Dagsbrún - 04.12.1915, Blaðsíða 1

^fremjið ekkTI I A O B ■'3 T T T rÞOLIÐ zkk^
^rangTnd. J | J Q £3 n vJ 1N L ranqinpi ^
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÖTGEFANDI: NOKKUR IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLÖG RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
22. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 4. Desember.
1915.
heldur fyrst um sinn fuhd í
Bárubúð hvert sunnudagskvöld
kl. 6. — Nýir meðlimir
leknir inn. — Sömuleiðis geta
úýir meðlimir skrifað undir
^ögin og fengið félagsskírteini
hjá Sjálfboðaliðinu, sem heldur
til allan daginn á skrifstofu
Oagsbrúnar í Aðalstr. (Gamla
^io).
Formaðurinn, Jón Bach, býr
a Hverfisgötu 58 A.
Framtíðarhugsjónin.
Framtíðarhugsjónin i verka-
úiannahreyfingunni hér á landi
er ekld eingöngu það, að gera
^lagsskap til þess að hækka
kaupið^ þó það sé eitt aðal-
^h'iðið, heldur er ætlast til, að
^iagsskapurinn miði yfirleitt
öllu því sem getur eflt
kagsmuni og vellíðan alþýð-
útinar. Það er þvi á slefnuskrá
Verkamannafélaganna að kjósa
^cnn úr sínum hóp í sveita-
°§ bæjarstjórnir, ekld til þess
láta sér nægja að eiga þar
einn eða tvo fulltrú, heldur til
Þess eins fljótt og auðið er að
þar meiri hlutanum til
Þess að geta stýrt sveitinni eða
k&jarfélaginu, á þann hátt sem
er alþýðunni fyrir beztu og
samkvæint hennar vilja.
Einnig er það ætlun félag-
anna, með samtökum innan
kvers kjördæmis, að koma svo
^örgum fulltrúum á þing, að
^eir geti velt þeirri skattabyrði,
Sem nú hvílir á alþýðunni,
yhr á þær stéttir sem eiga að
kera þær> þ. e. þær, sem
Sjaldþolið hafa.
Ennfremur ætla verkamanna-
^iögin að vinna að því að
k°ma á heilbrigðum kanpfé-
agsskap, til þess að bæta
verzlunina, sem, þó hún sé*
ekki alstaðar á landinu jafn
öWuð, hvergi er í því lagi,
Sem hún ætti að vera.
þetta, sem nefnt hefir
Verið, miðar að því að gera
a Þýðuna efnalega sjálfstæða,
þar með auka vellíðan
hennar.
En framtiðarhugsjón verk-
^annahreyfingarinnar nær mik-
1. lengra en þetta, þó þetta
eiJ!* ftð bæta kjör alþýðunnar
6 lr föngum, sé i sjálfu sér
s ört og göfugt takmark að
sefna að. Markmið alþýðu-
°kksins er að koma skipu-
a8i á framleiðsluna, láta auðs-
uppsprettur landsins renna
sem rikulegast, og þannig að
það verði alþýðan, þ. e. sjálf
þjóðin, sem nýtur kosta þeirra
sem landið býðir, en ekki ein-
stakir fáir menn, sem græði
offjár, en alþýðan sé jafnsnauð
eftir sem áður.
Alþýðuhreyfingin miðar því
að því að útrýma fátæktinni
og þar með stéttainismun úr
landinu. Landið er nógu ríkt
til þess að alþýðan geti hafið
sig upp í velmegun, en það er
aðeins hægt með því móti að
hún lyfti samtaka, og að þau
af framleiðslutækjunum, sem
mikilvægust eru, séu eign þjóð-
arinnar.
Bardaginn við auðvaldið
á íslandi.
— hoimtar kotuugum rett,
og hin kúgaða stótt
hristir klafann og sér
hún cr voldug og sterk.
E. B.
Ýmsir hafa þá skoðuu, að ísland
só öðru fjárhagslögmáli undirotpið
en önnur lönd. En það er ekki rétt.
Auðvaldið er ennþá á bernsku-
stigi á íslandi, en þó er stótta-
skiftingin byrjuð, en þessa hefir
ekki gætt ennþá vegna þess að
öll stjórnmál hafa snúist um utan-
ríkispólitíkina, jafnvel kosningar í
bæja- og sveitastjórnir. Nú er því
lokið í bráð, og hljóta því að koma
þeir timar að flokkaskiftingin fari
eftir fjármunalegum hagsmunum.
þeir, sem hag hafa af jafnaðar-
stefnunni verða í öðrum flokkn-
um, en þeir sem ætla að græða
á alþýðunni í hinutn flokknum.
Við skuluin nú athuga bolmagn
flokkanna hvers um sig.
Eftir manntalsskýrslum frá 1910
voru af framfærendum hér á landi
24,272 verkafólk og aðstoðarmenn
(skrifarar, verzlunarmenn 0. s. frv.),
en atvinnurekendur 8257,
Alt aðstoðar- og vorkafölk, hvort
heldur í bæjurn eða kaupstöðurn,
hefir jafnan hag af þvi að jafn-
aðarstefnan nái völdum á íslandi.
Einnig myndu allir leiguliðar, 3773
að tölu, hafa beinan hag af jafn-
aðarstefnunni, og ættu þeir þvi að
fylla sama flokk og verkamenn.
Þessi nýji flokkur mun beita
sömu vopnum í bardaganum fyrir
hinu sanna frelsi mannkynsins og
bræður vorir í útlöndum.
Yerkafélög á íslandi.
Verkafélög eru nú orðið alment
viðurkend um heim allan, sem
lífsnauðsyn fyrir þjððfélagið. Verka-
lýður i hvérri einst'akri gvein, (íag-
launamenn, sjómenn, vinnumenn,
iðnaðarmenn 0. s. frv. stofna félög
til að sjá um hagsmuni sína.
Verkafélögin mynda svo samband
sín á milli fyrir alt landið, því
sama gildir um félögin og ein-
staklingana: Allir eitt — þá vinst
sigur.
Verkafélögin hafa reynst gott
vopn fyrir smælingjana í bardag-
anum við auðvaldið, en þau eru
ékki einhlýt.
Stjórumála afskiftin.
Allir, sem það athuga, hljóta
að viðurkenna að ekkert vit er í
því að alt verkafólk og aðstoðar-
menn, nær 2/s hlutar allra lands-
manna, eigi enga fulltrúa, hvorki
á Alþingi né í bæja- og sveita-
stjórnum.
Því til sönnunar má nefna fram-
komu þingsins í dýrtíðarmálinu.
Engum getur dulist að þingmenn,
þeir er uin það fjölluðu, voru
fulltrúar anðvaldsins og atvinnu-
rekendanna í landinu, en ekki
fulltrúar almennings.
Ekki komu þingmenn heldur
fram sem fulltrúar fjöldans þegar
frumvarpið um frestun á fram-
kvæmd laga um sölu þjóð- og
kirkjujarða var á ferðinni. Því hver
þjóð- og kirkjujörðin af annar?- eru
nú seldar fyrir V* verðs eða minna*).
Gróðinn lendir auðvitað í vasa
þeirra er fyrir þeim hvalreka verða
að fá jarðirnar keyptar, en alþýða
blæðir.
í bæja- og sveitastjórnir er ekki
síður þörf á alþýðufulltrúum. Af
bæjum skal ég nefna Akureyri.
Þeir er koma til Akureyrar
munu dást að náttúrufegurðinni
sem óvíða á sinn líka, en þeir
sömu munu líka undrast hvað
bærinn er mikið á eftir tímanum,
þar er ekki raflýsing, ekki baðhús,
ekkert sundstæði, 100 faðmalangur
gangstéttar spotti (bærinn er allur
yfir 20 km.), engin holræsi, og
skammarlegt skólahús — og þó
hefir bærinn 1 rauninni ágætis
tekjustofn. ,
Erlingur Friðjónssrn hefir sýnt
og sannað 1 30. tbl. „íslendings"
að verzlun bæjarins, eingöngu,
getur vel borið 50—60 þús. króna
aukaútsvar (aukaútsvör eru nú
24000 kr.), þó ekki sé gengið nær
en svo að teknar sóu til bæjar-
þarfa 15 kr. af hverju hundraði,
sem verzlanirnar hafa í lireinan
ársgróða. Gróði af útgerð er ekki
tekinn moð í þessu, og er hann
þó íeiknamikill.
En þessi ágæti tekjustofn er
*) Melgerði, ein bezta jörðin í Eyja-
firði var seld í fyrra fyrir 2600 kr.
Hrafnagil fyrir eitthvað 4600 kr. og
Tjörn og Gullbrekka báðar til samans
fyrir 4Ö0‘0 krónur.
ekki notaður, og vantar því bæ-
inn fó til allra framkvæmda.
í þæjarstjórninni sitja að mestu
kaupmenn, eða menn sem hugsa
eins og kaupmenn, og þeir vita
sem er, að ef þeir hækka auka-
útsvörín, myndu þeir fá að borga
brúsann (af fé því er þeir græða
á almenningi), vegna þess að þeir,
sem ekkert eiga, hafa nú þegar
svo há útsvör að ekki yrði við
þá bætt.
Þessu verður nú eflaust kipt í
lag á næstu árum, því nú er verka-
fólkið að setja sína eigin menn i
bæjarstjórn og niðurjöfnunarnefnd
(1 mann í bæjarstjórn í fyrra og
2 í niðurjöfnunarnefnd). öllum er
ljós þörfin, svo ekki verður hœtt
fyr en verkamenn eiga meirihlut-
ann hœði í bœjarstjórninni og
niðurjöfnunarnefndinni.
Kaupfélags- og samvinnufólags-
hreyfingin er í byrjun enn meðal
verkamanna hér. En eflaust mun
hin óeðlilega háa álagning kaup-
manna nú, víðsvegar um land,
gefa þessari þjóðþörfu hreyflngu
vind í seglin.
Veturinn er sumartími hugsan-
anna, hjá mönnunum sem þræla
alt, sumarið frá morgni til kvölds,
og oft nóttina líka; á veturna í
atvinnuleysinu og kuldannm vaknar
meðvitundin um vanmátt einstak-
lingsins.
En fjöldinn getur alt — og
þess vegna verður íslenzkur verka-
lýður að vakna til meðvitundar
nm stöðu sína í mannfélaginu —
og ná rétti sínum.
F. J.
Hinir þýðingasjúku.
Eklci allsjaldan kemur það
fyrir að inaður lesi í blöðum
hér þýðingar bæði á staða- og
mannanöfnum, af útlendu máli
á islenzku, og er það ekki lítið
einkennilegt, og ekki síst fyrir
þá sök, að sennilega eru þessir
hinir þýðingasjúku, mentaðir
menn, og ættu þar af leiðandi
að vita, að staðarnöfn og
mannanöfn eiga að halda sér
óafbökuð, en hér virðist, sem
eigi að sýna »kunst« sína.
En úr því verið er að þýða
nöfn, þá væri ekki lítið gaman
að sjá sum nöfn í isleuzkri
þýðingu, sem látin hafa verið
óhreyfð, svo sem: Proppe,
Krabbe, Meinholt, Gladstone,
Popp, Hobbs, Debell; sömu-
leiðis orðin prófessor og docent.
Eyjólfnr.