Dagsbrún - 31.12.1915, Blaðsíða 3

D A’G SBRÚN
95
ingjarnir" hafa heilmikla þekkingu,
en yfirleitt nota þeir hana á skað-
legan hátt, nefnilega til að skara
eld að köku efnamannanna, sem
eru þeirra félagar og fylgifiskar,
en leggja aftur byrðina á smæl-
ingjana, sem enga eiga fulltrúa
við vðldin, og ekki geta borið
hönd fyrir höfuð sér. Síðan við
skildum þetta, að „heldri menn-
imir" nota ekki vitið og þekking-
una nema helst til að bjarga sér
sjálfum, þá fórum við að hika að
kjósa þá. Okkur datt í hug að
alóskólagengnir menn kynnu að
geta gert meira en að jafnast á
við þá, af því þeir geta lagt sig
alla fram. Þessvegna er bezt fyrir
„heldri mennina" að fara varlega
í sakirnar. Við erum farin að
þekkja þá. Það voru ekki alþýðu-
menn endurskoðendumir í bæn-
um, þar sem 900 kr. villa var
óleiðrétt í reikningunum.
Alþýðumaður.
Jólavisur!
Signi „jólin" sífelt ný,
svoldarbrautir háar,
signi „Jóla-helgin“ hlý,
hörpustrengi sálar.
Signi „Jól“ um bygð og ból.
bræðradreirann rauða
signi „Jóla“ söngva Ijóð,
sigur lifs og — dauða
Signi „Jólin" veikt og valt,
vart er áröxt gefur.
Signi „Jólaengill* alt,
anddardrátt, sem hefur.
Signi „Jólin" þá er þjáat
þungt við reynslustandið.
signi „Jóla“ eilif ást,
elskað föðurlandið.
Paðir sólar kærleikskær!
hvels — und bjartri — línu,
fríðhelg „Jólin“ fær oss nær,
föðurhjarta þínu.
Jósep S. Húnfiörð,
Athugasemd.
Á almenna verkamannafundin-
um, sem haldinn var um daginn,
fór einn ræðumaður mjög hörð-
um orðum um þá sem stæðu
utan við félagsskapinn.
Eg fyrir mitt leyti álít rangt að
hrúka svo stór orð, og ímynda
tnér að þessir menn sem við er
átt fáist ekkert frekar inn í fé-
fagssapinn þó þeir heyri klúryrði
°g stóryrði í sinn garð, heldur
ðýst ég við að það komi, þvert
4 móti, kergja í þá við 'það, og
b>ð menn því eigi brúka slík orð
f annað sinn. S. O.
Áthngasemd rið »Athngaaemd«.
Það má vel vera að stór orð
8éu til lítils, en ritstj. þessa blaðs
biður hr. S. G. og aðra góða
tuenn að muna það, sem hann
^^Sðí á fundinum að þeir verka-
tuenn eða verkakonur sem halda
áfram að standa utan við verka-
lýðsfélagsskapinn eftir að búið er
að skýra hann, fyrir honum eða
henni, er ekki eins góður drengur
eins og sá eða sú, sem gengur í
félagsskapinn, og tekur þar með
því þátt í þeirri ábyrgð og þeim
kostnaði, sem fylgir því að bind-
ast, 8amtökum.
Jafnaðarstefnu rlkið.
Þýtt úr dönsku af F. J. Akureyri.
(Niðurl.) ----
Það, sem rann í sjóð inkaans,
var ekki eyðslufé handa honum,
heldur ríkissjóðurinn. Úr honum
átti að borga opinberar byggingar,
kostnað við vatnsleiðslur, laun
embættismanna og yfir höfuð alt
sem til almennra hóilla horfði,
svo fjórði hluti hefir naumast
verið of mikið. Á vorum tíma
mundi þessi hluti hafa veitt okkur
járnbrautir, sporvagna, bókasöfn
almenna samkomustaði, leikhús
o. s. frv. — Það var félagssjöð-
urinn.
Aftur á rnóti var þvi, er gekk
til kirkju og klerka, ekki eins vel
varið. Það fæddi og klæddi þá,
sem ekki unnu. Pó verður að
geta þess að áður fyrri höfðu
prestarnir alt andlega lífið á fóðr-
um. Prestarnir voru einnig lærðir
menn, rithöfundar, vísindamenn
og skáld, söguritarar og ritstjórar.
Hofin voru meðfram háskólar.
Trú og vísindi voru eitt. Þannig
var sálar-hlutanum varið til alls
andlega-lífsins. Nú á dögum
myndi það hafa runnið til skól-
anna, bókmenta, blaða, stjörnu-
rannsókna (Hofin voru þá stjörnu-
turnar), efnarannsókna o. s. frv.
Þó þjóðin lifði aðallega á land-
búnaði var það þó ekki eina at-
vinnan. Yið Jiðfum áður getið um
að námuvinna var allmikil. Allur
hreinn ágóði ágóðí af henni rann
í ríkissjóð eða til inkaans, og
lýsir það glöggt mentunarstig
þjóðarinnar, að verkamennirnir
þar voru ekki þrælkaðir, heldur
var farið betur með þá, en verka-
menn nú í „kristnu" löndunum.
Einnig voru ofin klæði úr ull
al tömdum og viltum sauðfjárteg-
undum, sem voru veiddar á viss-
um tímum af öllu fólkinu, og var
ullinni skift niður á heimilin til
vinnu. Fötunum var skift eins og
jarðframleiðslunni fyrst var unnið
fyrir „sólina" andlegalífið, þá
vesælingana, síðan fjölskylduna,
og síðast kom ríkið eða konung-
urinn, ef nokkur afgangur var,
annars fékk hann ekkert.
Vinnunni var auðvitað lítið
„skift". Aliir unnu alt, og kon-
umar hjálpuðu til alls, þó var
„kvenfrelsið” komið vel á veg þar.
Þeir, sem hneigðir voru til raálm-
smíða, eða annars, voru einkum
notaðír til þess, er þeir höfðu
hæfileika til. Jörðin var ræktuð
svo visindalega, sem hægt var á
þeim tima. Þar, sem nú em eyði-
merkur, vpru þá aldingarðar. Hver
jarðarskiki var notaður. Stórar
vatnsleiðslur gjörðu eyðimörkina
frjósama.
Nú á timum skoðum við þetta
ekki fyrirmyndar þjóðfélag. Það
var fullkomið einveldi, en þó „föð-
urlegt“, líklega það eina, er sögur
fara af. Grundvallarregla þess var:
Alt fyrir þjóðina; en alt að ofan.
Það vöntuðu mikilvæg mentunar-
tæki, svo sem skrift og járnverk-
íæri. En því dásamlegra er það;
og það hlýtur að mæla með fyrir-
komulaginu að svo góður árangur
fékkst, þrátt fyrir svo léleg tæki.
Það hafði að minsta kosti tekist
að koma algerlega í veg fyrir
að nokkur hluti þjóðfélagsins
sykki í örbyrgð og niðurlæg-
ingu. Fátækt þekkist þar ekki, og
er það meira, en hægt er að segja
um vorra tíma menningarlönd.
Yið hljótum að viðurkeuna að
þeirra menning var mildari og i
rauninni „kristilegri", en okkar,
pó ekki væru þeir, eins langt
komnir í eðlisfræði og vélfræði.
Ekki loku skotið fyrir að sagna-
ritarar seini tíma, segi að íbúarnir
í Perú hafi sumstaðar í stjórn-
fræði verið lengra á leið komnir,
en við.
Hvernig sem á það er litið
dugar ekki lengur að slá þvi fram
að jafnaðarstefnan sé óframkvæm-
anleg eða lýsa henni, sem draum-
um fábjána og varmenna, sem
ekki verði komið á, nema méð
alt öðruvísi dygðum og gáfum en
við höfum nú. Að segja þetta
oítar virðist hlægilegt og kemur í
bága við þá staðreynd að jaínað-
arstefnan hefir ráðið lögum og
lofum hjá stórri þjóð með verri
menningartækjum en vér höfum
nú. Það eina, sem hægt er að
segja nú er að jafnaðarstefnan sé
ekki framkvæmanleg nema með
einveldisstjórn, ekki með lýðstjórn.
Með öðrum orðum að hægt sé
að koma jafnaðarstefnunni á í
Rússlandi, og bannfæra þannig
fátækt og örbyrgð, en ekki á
Frakklandi, Bretlandi eða í Banda-
rikjunum. Og væri það sannað
myndi renna upp sá dagur, að
allir verkamenn heimsins segðu:
„Gefið okkur einveldið og takið
frá okkur neyð og fátækt. Við
viljum heldur einveldi inkanna og
vinnuna breytta í gleði, en lýð-
stjórn með Whitechapel') og vinnu-
leysi, sem stjórnin getur ekkert
ráð fundið gegn“.
En menn ættu að minnast þess
að sú var tíðin að sagt var að
lýðveldi væri ómögulegt nema
með þræla haldi. Frelsi einstak-
lingsins yrði að byggjast á þrælk-
un. Og ekki er langt síðan að því
var haldið fram að lýðveldi gæti
eigi staðið saman út á við, eða
háð stóran ófrið. Sú heimska var
hrakin þegar Bandaríki Norður-
Ameríku háðu eitt það stærsta
stríð er sögur fara af, með svo
miklum krafti að íá einveldi,
hefðu gert betur, og báru fullan
sigur úr býtum. Ef til vill verður
það lika einhverntíma viðurkent
að lýðstjórn getur þegar hún vill
háð sigursælt stríð við neyð og
*) Wbitechapel hluti af Lundúnum.
Svartur blottur á „siðmenningu“ nú-
túnana. Þar er fátæktin neyðin og
sóðaskapurinn og hungrið, glæpir og
I siðleysi á hæðsta stígi Pýð.
fátækt og komið svo ár sinni fyr-
ir borð, að eins verði i Englandi
og var í Perú, að sá, sem getur
unnið fái vinnu og lífs viðurværi,
og sá sem ekki getur unnið líði
ekki neyð.
Vissulega væri það smán, að
verða að viðurkenna, að það, sem
Perúbúar gátu gert með svo fáum
og óbrotnum tækjum, geti hinar
kristnu þjóðir nútímans með öll-
um sinum uppfyndingum, öllum
náttúru öflunum í þjónustu sinni
til að fæða og klæða þjóðina,
ekki komið í framkvæmd.
Að mentuðu þjóðirnar geti ekki
gert það sama og Perúbúar út-
rýmt fátæktinni. En mentuðu
þjóðirnar nota ekki einu sinni
einfaldasta ráðið við þjóðarbölinu
örbyrgðinni, því í hverju einasta
iðnaðárlandi og i nærri öllum
löndum eru feiki landflæmi sem
gætu fætt milljónir manna órækt-
uð — en fólkið sveltur í bæjun-
um.
Jóla-konsert
Eggerts og Pórarins Guðmundssona.
Konsert héldu þeir bræðurnir
Þórarinn og Eggert Guðmunds-
synir í dómkirkjunni um kvöld-
ið, annan dag jóla. Konsert
þessi var mjög vel sóttur (8 til
900 manns) og skemtu menn
sér vel. Lögin voru smekklega
valin og ágætlega spiluð, og
hljómuðu vel í kirkjunni, bæði
orgel-solospilið og samspilið; af
því fymefnda einna bezt lögin
tvö eftir Bach, sem hljómuðu
sérlega hátiðlega. í Romance
Johans Svendsens í G-dur og
Tráumerei Schumanns heyrðist
sérlega vel hve miklum og fögr-
um hljóm Þórarinn nær úr
fiðlunni.
A. F.
Sex skippundin.
Eftír beiðni þessara fiskimats-
manna, sem hér eru nefndir:
Jón Magnússon, Árni Jónsson, Ól-
afur Jónsson, Guðm. Gissursson,
Jón Þórðarson, Jón Ólafsson, skal
þeBS getið, að það er ekki átt við
þá, i smágrgrein um flskimat, er
stendur í 22. tbl, þessa blaðs.
10 kr.
Borgað íyrstu fjóra árganga
blaðsins íyrirfram með 10 kr.:
Filipus Vigfússon, Blöndós,
Síra Gisli Kjaxtansson, SandfeUi.
Gunnar Gunnarsson.
Nýjarjfútgáfur eru komnar á
dönsku af sögu Borgarættarinn-
ar og£af »Livets Strand«.