Dagsbrún - 15.01.1916, Page 1

iEMJIÐ EKKlH W" 1T Y^k Y rÞOLIÐ EKKI^
RANOINDI J 1 J \J( Q |3 y 1\ L RAWQIND1 ^
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
3. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 1 5. Janúar.
1916.
J afnaðarmannasöngur.
Hugsjónir nýjar hjá fólkinu fæðast
frelsis og jafnaðarstefnan er það.
Smásatnan dygðirnar göfugar glæðast
gallarnir hverfa er komast þær að.
Trauðlega fórnfúsir mannvinir mæðast
þó mótspyrnu reyni af afturhalds sjót,
einræðið nafnkunna heldur ei hræðast
hjálpsamir smælingjum ofríki mót.
Leiðtogi kúgaðra Ijúft er að vera
ef leyst getur venjunnar harðsnúin bönd,
því sælastir verða, þeir góðverkið gera
þó gjaldið sé lítið, sem fá þeir í hönd,
þvi minningin þess verður myntinni fegri
ef mönnunum ryðurðu greiðari braut
og eftirá hvíldin ánægjulegri
þá unninn er sigur og buguð er þraut.
Allir með göfugum hugsunarhætti
hljóta að játa að stefnan er rétt,
þeir hinir sömu munu’ eftir mætti
meta að verðleikum kúgaða stétt.
En fyrir sannleikann þrjóturinn þrætti
og þóttist af hagnaði unnum með prett,
fátækann verkalýð viljandi grætti
með vaxandi græðgi, sem enginn fær mett.
Það mun komast sú breyting á bráðum
— bæði sýnist hún réttmæt og þörf —
að ekki verði þeir einir í ráðum
eins og fyrri, sem kaupa vor störf.
Því kjörin, stundum, sem fengust hjá fjáðum
fátækum reyndust þau ónóg og hörð,
og því er ei fráleitt að fela, það báðum
að fjalla um verðlag þá kaup eru gjörð.
Þér sem að unnuð á annara sveita
og enn viljið framvegis halda þvi á,
fátæka verkamenn rýja og reyta
og ráða yfir arðinum sem að þeir fá,
og viljið þó dýrðlegir heiðursmenn heita
höfðingjar sjálfvaldir fólkinu hjá.
Stefnunni yður mun betra að breyta
í bróðerni réttlátuin samningum ná.
Þvi grunnurinn bæði’ er með göllum og fúinn
und gæfunnar höllum á þessari stund,
og heldur mun hverfandi höfðingjatrúin
því hennar er minning sem blæðandi und,
hún er svo máttvana lifsþreytt og lúin
og langar að taka sér dálítinn blund
og stéttanna’ á milli nú biluð er brúin
og bíður, uns höldum í einingu fund.
Hrafn.
Hásetafélag Rvikur.
Á 14. fundi félagsins, er hald-
inn vár í Bárubúð 12. jan. 1916,
voru gerðar svohljóðandi sam-
þyktir, er gilda fyrir félagsmenn:
1. Fiskur af þilskipum, sem
seldur er upp úr salti, skal
allur vera óragaður. Komist
ekki samkomulag við útgerðar-
mann í þá átt, skulu hásetar,
eða fulltrúar þeirra, hafa heim-
ild til að taka sjálfir, það sem
kynni að verða metið nr. 2, af
þeirra hlut, og hagnýta eftir
eigin vild.
2. Fiskinn skal vigta úr hverj-
um túr svo fljótt sem fulltrúar
háseta hafa ástæður til.
3. Félagsmeðlimum sé heim-
ilt að ráða sig upp á að borga
ákveðið verð á salti í fiskpundið,
þó ekki meira en 3 aura af
hverju fiskpundi, sem í þeirra
hlut kemur.
Saltverðið.
fyrir hvert fiskpund, þ. e. 5 kr.
fyrir skippund af fiski. Nú fer
í hvert skpd. af fiski 300 til
330 pd. af salti, en til þess að
hafa það ekki of lágt, skulum
um við segja 350 pd. Fyrir
þessi 350 pd. fékk útg. 5 kr.
eða með öðrum orðum 28 kr.
85 aura fyrir smálestina, það
er 8 til 10 kr. meira en saltið
kostaði hér i Rvík í fyrra.
Alþýðulistinn.
Við bæjai’stjórnarkosningarn-
ar hér i Rvik, er fara fram 31.
þ. m. munu þessir menn verða
í kjöri af hendi alþýðunnar (og
í þessari röð á listanum):
Jón Bach, sjómaður, for-
maður Hásetafélagsins.
Jórundur Brynjólfsson, kenn-
ari, form. verkam.fél. »Dags-
brún».
Ágúst Jósefsson, prentari,
vara-form. verkam.fél. »Dags-
brún».
Framleiðslutækin
þjóðareign.
Eitt af aðalatriðunum í bar-
áttu okkar jafnaðarmanna er
að gera framleidslutækin að
þjóöareign, að minsta kosti þau
af þeim, sem mikilvægust eru.
Við viljum t. d. láta sveita- og
bæjarfélög, og landssjóð, eiga
togarana og þilskipin, og ekki
verður bent á nokkurn skap-
aðan hlut, er mæli með rök-
um með því, að það sé betra
að togararnir og þilskipin, er
ganga héðan úr Rvik, væru eign
bæjarins eða landssjóðs. Þvert
á móti mælir alt með því, að
skip þessi væru opinber eign,
fyrst og fremst það, að ef svo
væri, rynni allur ágóðinn af
þeim til þjóðarinnar i stað þess
að hann nú lendir í höndum
einstakra manna, og yrði þá nóg
fé í opinberum fjárhirzlum —
nóg til þess að gera með vegi,
brúa með allar beljandi ár
landsins á stuttum tíma, bæta
með lendingar, svo við þurfum
ekki að sjá hraust bein íslenzk
fara að óþörfu í sjóinn o. s. frv.
Vel er vert að athuga, að
rekstur útvegsins héðan úr
Rvík yrði ódýrari ef það væri
opinber eign, heldur en nú, því
ekki þyrfti nema 1 framkvæmd-
arstjóra þar setn nú eru 10.
Frá eldri tímum hafa sumir
ótrú á opinberum fyrirtækjum,
og er ein af orsökunum til þess
sú, að gangi opinbert fyrirtæki
illa, þá vekur það svo marg-
sinnis meiri eftirtekt en þó ein-
staks manns (eða félags) fyrir-
tæki misheppnist. Hér á landi
er t. d. gert mikið veður úr því
hvað mikið hafi hrunið af
kaupfélögum, og þó mun sann-
leikurinn vera sá, að 50 kaup-
menn og hlutafélög hafa farið
kollhnýs fyrir hvert kaupfélag,
er lent hefir þá leiðina.
Mótstöðumenn okkar inunu
segja að það sé ekki hægt að
láta landssjóð eiga togara, alveg
eins og eitt sinn var sagt, að
það væri ekki hægt að láta
járnbrautir, vatnsveitur, gas-
stöðvar, rafaflsstöðvar o. s. frv.,
vera eign bæjanna, sem notuðu
þær, og ‘oft hefir það komið
fyrir í Englandi, þegar flokks-
bræður okkar þar hafa verið
að koma á opinberum fram-
farafyrirtækjum, að höfðingj-
arnir hafa borið það fram, að
ómögulegt væri að láta fyrirtæki
eins og það, sem þá var verið
að ræða um, vera opinbera
eign — það væri blátt áfram
ekki hægt — og hafa hinir
ensku flokksbræður vorir þá oft
getað sýnt fram á, að nákvæm-
lega samskonar fyrirtæki, rekið
af opinberu fé, var komið á í
öðrum borgum.
Bráðlega munu fara að birt-
ast hér í blaðinu kaflar um
ýms framleiðslu- og verzlunar-
fyrirtæki, sem rekin eru fyrir
almannafé, í erlendum borgum
og hreppum.
Ekki má ljúka svo þessari
grein, að ekki sé minst á það,
hve blátt áfram hlægilegt það
er, að láta einstaka menn eiga
mikilsverð frgmleiðslutæki, þeg-
ar litið er á, að þeir fá þar með
vald yfir velferð fjölda manna.
Setjum t. d., að eigandi Duus-
verzlunar fengi þá skrúfu, að
selja Færeyingum öll skipin sín,
eða blátt áfram, að hann nenti
ekki að vera að því að láta
ráða menn á þau, eða fyndist
það alt í einu synd að drepa
þorsk og ýsu, löngu og keilu
(slíkt og þvílíkt hefir heyrst
fyr), og vildi því hvorki selja
né gera þau út. Hvað væri þá
hægt að gera? Ekkert, því það
væri hvorki hægt að skylda
hann til þess að gera.skipin út,
né láta þau af hendi, og sýnir
þetta dæmi vel, hversu ófært
það er að láta mikilsvarðandi
framleiðslutæki vera í höndun-
um og algerlega á valdi ein-
stakra manna.
Eitt af því sem aldrei hefir
verið athugað, eða gert að um-
ræðuefni opinberlega, er verð
það sem Duus lét háseta sína
borga fyrir saltið í fyrra, og var
verðið þó í fylsta samræmi við
fiskverðið, og alt annað. Háset-
arnir borguðu fyrir salt 1 eyrir
500.
Tala meðlima Hástafélags
Rvíkur fór nú i vikunni yfir
fimm hundruð. Félagsmaður
nr. 500 er Kristján Ólafsson
frá Mýrarhúsum Akranesi.