Dagsbrún - 31.12.1915, Blaðsíða 2

94
DAGSBRÚN
Verkamenn!
EMjið kaupmann yðar um Sanitas alkunnu weet^nft.
reynslu við magalasleika; hefir
þeim flestum batnað að múti, og
engu siður af þeirri mjólk, sem
sýrð er með íslenzkum súrgerlum.
Lík áhrif hefir mjólkursúr á
sfcepnur. Það er t. d. gamalt
íslenzkt ráð, að gefa kúm sýru
við innantökum, og þá einkum
tlóaða; þetta gefst oftast vel.
Yfir höfuð að tala virðast
mjólkursúrgerlarnir nauðsyn-
legir fyrir meltinguna. — Stein-
grímur Mattíasson, læknir á
Akureyri, hefir skýrt mér frá,
að hann hafi þegar fengið
nokkra reynzlu fyrir heilnæmi
íslenzka skyrsins. Segir það
meðal annars bæta ristlabólgu.
X.
Skyr yerzlunarvai-a.
Það er sízt að vita, nema
skyr geti orðið verzlunarvara.
Bændur ættu að reyna að
flytja það í kaupstaði til sölu
og vita hvernig tekst. Skyrið
mætti flytja í líkum umbúðum
og smjör, t. d. þjappa því niður
i kvartil og hafa smjörpappír
utan með. Bezt er þá að gera
skyrið úr soðinni undanrennn
eða sauðamjólk og láta það
standa ósiað minst 3 sólar-
hringa. Vitanlega getur þetta
ekki lánast nema skyrið sé vel
síað og mjög vandað. En mér
væri ljúft að láta af hendi kyn-
góða gerla í skyi^íétta handa
þeim, er kynnu að vilja riða á
vaðið. Gott skyr mundi eflaust
vera mjög útgengileg vara hér i
Reykjavík og öðrum kaupstöð-
um, og þótt það seldist tregt í
byrjun, mundi það eflaust smám
saman ryðja sér til rúms.
Mönnum mundi skiljast, fyr
eða síðar, hve viðsjárvert er
að leggja niður þá arfgengu
venju vorra hraustu forfeðra,
að neyta skyrs og súrmjólkur
i rikum raæli.
Niðurlag.
Að lokum ber að geta þess,
að efnafræðingur landsins, Ás-
geir Torfason, hefir mælt vín-
anda og önnur efni i skyrinu
og sýrunni. Að framan hefi eg
aðeins sagt frá skyrgerð eins
og hún alment á sér stað, og
hvað viðvikur þéttanum, get eg
eingöngu um þær aðferðir, sem
samkvæmt þéttagerðartilraunum
minum reyndust beztar. Annars
er mér kunnugt um, að gamlar
skyrgerðarkonur kunna ýms ráð
til að koma sér upp þétta.
Sumar endurnýja sama þéttann
æfilangt, og meira að segja taka
börn þeirra og barnabörn þétta-
kynið í arf. Þetta er gott, en
meira er þó um vert, að ís-
lenzkar konur kunna að gera
þétta að nýju, ef sá arfgengi
liður undir lok, og i þvi taka
þær frændkonum sinum i Nor-
egi fram, að því er frekast verð-
ur séð af fyrirlestri hins norska
gerlafræðings, er eg hefi vitnað
til að framan.
í Júní 1913.
Gisli Guðmandsson.
A t h s. Eg gleymdi að geta þess,
að til forna munu sumar skyr-
gerðarkonur hafa notað lyfjagrös
við þéttagerð í staðinn fyrir kálfs-
lyf. Að visu raá gera einskonar
hleypi af lyfjagrösum, en kyngóðir
súrgerlar hafa ekki fundist i þeim.
G. G.
Jólagjöf.
Á siðasta fundi Hásetafélags-
ins var borin fram tillaga um
að gefa blaðinu »Dagsbrún«
100 kr. í jólagjóf og að styrkja
það með 25 kr. á mánuði
næsta ár. Ritstj. »Dagsbrúnar«
sem er ritari Hásetafélagsins,
var á fundinum, og bað um að
fram færi leynileg atkvæða-
greiðsla um tillöguna. Voru
fyrir þvi þær ástæður, sem
hásetar vita, og einstaka utan-
félagsmann kann að ráma í
(t. d. skipstjóra, sem styrkti
landssimann með því að eyða
fé sínu í símskeyti, er sent var
frá Flateyri). Atkvæðagreiðslan
fór þannig, að ekki var greitt
eitt einasta nei-atkvæði, heldur
tóm já. Ritstjóri þessa blaðs
mun geta sagt án þess að Ijúga
hrósi um sjálfan sig, að enginn
mótstöðumaður hafi getað gert
hann orölausan, en hér gerðu
samherjar hans hann það, með
þessari algerlega einróma at-
kvæðagreiðsiu, svo hann gat
rétt aðeins sagt að hann ætlaði
að þakka fyrir seinna. Og það
veri þá gert með þessum lin-
um!
Fundnr þessi var fjölmennari
en hinir tveir — þrir þar næst
á undan.
Kolin.
1 haust var auglýst eftir til-
boðum í kolafarm, sem í veðri
var látið vaka, að bærinn mundi
kaupa. Siðan hefir ekkert frétst
um þessi kolakaup, og er lík-
legt að sambland af kaup-
mannaótta og kaupmannadálæti
hjá þeim sem fyrir bænum ráða,
hafi vaidið því að ekkert hefir
orðið úr þessari fyrirætlun —
hafi hún þá nokkurntima verið
annað en fyrirsláttur, til þess að
friða bæjarbúa með i haust,
þegar þeir alment voru farnir
að heimta það, að bærinn
gengist fyrir þvi að menn gætu
fengið ódýr kol. Nú hefði þó
ekki veitt af þvi að bærinn
keypti kol, þar sem algerð ein-
okun er nú að komast á, á
bolum, hér i Rvik.
Kolin, sem Verkamannafélag
Akureyrar pantaði í haust, voru
seld á 6 kr. 40 aur. skpd. á
bryggju.
Kaupfélög Yerkamanna.
Eitt hið fyrsta og þarfasta verk
hins væntaulega sambands Verka-
mannafélaga íslands verður, að
koma á fót kaupfélagsskap meðal
verkamanna. Öflugur kaupfélags-
skapur á að að vera önnur lyfti-
stönngin undir endurreisn og efl-
ingu verkalýðsstéttarinnar hjá oss.
Síðasta ár hefir leitt það vel í
ljós, hve heilladrjúkt það er, að
vera algerlega upp á náðir kaup-
mannast^ttarinnar komnir með
lífsnauðsynjar sínar, Engum heil-
sygnum manni ætti að dyljast
það lengur, að þaðan er engrar
sanngirni að vænta, og sá er bezt
kominn, sem ekki þarf neitt til
þeirra að sækja.
Dagsbrún ætti að taka þetta
mál til rækilegrar atbugunar og
ræða það frá ðllum hliðura.
Menn mega ekki láta það á sig
fá, þó sum af þeim kaupfélögum,
sem hafa verið stofnuð hér á
landi, hafi orðið skammlíf. Ýmsar
orsakir liggja til þess, sem auð-
velt er að synda fyrir, þegar
reynzlan hefir kent oss og gjört
hyggna,
Bezt að fara hægt af stað, var-
ast skuldaverzlun og gera ekki
alt of háar kröfur. Öllum verður
að vera, það Ijóst, að verzlun, sem
verkamannafélögin ráða sjálf yfir,
er þeim hollari í alla staði, jafn-
vel þó menn yrðu að kaupa vörur
af henni sama verði og hjá kaup-
mönnum, sem alls ekki þarf að
gera ráð fyrir. Það, að geta bjarg-
að sér sjálfur á öllum sviðum, er
markið' sem vér erum að keppa
að. Kaupfélagsskapurinn á að slíta
sterkasta, og um leið óeðlilegasta
bandið, sem hingað til hefir bund-
ið verkamanninn við kaupmann-
inn. Lánsverzlunin illræmda á að
hverfa úr sögunni.
„Sameinaðir stöndum vér.
Sundraðir föllum yér“ á við þetta
mál, eins og önnur fleiri. Sam-
hugur og fólagslyndi eru íyrstu
lífsskilyrðití, hyggni og varasemi
önnur, og þolinmæði og einbeittur
áhugi þau þriðju. Sé þetta alt til
staðar, þarf fjármagnið ekki að
vera með í byrjuninni. Það kemur
von bráðar.
Óskandi að einhverjír leggi
þessu máli liðsyrði í Dagsbrún.
16 Deset&ber 1916.
HaMdór Friðjónsson
frá Sandi.
Látnir á þessu hausti.
Pétur Sœmnndsson, frv. vertlunar-
itjórí ft Blöndós.
Geo. Schrader, ríkur amerikumaður,
som dv&lið hefir hér ft landi í nokkur
ftr, og lfttið ýmislegt gott af eér leiða.
Porsteinn Skaptason ritatý. ^Austr*1*.
Gleðilegt!
í jólablaði cins dagbiaðsins
óskar Duusverzlun viðskiftavin-
um sinum gleðilegra jóla.
Væri það ekki vel við eigandi
að hún óskaði lika gleðilegs
nýárs? Dagsbrún stingur upp á
því að Duus setji svohljóðandi
auglýsingu í eitthvert dagblaðið:
Innilega gleðilegt nýtt ár, óska
eg öilum viðskiftamönnum —
lika hásetuntím, þó eg búist
ekki við á komandi ári að ná
í 4 til 7 hundruð krónur af
hálfdrætti hvers þeirra. - Kærar
þakkir fyrir gamla árið — og
hálfpundin.
„Hœfir menn“.
Þegar alþýðan byrjar að rakna
úr rotinu og kjósa sína menn til
allra trúnaðarstarfa kveður altaf
við í sama tón hjá oddborgurun-
um, andBtæðingum okkar. Þeir
segja að trúnaðarmenn alþýðunn-
ar séu óhæfir menn. Þeir séu ekki
mentaðir, ekki skólagengnir, ekki
vaxnir öðrum störfum en þeim
sem likamsorku þarf til en ekki
vit. Þeir segja að af veldi okkar
og viðgangi muni leiða hnignun
í landinu. Hinir vitru og lærðu
verði ofurliði bornir. Skríllinn (það
er nú þeirra nafn um alþýðuna
þegar ekki er verið að tala við
„háttvirta kjósendur") muni ráða
og öll menning fara í hundana.
Og það versta er að margir aí
okkar eigin stétt trúa þessari fá-
ránlegu vitleysu.
Svar okkar við þossari ákæru
er ofur einfalt. Víð neitum að
láta nokkuð annað en reynsluna
skera úr. Fyrst þegar það verður
sýnt og sannað með samanburðl
að stjórn alþýðumanna hafi reynst
verri en stjórn höfdingjanna,
kemur til okkar kasta að játast
undir kenningu oddborgara.
En nú vill svo vel til að við
getum dálítið gert okkur i hugar-
lund hver verða muni dómur
reynslunnar. Við þekkjum hvernig
kaupmenn og embættismenn hafa
farið með Reykjavíkurbæ. Þeir
hafa geflð og selt fyrir hunds-
bætur nær því alla lóð undir
bænum, og þannig spilað úr vasa
almennings mörgum hundruðum
þúsunda. Þetta fé hefir lent í vasa
„heldri manna" bæjarins og nokk-
ura gróðabrallsmanna. Þeir bafa
verið ósparir á að láta kaupmenn
og útgerðarmenn (feður borgar-
innar!) hafa lóðir og landspildur
utanbæjar, sumpart undir fiskreiti
eða tún, en með alt of lágu verðL
Þeir hafa komið því lagi á að
leggja bæjargjöldin aðallega á sem
persónulegan skatt, þar sem hver
einasti fátæklingur verður að borga
talsverða upphæð, jafnvel þótt
hann geti varla dregið Uarn liflð
og fætt sig og sína, en stórkaup-
maðurinn og útgerðarmaðurinn
sleppa með skatt sem þeir vita
varla af. I stuttu máli: 8Höfð-