef ræsapípur þarf í
götuspotta, þá er eins farið að,
eða þá keyptar útlendur leir-
pípur, og alt er eftir þessu. Til
sleypugerðar eru menn látnir
sækja sand vestur á Eiðsgranda,
hver fyrir sig eftir þörfum. Og
eðlilega eru menn dýrir á slík-
um akstri svona með höppum
og glöppum. En við vinnuleys-
ingjarnir og þurfalingarnir gæt-
um á vetrum mokað upp fjall-
háum haugum af möl og sandi
og komið því fyrir á góðum
útsölustað í bænum, fyrir skap-
legt verð. A þessu mundi bær-
inn græða stórfé og bæjarmenn
líka, þeir sem þyrftu að nota
slíkt. — Já, grjótið, mölin og
sandurinn er hin eina vissa
gullnáma i þessum bæ. Og
eiginlega dálítið merkilegt, að
ekki skuli vera búið að gefa
burtu einkaréttinn lil að vinna
hana, eins og löndin kringunr
bæinn.
Það var minst á það um
daginn við mig að bæjarstjórn-
in ætlaði að láta menn fá garð-
stæði í Skólavörðuholtinu til
ræktunar; hvað segirðu við því?
— Við því segi eg ekki annað
en það, að fyrst og fremst lízt
mér svo á Skólavörðuholtið, að
það sé ein samfeld grjóturð og
lítt til ræktunar fallið, þar sem
enginn er þar jarðvegurinn. í
öðru lagi lízt mér illa á slíka
garðrækt í stórum stíl vegna
áburðarleysis; og þarf ekki
annað en liafa lal af þeim
mönnum, sem garðrækt stunda
í »Aldamótagarðinum«; þeir eru
víst búnir að fá dýrkeypta
reynzlu á áburðarleysinu og
bitvarginum, þ. e. sauðfé bæj-
armanna. En úr því þú mintist
á Skólavörðuholtið, þá hefi eg
altaf gengið að því vísu, að það
ætti að byggjast með tímanum.
Og væri þá ekki hugsanlegt að
farið yrði að gera þar vegi þá,
sem um það eru áætlaðar, og
taka þar upp grjót og færa það
í hlaða, sem til inætti taka eftir
þörfum?
En hvar á að fá fé til þess
að framkvæma þetta?
— Líttu á mig og samherja
mína, sem erum á leiðinni til
fátækranefndarinnar, — við vilj-
um heldur vinna, en þurfa-
mannafé; lifa verðum við. Og
því þá ekki að láta okkur vinna
fyrir peningunum, heldur en að
láta okkur fá þá fyrir ekki
neitt? — Má ekki skifta því fé,
sem áætlað er lil þurfamanna,
svo að sumt gangi lil þeirra,
sem eru óvinnufærir, en sumt
sem kaup til þeirra, sem geta
unnið? Heldurðu að gjaldend-
urnir yrðu ekki ánægðari með
slikt fyrirkomulag, en það sem
nú er?-------Ég og mínir likar
myndum blessa fátæki-astjórn-
ina fyrir slíka ráðstöfun, — —
Já, fyrirkomulagið er gamalt
og ekki gott, og sjálfsagt erfitt
að breyta því á skömmum tíma.
En ég skal reyna að hugsa um
þetta, og svo getum við talað
um það seinna.
Áður en víð skidum, sagði
liann mér frá ýmsu fleiru, sem
hann vildi láta gera, og mun
ég máske síðar segja frá þvi.
Ég rendi augnnum yfir heim-
ilið, konuna og börnin, sem
alt var þokkalegt og vel útlít-
andi ennþá. Og húsfaðirinn stóð
nú á miðju gólfi, hár og þrek-
inn, aflmikill og ákafur, bugs-
andi um komandi tíma.
En mér virðist sultur og
neyð standa í gættinni — reiðu-
búinn til að ganga í bæinn.
i. +
Nú gera allir það
eða
jafnvel presturinn bölvar því.
Sjónleikur eftir Jón Söng.
Gerist fyrir hádegi á prests-
heitnili i litilli stórborg. Frúin
er i dagstofunni, og er að vatna
pelargóniunni. Vængjahurðír
inn í skrifstofu prestsins standa
opnar; prestur situr við skrif-
borð.
Frúin: Mér heyrðist þú bölva
góði minn!
Presturinn (stendur upp og
kemur inn i dagstofuna með
dagblað í hendinni): Þér heyrð-
ist rétt! Eg er farinn að bölva
daglega, þegar eg er búinn að
lesa þennan hér auglýsinga-
snepil, sem kallar sig blað.
Kaupmaður (vinur prestsins
kemnr inn. Heilsar).
Frúin: Hugsið vður, mað-
urinn minn er farinn að bölva?
Kaupm.: Það er ómögulegt!
Prestur: Jú, á hverjum ein-
asta morgni, þegar eg er búinn
að lesa þetta blað (hrislir blaðið,
sem hann enn þá heldur á).
Kaupm.: Ha! nú! Eg skal
segja yður frú min, að maður
er neyddur lil þess að bölva
um leið og maður Jeggur frá
sér þetta blað, sem presturinn
heldur á, ef maður á ekki að
tapa virðingunni fyrir sjálfum
sér, fyrir að lesa svona blað.
Stendur nokkurntima ærleg
grein i því? Það lítið af þvi,
sem er lesmál, er mest lyga-
fregnir um stríðið, stolnar úr
dönskum blöðum, sem maður
er búinn að lesa! Og frum-
sörndu greinarnar eru annað-
hvort viðlíka góðar eins og
kamarsgreinin fræga, um dag-
inn (fyrirgefið frú!) ef þær þá
ekki eru viðbjóðslegt smjaður
fyrir okkur kaupmönnunum;
eða hvað segið þið annars um
greinina um útsvörin og út-
gerðarmennina, sem blaðið át
ofan i sig daginn eftir! Það
er annars haft orð á þvi hvað
ógeðslegt það sé þegar hundur
etur spýju sina.
Frúin: Nú eruð þér vist ó-
sanngjarn.
Kaupm.: Nei, nei, frú mín
góð! Langt frá, það er hneyksli
og svívirðing í íslenzku þjóð-
lífi, að annað eins blað skuli
líðast.
Prestur: Því berst þú þá
ekki á móti því?
Kaupm.: Ja, þvi geri eg það
ekki; fyrst og fremst af því,
að það er það eina blað sem
kaupmenn gela áreiðanlega reitt
sig á, að sé alt af með þeim,
sem hæzt býður, svo eg fengi
ílesta kollega mína á móti mér,
ef eg færi að ráðast á það. —
Og svo vil eg benda yður á eitt;
Blaðið skríður fyrir okkur
kaupmönnum, líka fyrir mér,
og má eg spyrja, hvernig í ó-
sköpunum á maður að gela
fengið af sér, að geta lamið
þann hund, sem flaðrar upp
á mann, þó hann hafi til þess
unnið?
Úr eigin herbúðum.
Sjálfboðalið
Hásetafélagsins er nú tekið til
starfa og nær nýjum meðlimum
í félagið. Það hefir aðselur sitt
á skrifstofu Dagsbrúnar, sem nú
er flutt í Aðalslræti.
25 ára prentaraatmæli
hélt Ágúst Jósefsson nú í
vikunni, sem leið. Hann er einn
af þeim sem sekir eru um
stofnun þessa blaðs. «
Líftrygging sjóinanna
var til umræðu^á síðasta Há-
setafélagsfundi. Var Matlhías
Ólafsson alþm. gestur félagsins
og hélt fyrirlestur um málið.
Nokkrar umræður urðu um
það.