Dagsbrún - 22.01.1916, Blaðsíða 1

"fREMJIÐ EKKlJ O W T I^LX \*>OL,Ð EK*
^ ranoind' j i 9 vj( o o n u iN L
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN' DT JÍEÐ ST)T,K NOKKURHA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐDR: ÓLAFDR FRIÐRIKSSON
4. tbl.
Reykjavik, Laugardaginn 22. Janúar.
1916.
Hásetafélag Reykjavíkur
heldur fyrst um sinn fund í
Bárubúð hvert sunnudagskvöld
klukkan 6. — Nýir meðlimir
teknir inn. — Sömuleiðis geta
nýir meðlimir skrifað undir
lögin og fengið félagsskírteini
hjá Sjálfboðaliðinu, sem heldur
til allan daginn á skrifstofu
Dagsbrúnar í Aðalstr. (Gamla
Bio).
Formaðurinn, Jón Bach, býr
á Hverfisgötu 58 A.
Aðferðin.
í síðasta blaði var talað um
hve nauðsynlegt væri að þau af
framleiðslutækjunum sem mikil-
vægust eru væru opinber eign
-— eign sjálfrar þjóðarinnar, en
ekki eins og nú, einstakra fárra
manna.
En hvernig á nú að fara að
því að gera framleiðslutækin að
þjóðareign?
Beir fyrstu jafnaðarmenn vildu
láta taka þau af þeim ríku, um-
svifalaust og endurgjaldslaust,
en nútíma jafnaðarmenn álíta
eigi aðeins réttlátara, heldur
einnig hentugra að borga fuílu
verði þau framleiðslutæki, sem
ríkið, sýslurnar, bæjarfélögin eða
hrepparnir leggja hald á, enda
er það ætlun okkar jafnaðar-
tnanna að berjast aðeins með
löglegum vopnum, en samkvæmt
stjórnarskránni má ekki taka
neina eign af neinum, nema fult
verð komi fyrir.
Jafnaðarstefnan er ekki verk
neins eins manns, heldur er hún
árangurinn af viðleitni fjölda
góðra manna í ýmsum löndum,
við að íinna það fyrirkomulag
á þjóðfélaginu, að hægt sé að
láta auðæfin skiftast þannig
milli einstaklinganna að allir
hafi nóg, engin fátækt sé til, en
hver og einn sé svo efnum bú-
*on að hann geti veitt börnum
sínum alla þá mentun sem bezt
á við hvert, svo hvert manns-
harn, sem fæðist, geti fengið
l*kifæri til þess að þroska og
hdlkomna alla góða og fagra
oieðfædda hæfileika sína.
Það var þjóðverjinn Karl Marx
(hann var Gyðingur að ætt), sem
, fyrstur kom föstu skipulagi á
kenningar jafnaðarmanna. Marx
sýndi fram á hvernig það, að
hamleiðslutækin eru eign ein-
stakra manna, er orsök þess að
fáir menn græða ofTjár, en fjöld-
5nn lifir í fátækt. Hann sýndi
einnig fram á, að aðeins með
þvi að framleiðslutækin (eða þau
af þeim sem mestu varða) séu
obenber eign, er hægt að útrýma
fátæktinni. En Marx fór fljótt
yfir sögu, með það hvernig ætti
að fara að því að koma á jafn-
aðarstefnunni. Hann hélt að hún
mundi koma að nokkru leyti af
sjálfu sér, vezlunar og frarn-
leiðslu-fyrirtækin mundu renna
saman, og verða stærri og stærri,
þangað til ekki yrði hjá því kom-
ist, að ríkið tæki þau að sér.
A dögum Marx benti margt á
að svona mundi fara, en seinni
tímar hafa sýnt, að framþróun-
in fer ekki í þá átt sem Marx
bjóst við, enda mundi Marx, með
hinni íniklu skapskygni sinni
hafa orðið fyrstur manna til þess
að sjá það, liefði hann lifað leng-
ur, (hann dó 1883, fæddur 1818).
Það eru jafnaðarstefnurithöf-
undar síðasta mannsaldursins,
sem sýnt hafa fram á hvernig
koma eigi á jafnaðarstefnunni,
og eru til um þetta margar ágæt-
ar bækur, sem okkur vantar enn-
þá meinlega á íslenzku.
Vopnin sem jafnaðarmenn nota
í baráttu sinni eru þrjú, (og hef-
ur þeirra margoft áður verið get-
ið) eru verkalgðsfélög, samvinnu-
félagsskapur og notkun atkvæðis-
réttarins. Frh.
Alþýðulistinn.
Listinn sem sambandsnefnd
verkalýðsfélaganna bjó út er
nú kominn til borgarstjóra.
Nöfnin á honum eru þau er
hér segir, og í þessari röð:
.Törundur Brynjólfsson kenn-
ari.
Ágúst Jósefsson prentari.
Kristján V. Guðmundsson
verkstjóri.
Verkfall
í Hafnarfirði.
Svo sem getið var um í blað-
inu, settu verkamenn og verka-
konur í Hafnarfirði upp kaupið
frá 15. þ. m. að telja, og hefir
víst sjaldan verið farið fram á
kauphækkun, sem jafn augljóst
var að var sanngjörn, því hver
lifandi maður sér, að það kaup-
gjald, sem atvinnurekendur í
Rvík standa sig við að gjalda,
það standa atvinnurekendur í
Hafnartirði sig einnig við að
gjalda.
Þar eð allir atvinnurekendur
hafa eigi ennþá gengið að kaup-
hækkuninni, stendur um þessar
mundir yfir verkfall í Hafnar-
firði.
Meðlimir verklýðsfélaganna
hér í Rvik eru því varaðir við
þvi að ráða sig i daglauna-
vinnu í Hafnarfirði fyrst um
sinn, til þess að eiga það ekki
á hættu að vega aftan að stétt-
arbræðrunum þar.
Hjalti alþýðuvinur.
Flestir kannast við »Hjalta«
sem skrifar í Vísi, manninn sem
á að verða neðstur á þeim list-
anum, sem áreiðanlega fær fæst
atkvæði þ. 31. þ. m. Þessvegna
er móður í karli! Hann viður-
kennir réttilega að sjálfstæði og
heimastjórn séu algerlega óvið-
komandi bæjarstjórninni, og að
það sé heimskulegt að láta
kosninguna nú snúast um
skuggann af gamla rifrildinu.
Hann viðurkennir ennfremur að
það sé von að vefkamenn vilji
hafa fulltrúa, menn sem finna
hvar skórinn kreppir að. En
svo fer að skorta skilninginn,
og Hjalti byrjar að aka í hring.
Hann ámælir Dagsbrún fyrir að
vekja stéttahatur. En hversvegna
i hata broddborgararnir okkur
nú? Af því að útlit er fyrir að
við viljum ekki kjósa þá lengur
í allar vegtyllur? Áttu þeir okk-
ur þá, fyrst að það er höfuð-
synd að stétt okkar heldur
saman? Eða finst honum, ef
hann athugar sín eigin orð, von
til að við séum hrifnir af skoð-
un hans á alþýðunni. Hann tal-
ar um að hægra sé að tala á
verkamannafundum »en að njóta
sin með litla mentun og fátækt
heimili innan um hina bæjar-
fulltrúana«. Einmitt það! Við
eigum að kjósa ríka menn, út-
vegsmenn, ráðherrabörn og ráð-
herraefni? Er ekki svo Hjalti
sæll?
En minn kæri Hjalti, við
hefðum ef til vill trúað yður,
ef við hefðum ekki verið búnir
að fá reynslu fyrir því, hvernig
þessir riku og »mentuðu« menn
hafa stjórnað bænum undan-
farna áratugi. Þér segið að við
séum fátækir og mentunarlitlir,
en þó hafa stéttarbræður yðar
sjálfsagt reynt að bæta úr því
eftir megni, eða er ekki svo?
Onei, við þekkjum ylckur, við
vitum að þið hafið ekkert gert
fyrir alþýðuna. Einn afforingjum
j-kkar sagði á fundi í liaust, að
það væri nóg, ef almúginn kynni
að lesa og skrifa. Og annnar
af ykkar lærðu mönnum, sem
nú vill vitlaus inn í bæjarstjórn-
ina, þingið og upp í ráðherra-
sætið, ráðlagði bæjarstjórninni
nýlega að rifa niður leikvöll
fátækra barna í Rvík. Hann var
of dgr fgrir bœinn! Svona er nú
umhyggjan ykkar fyrir uppeldi
og mentun alþýðunnar hér i
bænum. Og svo þegar við vilj-
um hafa einhverja hönd í bagga
með hvernig farið er með bæj-
armál, þá brigslið þið okkur
um fátækt og vitleysu — þér
sem hafið lært og eigið góða
daga af þvi við og aðrir fátækt-
ingar höfum stritað fgrir gður.
Væri nú ekki réttara að bíða
ögn lengur með getsakir til
væntanlegra alþýðufulltrúa, get-
sakir um að þeir muni þiggja
bitlinga (kannast höfðingjarnir
við bragðið að þeim?) og fylgja
öðrum í blindni? Og eruð þér,
Hjalti höfðingjavinur, alveg viss
um að bænum hafi verið ágæt-
lega stjórnað hingað til? Við
skulum athuga það svolítið.
Það gæti skeð að þið yrðuð þó
ekki alveg eins reiðibráðir um
brigsl á hendur þeim, sem við
kunnum að senda í bæjarstjórn.
Sjálfsagt kannist þér við gas-
stöðina og gasið. Bað lögðu
mentuðu og riku bæjarfulltrú-
arnir. Beir gátu valið um gas
og rafmagn, gas framleitt með
aðfluttum kolum, og rafmagn
framleitt með afli Elliðaánna.
Þeir kusu það sem verra var
í bráð og lengd. Þeir gengu
framhjá hinu innlenda afli, sem
ekki mundi hafa gert sig kost-
bærara í dýrtíðinni, og tóku
kolin. Nú fá hinir fátœku og
ómentuðu í Reykjavík mánaðar-
lega sönnun i gasreikningunum
fyrir þvi, hvað vinir Hjalta eru
framúrskarandi framsýnir og
djúpvitrir menn!
Eða mætti minnast á mjólkur-
söluna ykkar? Haldið þið að til
sé hreinni og fitumeiri mjólk,
heldur en sú, sem seld er hér
i Reykjavík. Og haldið þið að
nokkurstaðar í heiminum sé
eins nákvæmt eftirlit með mjólk
eins og hér? Sjálfsagt ekki.
Rikir og lærðir menn, sem
hingað til hafa stjórnað bæn-
um hljóta að hafa nevtt yfir-
burða sinna i þessu eins og
öðru.
Skeð getur líka að Hjalti hati
heyrt nefnda fisksöluna í ‘bæn-
um undir stjórn hinna djúp-
vitru stéttarbræðra hans. Áreið-
anlega hefir mikið verið gert til
að hafa nægan og góðan fisk á
boðstólum. Þá eru fiskpallarnir
ágætir og létt fyrir skjótri af-
greiðslu. Það er nærri því eins
gott eins og bryggjurnar, sem
verið er að gera handa útgerð-