Dagsbrún - 22.01.1916, Blaðsíða 2

8
DAGSBRÚN
Verkamenn!
Biðjið kaupmann yðar um Sanitas alkunnu sætsaít.
armönnum og kaupmönnum
bæjarins.
Þá kannast vinur Hjalti ef
til vill lóðirnar sem bærinn
gaf hér á árunum. 1*30 voru
ekki fátækir verkamenn sem
það gérðu, heldur embættis-
menn og kaupmenn. Það var
ekkert smáræði sem þeir gáfu
þá. Til dæmis mundu lóðirnar
undan Holel Reykjavík og hús-
um Miljónafélagsins hafa verið
jafngildi eins togara nú. Hvað
segir Hjalti um þetta? Heldur
hann ekki að verkamenn megi
gera fáeinar vitleysur í stjórn
bæjarmála áður en þeir verða
jafn dýrir bœnum éins og hinir
miklu vitmenn og ríkismenn,
sein heldri mennirnir hafa lagt
fram í hæjarstjórnina hingað til?
Böðvar.
Hásetafélögin.
Ráðningar á þilskip hafa
verið á dagskrá nú undanfarið
bæði hér og i Hafnarfirði.
Tveir útgerðarmenn hér í Rvík
höfðu látið prenta vistráða-
samninga, en hvorutveggja
samningarnir voru feldir á
Hásetafélagsfundi. Hásetafélag
Rvíkur hefir nú látið prenta
samninga, *og eru þeir þannig
að hver úrgerðarmaður sem
er dálítið »smart«, og festir
sig ekki við smámunina geng-
ur strax að þeim, enda hafa
nokkrir nú þegar gert það
(Th. Thorsteinsson o. fl.).
í Hafnarfirði hafa allir út-
gerðarmennirnir komið sér
saman við félagið þar um
skútu-kjörin.
Jón Bach.
Á lista verklýðsfélaganna, sem
getið er um á öðrum stað hér
í blaðinu standa þrjú nöfn, en
ekkert þeirra er nafn það er
stendur yfir þessum línum. í
síðasta blaði var þó gert ráð
fyrir þvi að formaður Hásetafél.
Rvíkur, Jón Bach, yrði efstur á
listanum. Orsökin til þess að
hann stendur ekki á listanum
er sú er hér segir: í*egar farið
var að gá að, þá stóð nafn
Bachs ekki á hinni nýju kjör-
skrá*), kærði hann fyrir borgar-
stjóra, sem tafarlaust rannsakaði
málið. Sagði borgarstjóri að or-
sökin til þess að Bach stæði
ekki á kjörskrá, væri sú, að
nafn hans hefði gleymst þegar
samin var spjaldskrá sú er
notuð var þegar útsvörunum
var jafnað niður. Lofaði borg-
') Bach notaði kosningarrétt sinn
siðast við endurskoðendakosning-
arnar í haust.
arstjóri að kalla saman kjör-
stjórn, og þótti líklegt að hún
mundi leiðrétta þetla, þannig
að lagt yrði sama útsvarið á
Bach nú, og hann hafði síðast
(25 kr.), og yrði svo nafn hans
sett á kjörskrá nú þegar. Hafði
borgarstjóri haft orð á því að
það væri hart fyrir mann sem
búinn væri að borga til bæjar-
félagsins í níu ár, að vera svift-
ur kosningarréttinum einmitt
þegar hann þyrfti á honum
að halda.
Kjörstjórnin hélt nú fund
með sér, og skrifaði Jóni Bach
síðan bréf. Hefir sá er þetta
ritar átt kost á að sjá bréfið.
Það er feykilega stórt og fallegt,
og fult af lagatilvitnunum;
með því að neyta nokkuð vits-
muna sinna má fá þá meiningu
út úr því, að kjörstjórnin þorir
ekki að setja Jón Bach á kjör-
skrána, nema Stjórnarráðið
leyfði. Þegar Bach fékk þetta
bréf fór hann í Stjórnarráðið,
og ráðherra gaf úrskurð — um
að þetta heyrði ekki undir
Stjórnarráðið!
Heródes — Pílatus!
í kjörstjórn eru auk borgar-
arstjóra Sighvatur jústisráð og
Sveinn Björnsson alþm.
Nú veit lesarinn hvers vegna
nafn Jóns Bachs ekki er á list-
anum.
— ■ — ---
Smávegis
eftir Viðar.
Dágott ðæmi
af hugsunarhætti broddborg-
ara er frásögn Vísis um verk-
fallið í Hafnarfiröi. Fyrst segir
hann hvað kaupið var og hvers
nú er krafist en bætir svo við:
í sambandi við þetta má geta
þess að 5 af vinnuveitendum
Hafnarfjarðar hafa greitt vérka-
fólki siðan í miðjum október i
haust til þessa dags kr. 25,000«.
Menn skilja livað átt er við.
Vinnuveitendur hafa ausið út
peningum i alþýðuna, og fá
svona þakklæti í staðinn. Blað-
inu láðist að geta þess að
broddborgurum og frúm þeirra
mundi þykja kalt við fiskþvott-
inn á vetrardag, og líklega ekki
talið 18 au. of mikla borgun
um klukkutímann, núna í dýr-
tíðinni. Eða nær dýrtíðin ekki
nema til »heldra fólksins«?
Hversvegna?
Ja, hversvegna hafa feður
HafnarQarðar borgað út 25 þús.
kr. í vinnulaun ;síðan 1 haust?
Hafa þeir gert þetta af með-
aumkvun með fátækum verka-
mönnum? Er kaupið gjöf til
þeirra, til að firra þá hungrW
Svo munu blaðsneplar brodd-
borgara segja. En trúir nokkur
annari eins vitleysu? Varla.
Allir menn með óbrjálaðri skyn-
semi vita að vinnukaupendur
veita atvinnu til að græða á því,
til að láta verkamennina skapa
meira verðmæti heldur en kaup-
inu nemur. Er þá frammistaða
þeirra þakklætis verð? Vist ekki,
því að sá greiði, sem menn gera
eingöngu af eigingjörnum hvöt-
um á ekkert lof skilið, þótt
hann verði einhverjum öðrum
að liði af því að svo stendur á
að »velgerðarmaðurinn« getur
ekki við því spornað. Um leið
og spara má vinnu með ein-
hverri vél, þá gera vinnukaup-
endur það, og fækka um leið
fólkinu. Ef þeir gætu komist af
með verkvélar einar saman þá
mundu þeir gera það. Þeir sem
skilja þetta munu ekki finna til
mikillar þakklátssemi gagnvart
þeira sem verða að kaupa vinnu-
all fátæklingannna — til að geta
rakað saman sem mestum auði
sjálfir.
Gjafir.
í Rómaborg forðum höfðu
aðalsmennirnir sölsað undir sig
næstum allar jarðir í landinu
og létu þræla vinna á þeim.
Bændurnir drógust til borganna
og urðu þar að allslausum ör-
eigalýð. En þeir höfðu atkvæðis-
rétt. Þessvegna héldu höfðingj-
arnir lífi í þeim með korngjöf-
um, og létu, fyrir kosningar,
gleðja þá með ýmsum hætti.
En gjafirnar áttu þeir að borga
raeð atkvæði sínu á kjördegi,
kjósa þá sem voru orsök í
eymd þeirra.
Nýtt blað.
Nýtt vikublað er byrjað að
koma út hér í Rvík og heitir
það »Landið«. Ritstjóri er Jakob
J. Smári, afgreiðslum. Loftur
Gunnarsson, aðalútgefandi Björn
Kristjánsson bankastjóri.
í fyrsta blaðinu er grein um
stefnu blaðsins, og er þar eftir-
tektarverðast að blaðið ætlar að
berjast fyrir því að tollarnir
haldist að mestu óbreyttir.
Fiskitorg á Akureyri,
Eitt af því sem vantar óþægi-
lega á Akureyri er fiskitorg og
þó öllu heldur tvö, eða fisk-
sölustaði, vegna þess hve bær-
inn er stór ummáls. Heppilegt
mundi að hafa annan á Torfu-
nefsbryggjunni, en hinn á bryggj-
unni innfrá. Útbúnaður mætti
vera tiltölulega ódýr. Það sem
aðallega þyrfti væru langir flatir
kassar og merkjastöng. Ætti hún
að vera með þverrá, og þannig
útbúin, að draga mætti upp á
henni ýms merki, er táknuðu
ýmsar íiskitegundir, svo borg-
arar bæjarins gætu séð á stöng-
inni hvort fiskur væri fáanlegur,
og þá hvaða fiskur, og því ekki
þyrftu að gera sér óþarfa ómak.
Kosturinn við að hafa einn
eða tvo svona útbúna flsksölu-
staði, er augljós, bæði fyrir
kaupanda og seljanda. Nú þurfa
þeir sem veiða síld upp um ís-
inn á vetrin oft að ganga um
hálfa Akureyrar-borg, til þess
að koma út afla sínum, og koma
honum ef til vill ekki út. En
sá er þetta ritar, komst að því
í fyrravetur, að sama daginn
sem hann ekki gat fengið keypta
sild, höfðu veiðimenn síld, sem
þeir ekki gátu selt, og kemur
slíkt auðvitað eingöngu af því
að ekki er ákveðinn staður, þar
sem kaupandi og seljandi geta
hittst.
Ekki þyrfti neina fasta menn
við þessa sölustaði, heldur gæfu
veiðimenn sjálfir merki þegar
þeir kæmu með afla sinn. Nú
koma t. d. menn með síld, og
draga þeir þá upp það merki
sem táknar síld (sem mæíti
vera kúia). Þegar sildin væri
útseld þá væri kúlan tekin nið-
ur o. s. frv. Líklegast væri nóg
að hafa ein 4 merki, t. d. kúlu,
sívalning, tening og keilu, og
ætti hvert þeirra að hafa sinn
streng í blökk á ránni. Þó merk-
in (og blokkirnar) væru ekki
nema 4, mætti samt hæglega
tákna með þeim fleiri en fjórar
fiskitegundir. Síld, upsi og
hrognkelsi mundu t. d. tæplega
á boðstólum þarna að sumrinu^
svo ef kúla, sívalningur og ten-
ingur táknuðu þessar tegundir,
undir, þá mætti láta tvær kúlmv
tvo sívalninga og tvo teninga
tákna t. d. silung, kola og heilag-
fiski o. s. frv. og mætti auðveld-
lega búa merkin út þannig að
ten^ja mætti þau neðan í þau,
sem föst væru við strenginn í
blökkinni.
Hvað gera menn erlendis?
Jón Bach formaður Háseta-
félags Reykjavíkur komst svo
að orði í ræðu um ástand
höfuðborgarinnar, að hún væri
eins og verkamaður, sivinn-
andi fyrir aðra, gerði aðra ríka,
en ætti aldrei neitt sjálf.
Þétta hafa menn fundið við-
ar en hér. Og það hefir orðið
til þess, að menn hafa farið
að leggja stund á að láta bæj-
arfélögin og rikin uerða fram-
leiðendur.
Hér á landi klingir æ við i
þeim tón, að slíkt sé ómögu-
legt. Allar opinberar fram-
kvæmdir af því tægi fari á höf-
uðið. Þesar mótbárur eru að
sumu leyti frá mönnum, sem
sjálfir vilja íramleiða og verða
'ríkir á því. En að meira leiti
mun þó mótstaðan koma af
þekkingarleysi i þessum efnum
og eru engir þar undanteknir,
hvorki bæjarstjórnir, þingið
eða landsstjórnin. Þeim aðilum
mun að mestu ókunnugt um
þær geisi miklu framkvæmdir,
sem nú liggja eftir erlend
bæjarfélög og ríki einmitt í
því að taka að sér framleiðsju.
Skal nú vikið að þessu nokkuð.