Dagsbrún - 29.01.1916, Qupperneq 3
DAGSBRÚN
13
Álm. verkamannafundur
verður haldinn i Bárubúd — salnum niðri — Sunnudaginn
30. Jan. þ. á. kl. 4 siðdefis.
Bæjarstjórnarkosningin rædd.
Allir verkamenn, konur og karlar, eru velkomnir á fundinn.
Verkamannafélaitið „Dagsbriin^.
Nú erum við komnir að
efninu. Jón Þorláksson hefir
i sumar látið byggja sér hús,
sem er svo stórt, að það er
ekki til sá Reykvíkingur, sem
ekki veit hvar það er (og er
siður en svo að þetta sé sagt
hr. J. Þ. til lasts; betur að
bygð hefðu verið tíu slik hús
í sumar). En athugum nú:
fari bærinn að byggja, þá
verður afleiðingin sú, að húsa-
leigan lækkar, og hr. Jón Þorl.
fær fyrir bragðið mikið minni
ágóða af stórhýsi sinu. Það er
þvi eðlilegtað hr. J. Þorl. sé á
móti því að bærinn byggi —
því geri hann það, þá er það
sama sem margar, margar
þúsundir króna úr vasa herra
Jóns. En hvar finst sá maður
að hann meti almenningsheill
svo mikils að hann fyrir það vilji
missa þúsundir króna úr eigin
vasa? Slíkt þekkist ekki; þó
þess séu dæmi, að einstaka
rikir menn sletti úr hendi sér
einum þrem Qórum þúsundum
(svo sem eitt prósent af árs- |
arðinum) nokkrum vikum áð-
ur en á að fara að kjósa, til
þess að afla sér kjörfylgis.
En svo við snúum okkur nú
aftur að efninu, þá skulum
við staðfesta með sjálfum okk-
ur, að herra Jón mun berjast
á móti þvi að bærinn fari að
byggja, nema hann sé engill,
og að svo komnu er engin á-
stæða til þess að gruna bann
nm það.
Við, sem viljum að bærinn
fari að byggja, kjósum þvi
þá menn, sem við vitum að
eru eindregið málinu fylgjandi,
en það eru mennirnir, sem
standa á alþýðulistanum; list-
anum sem samband verka-
lýðsfélaganna ber fram, og
sem ber nafnið
C-listinn.
Listi sjálfstæðismanna.
Verra kjaftshögg hefir enginn
fengíð, en það sem sjálfstæðis-
menn nú gefa sjálfum sér með
þvi að setja mann efstan á
lísta sinn, sem hálft árið er
úti á sjó; einmitt þeir sömu
menn, sem gerðu mestan há-
vaðann yfir því að verkamenn
höfðu sjómann á lista sínum
við endurskoðenda kosning-
arnar. Gildir annað um verka-
mannalista, en aðra lista, eða
hvernig hugsa sjálfstæðismenn
sér að hr. Geir Sigurðsson
vinni fyrir bæjarfélagið þegar
hann er út á sjó?
Bæjarstjórn Akureyrar
kaupir kol.
Frélt er blaðinu barst sím-
leiðis, segir að bæjarstjórn Ak-
ureyrar kaupi nú kol hauda
bænum.
Strax kominn árangur af því
þar nyrðra, að verkamenn eru
búnir að koma þrem af sínum
mönnum í bæjarstjórn (einum
í fyrra, og tveim um daginn).
Öfupæli „Lögréttu".
Iskyggileg virðist pólitísku
flokksblöðunum hreyfing sú,
er hrundið hefir verið af stað
nú upp á síðkastið af verk-
mannafélögunum — og það
svona rétt fyrir væntanlegar
kosningar á þessu ári. Og er
þetta mjög svo skiljanlegt, því
vel getur svo farið, að erfiðara
reynist nú en fyr meir að
smala »hjörðinni« við kosn-
ingaborðið undir merki póli-
tísku flokkanna og láta hana
lyfta »valdagirugum litilmenn-
um« upp í þingmanns-sessinn,
þar sem blasa við »öll riki
veraldarinnar og þeirra dýrð«
— þar sem »spekúlantarnir«
þrifast bezt. Auðvitað er því
hampað óspart, að ekki sé neitt
vit, að kjósa annað en verk-
fræðinga og stórkaupmenn —
aðrir viti ekkert og geti ekkert
— eins og t. d. »Lögrétta« gerir
í gær út af bæjarstjórnarkosn-
ingunum, er í hönd fara. Höfn-
in er í voða, ef verkfræðingur-
inn verður ekki kosinn; en það
gleymist að geta þess, að hefði
verkfræðingur þessi mátt ráða,
þá væri ekki byrjað á höfn-
inni enn þá, og hvað segir það?
Hvorki meira né minna en að
hafnargerðin hefði dregist í 20
—25 ár, ef tækifærið hefði ekki
verið notað þegar það gafst.
Og eins og hafnargerðinni nú
er komið, þá er ekki hægt að
sjá, að hans þurfi svo sérstak-
lega við — ekki sízt þar sem
tveir verkfræðingar eru í'áðnir
nú af hendi bæjarstjórnar til
að hafa umsjón með verkinu.
Þá er talið að hans þurfi svo
sérstaklega við til að leiða raf-
magnsmálið farsællega í höfn.
En eg held að næg rök séu
fyrir þvi, að þetta er allsendis
öfugt. Hann er verkfræðingur
— þó ekki rafmagnsfræðingur
— og hann er þannig settur,
að það gæti verið mikill per-
sónulegur hagnaður fyrir hann,
að rafmagnsstöð kæmist hér á
fót. Og því er ekki hægt að
neila, að eigin hagsmunir hafa
vilt mörgum manni sýn í opin-
berum málum, og gæti því
þetta mál komið honum í mik-
inn vanda — að minsta kosti
mætti núa honum því um nasir
og þess háttar er óþægilegt fyrir
aila — ekki sizt menn í opin-
berum trúnaðarstöðura. — Þá
er stórkaupmaðurinn. Enginn
neitar því, að maðurinn er
framúrskarandi fyrir sjálfan sig
og prúðmenni hið mesta í allri
framgöngu. En hitt er óreynt,
hvernig honum tekst að að-
greina sinn eiginn hag frá hags-
munum bæjarfélagsins, ef hann
lendir i bæjarstjórninni, sem
honum kvað lika vera þvert
um geð — að minsta kosti nú
fyrst um sinn.
Það á ekki að kjósa þá menn
i bæjarstjórnina, sem vitanlegt
er um fyrirfram, að þeirra eigin
hagsmunir geta iðulega rekist
á hagsmuni bæjarfélagins.
Nóg er samt athugavertí
Einn af shjörðinnia.
Hvers er þágan?
Andstæðingar alþýðulistans
eru nú farnir að leysa víg-
hunda sina og biða reiðubúnir
til að sleppa þeim lausum á
fulltrúaefni vor. Þeir virðast
halda, að það séu Jörundur,
Ágúst og Kristján, sem séu eit-
ur og eldur í bænum. Það er
eins og þeir séu að trana sér
fram og hossa sér á herðum
alþýðunnar til valda og fjár.
Ekkert gæti verið fjarstæðara.
Allir þessir menn eru mjög
störfum bundnir, og engum
þeirra hefir dottið i hug að
trana sér fram. En þeir hafa
látið undan nauðsyn stefnunn-
ar og leyft að setja nöfn þeirra
á alþýðulistann. Þeir hafa fund-
ið, að hin nýja alþýðupólitik
var aðalatriðið, en ekki per-
sónulegur hagur þeirra eða
stundarþægindi. Bæjarfélagið
var í hættu statt. Bærinn hafði
gefið burtu landeignir sínar
eins og vitlaus maður. Fátækl-
ingarnir kúra í kjöllurum og
loftsmugum eftirlitslitið, en eng-
um datt í hug að byggja; pen-
ingarnir þurftu i bryggjur handa
kaupmönnum. Mjólkin, sem
til bæjarins kom, var ill og litil,
og framleiðendum gefinn laus
taumur. Efnamennirnir tala
um fiskiveiðar fyrir bæinn og
bærilegan sölustað, en lengra
kemst það ekki. Alþýðumenn
þekkja nú orðið þessi mein og
mörg önnur, sem allir vita að
gera má við. Hingað til hafa
þeir falið embættismönnum og
kgupmönnum að fara með þetta
vald, en árangurslaust, alt hefir
setið í gamla horfinu, og það
virðist fengin reynsla fyrir því,
að svona mundi það fara alla
þá stund, sem þessir menn
færu með óskoruð völdin. —
Þess vegna er það í þágu okkar
allra, sem liðum íyrir ranga
stjórnarstefnu núverandi vald-
hafa, að alþýðumenn taka að
sér, í fyrsta sinn í sögu bæjar-
ins, að verja hagsmuni alþýð-
unnar. Við vonum, að ekki
verði mjög langt þangað til að
þeir fá þann mannafla, sem
þarf til að breyta stefnunni,
bæjarfélaginu til hagsmuna.
Á mánudaginn kemurverður
ekki barist um menn við kosn-
ingarnar, heldur málefni. »Bær-
inn á að verða framleiðandi
sjálfur og gera með því bæjar-
búa efnaðri«, segjum við al-
þýðumenn. »Bærinn á að vera
undirlægja einstakra efna-
manna«, segja þeir, sem halda
fram gamla sleifarlaginu.
Pórgeir.
Hvað vilja þeir?
Langsum vill koma Geir inn
til þess að svo liti út sem það
hafi hér enn pólitískt fglgi.
Heimastjórnarmenn þurfa að
líta eftir að gamla lagið breyt-
ist ekki í stjórn bæjarmála, og
að halda saman hjörð Jóns
Þorlákssonar.
Heldri konurnar vilja ekkert
nema að þreyta Samúel gamla.
Alþjjðumenn vilja sigra til
þess að fá hús yfir þá hús-
viltu, og mat handa þeim fá-
tæku, án þess að láta þá fara
á sveitina.
Verkamaður.
Hvað gera menn erlendis?
ii.
Eins og kunnugt er, eru jafn-
aðarmenn afarfjölmennir í Þýzka-
landi, en stjórnarlögin hindra þá
frá að hafa áhrif á vígbúnað og
utanríkismál sem skyldi, því að
keisarinn ræður einn um, að heita
má, hverir eru ráðgjafar hans.
En þrátt fyrir þetta hafa þýzkir
jafnaðarmenn komið á fjölmörg-
um nýtum framkvæmdum og
endurbótum. Ýms þýzk bæjar-
félög eiga miklar landeignir.
Þannig átti t. d. borgin Freiburg
(85,000 íbúar) við lok ársins
1912 77,4% af öllu þvi landi, sem
borgin stendur á. Hohlens, Augs-
burg og Stettin áttu þá helming
þess lands er þær stóðu á. Og
aðrar stórborgir, svo sem Köln
(500,000 ibúar), Darmstadt (87
þús.), Breslau (512,000), Wies-
baden (109,000), Strassburg (180
þús.) eiga hver um sig frá 30—
50% af öllu því landi, sem þær
eru bygðar á. Þá er Frankfurt
am Main stórauðug að löndum.
Árið 1899 byrjaði bæjarstjórnin
að kaupa lönd, og var við árs-
lok 1912 búin að eignast jarð-