Dagsbrún - 12.01.1916, Side 1

fremjið ekki
RANGINDI
] D
AGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÞOLIÐ BKKI
RANQINDI
GEFIN ÓT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁRYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
2.
tbi.
Reykjavík, Miðvikudaginn
1 2, Janúar.
1916.
Ijásetajélag Rvikur
heldur fund í kvöld kl. 7 í
Bárubúð.
Áríðandi að allir mæti.
Bæjarstjórnarkosningar.
í vikunni sem leið, fóru
fram bæjarstjórnarkosningar á
Isafirði, Akureyri og í Hafnar-
firði.
ísafjörður.
Á ísafirði er engin verka-
rnannahreyfing, að því er Sam-
bandsnefndinni sé kunnugt.
Verkamenn á ísafirði tóku þvi
sem slíkir, eigi þátt í kosning-
únni, en iðnaðarmenn höfðu
hsta, og komu að einum
Qianni.
Akureyri.
Á Akureyri átti að kjósa 4
Qienn, og voru þessir menn á
fista verkamannna:
í- Jón Bergsveinsson síldar-
matsm., form. Varkam.féJ.
Akureyrar.
2. Ingimar Eydal ritstjóri,
form. Jafnaðarm.fél. Ak.
3. Lárus Rist kennari.
4. Lárus Thorarensen kaup.
Tveir listar voru auk verka-
Qiannalistans: sjálfstæðislisti
°g heimastjórnar- (og kaup-
Qianna) listi. Fóru leikslok
búnnig, að verkamenn komu
fveimur að: Jón Bergsv. með
^4x/2 atkv. og Ing. Eydal með
132Y2 atkv., en hinir listarnir
homu sínum manninum að
^vor, heimastj.menn Magnúsi
^•'istjánssyni alþingism. með
^1/2 atkv. en, sjálfstæðismenn
höðvari Jónssyni lögmanni með
atkvæði. Eftirtektavert
er hve fá atkvæði voru greidd
^Agömlu flokkunum, borið
s9rnan við atkvæðamagn verka-
^únnaflokksins, erida munaði
eins einu atkvœði, að verka-
^ternu að 3 mönnum, en sjálf-
^ðismenn engum.
Áf kjósendum verkamanna-
*lslans voru tiltölulega mjög
^lr sem hringlað höfðu við að
reyta röðinni á nöfnunum á
lstanum, en á lista heima-
Jörnarmanna höfðu sérlega
öiai-gi,. svikið flokkinn og
r*nglað með nöfnin.
Hafnarfjörður.
^p.y^hamannalistinn þar fékk
^ atkvæði og kom að báð-
A a rn°nnunum» þeim Sveini
j^11 Unssym og Pétri Snæ-
• Tveir listar aðrir voru,
hvorugur þeirra kom
Verkmannafél. Dag-sbrún.
Aðalfundur fél. verður haldinn í G.-T.-húsinu fimtu-
daginn 13. þ. m. kl. 7 síðd.
Dagskrá:
Lagðir fram reikningar og kosin stjórn.
Rætt um bæjarstjórnarkosningarnar o. fl.
manni að: fékk annar þeirra
46, en hinn 42 atkvaði, og er
eftirlektarvert, að meirihlutinn,
sem verkamenn höfðu, var svo
mikill, að þeir hefðu komið að
báðum sínum mönnum, þó
höfðingjarnir hefðu verið í fé-
lagi innbyrðis og sameinað sig
um einn lista.
Þegar fregnin um þennan
sigur verkamanna berst út um
land, mun hún víða vekja
undrun.
En það verður bara í þetta
sinn að hún gerir það — svo
sjálfsagðir munu sigrar alþýð-
unnar þykja eftirleiðis.
Eftir 6—7 ár mun verða
kominn alþýðumeirihluti í öll-
um bæjum á landinu.
Um hyað er kosið?
Bráðum fara bæjarstjórnar-
kosningar í hönd hér í höfuð-
staðnum, líklega hinar merki-
legustu sem gerst hafa í allri
sögu bæjarins. Hingað til hef-
ir höfðingjunum tekist að villa
öllum almenningi sýn, svo að
alþýðumenn hafa eigi séð að
þeir fóru viltir vegar. »Heldri
menn« létust vera skiftir í
flokka innbyrðis, og börðu á
skildina með miklum gaura-
gangi. Skiftu þeir alþýðunni
með sér, og fóru með valdið
fyrir hennar hönd, en notuðu
það helzt til oft til að efla sig
og sína stétt. Þess vegna hef-
ir bæjarstjórnin kastað burtu
hinni dýrmætu lóð undir bæn-
um, í hendur einstakra manna,
flest efnamanna, og látið verð-
hækkunargróðann, sem bærinn
allur hafði skapað, renna í
þeirra vasa. Þess vegna gaf
bærinn tveimur »betri manna
klikum« rétt til að sópa vasa
fólksins með misjafnlega góð-
urn bíósýningum, í stað þess
að bærinn átti auðvitað að hafa
eilt gotl bíó sjálfur, og láia á-
góðann renna í bœjarsjóð. Þess
vegna hefir ekkert verið gert
til að bœta úr húsnœðísleysinu
í bœnum. »Heldri mennirnir«
áltu nóg hús. Sumir bæjar-
fulltrúarnir bygðu sér »virki«
fyrir tugi þúsunda, með öllum
nútíinansþægindum.en hreyfðu
ekki hönd eða fót til að láta
bæinn byggja yfir blásnauða
verkamenn, sem þrengt var sam-
an í ófærum kjallara kompum
og þakherbergjum. Þess vegna
var bara talað um að bærinn
eignaðist togara, því að efna-
mennirnir fundu ekki til, þótt
hungursneyð stæði fyrir dyrum
hjá alþýðunni í bænum. í stuttu
mál: Bænum var stjórnað eins
og allir menn væru ríkir. En
í raun og veru fundu þó »heldri
mennirnir« ráð til að þekkja
sina úr, og hlifa þeim viðgjalda-
byrgðinni (sbr. útsvörin á tog-
araeigendum og öreigum) svo
mikið sem unt var: samhliða
því að þeir létu arðinn at vexti
bæjarins renna í vasa stéttar-
bræðra sinna. Bærinn var eins
og verkamaður; ágóðinn af starf-
semi hans rann í sjóð »betri
manna«.
Alþýðan hefir loksins séð
hvernig málum er komið og
lætur nú ekki lengur að sér
hæða. Hún fylkir sér utan um
nýjar stefnur og nýja menn.
Stefnan er sú að láta bæjarfé-
lagið græða sem mest, en tak-
marka að einstakir menn hafi
það að féþúfu. Bærinn á að
verða framleiðandi á ýmsan
hátt, og græða á því beinlínis
(togurum, húseignum, mjólk-
urbúi, bíói o. s. frv.), en jafnr
hliða þvi gera ódýrara að lifa
í bænum. En það er til hagn-
aðar öllum almenningi, en til
óhags sumum þeim, sem nú
okra á neyð bæjarbúa.
í fyrsta sinn i allri sögu bæj-
arins er nú um tvent ólíkt að
velja við kosningarnar: Ann-
arsvegar stefnu alþýðumanna,
sem ef hún sigrar, mun gera
bæinn efnaðan, og ódýrt að lifa
í bænum. Hins vegar stefna
»heldri manna«, sem miðar að
því að halda við dýrtíðinni og
sleifarlaginu sem nú er, og
hefir verið í marga áratugi,
miðar að því að láta aðgerðír
og aðgerðaleysi bæjarstjórnar
hlaða undír þá menn, sem sizt
þurfa stuðnings með.
Pórgautur.
Úr eigin herbúðum.
Hásetafélagsfundur
er i kvöld í Bárubúð. Nefnd-
in sem kosin var á síðasta
fundi (þeir Yilhjálmur Vigfús-
son, Eggert Brandsson, Jón
Einarsson yngri, Ingvar Þor-
steinsson og Hannes Ólafsson)
til þess að gera tillögur við
ráðningu á þilskip, leggur
fram gerðir sínar. Sömuleiðis
nefndin, sem kosin var í fram-
kvæmdarstjóramálinu (Ingvar
Einarsson, Húnfjörð og Guðm.
Kristjánsson). '
Frá Hafnfirðingum.
Daginn eftir að verkamenn
í Hafnarfirði komu sínum
eigin mönnum í bæjarstjórn,
settu þeir upp tímakaupið
fyrir karlmenn úr 30 upp i
40 aura um tímann, og kven-
fólkskaup upp*í 25 aura.
Sumarauki.
Ála-flutningur.
Pað hefir áður verið sagt frá því
hér í blaðinu, að állinn hrygni ein-
göngu í hafinu, og aðeins á mjög
miklu dýpi. Þannig sækir állinn úr
Norðursjónum og Eystrasalti út i
Atlantshaf, vestur fyrir Irland, til
pess að komast á nógu mikið’>dýpi.
Eigi vita menn hvað verður um
álinn er hann hefir hrygnt, en lík-
legt er að dagar "hans séu pá að
mestu taldir — i ósölt vötn leitar
hann ekki á ný, pað vita menn.
Ála-ungviðið er i fyrstu flatt og
punt, og ólikt álnum, en brátt
breytist pað og tekur á sig gler-
áts-mynd. Á pessu skeiði fer állinn
að sækja upp í ár og vötn, og er
álagangan í norðurhluta álfunnar
mestur að vestan — næst hrygn-
ingarstöðvunum — meiri t. d. í
Norðursjónum en í Eystrasalti, og
sérlega mikil er gangan í Ermar-
sundi og í sundinu roilli Bretlands
og írlands, enda liggja straumar
pangað úr hafdjúpunum par sem
állinn hrygnir.
Er álagangan upp sum fljótin, er
að pessum höfum liggja, einkum
upp Severn-fljótið á Englandi vest-
anverðu, svo mikil, að veiða má
milljónir af glerálum með lítilli
fyrirhöfn. Við fljótið, sem nefnt
var, er glerála-veiðistöð, og er ál-
unum — sem á pessu skeiði eru 3
sentimetra langir (liðl. þuml.) —
mokað upp í körfur ásamt votum
vatnajurtum, eða, ef þær eru ekki
til, pá ásamt blautum hálmi, og eru
körfurnar síðan sendar um alt
England, til Pýskalands (p. e. a. s.
þegar ekki geysar heimsstyrjöld),
til Danmerkur o. v., og helst ála-
ungviðið lifandi; en gæta verður
pess, að eigi porni um of það sem
í körfunum er, og eins pess, að pað
frjósi ekki. í fyrstu var álunum
slept aðeins í vötn og tjarnir er
eigi höfðu afrensli, og áll pví eigi
gekk í, eða i mýrarfen og foræðis-
flæmi, og hefir meö pessu móti