Dagsbrún - 12.02.1916, Síða 1

FREMJIÐ EKKI
RANQINDI
DAGSBRÚ
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÞOLID EKKI
RANQINDI
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYftGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
7. tbl.
Reykjavík, Laugardaginn 12. Febrúar.
1916.
Bæjarpólitík.
Með sigri alþýðunnar við
kosningarnar 31. Jan. síðastl.
byrjar nýtt tímabil í sljórnmál-
um þessa bæjar. Nú eru að
myndast tveir öflugir og and-
stæðir flokkar, sem livor um
sig hefir ákveðna stefnu að
berjast fyrir. Stefna alþýðu-
flökksins er skýrt tekin fram í
Dagsbrún rétt fyrir kosning-
arnar. Ef sú stefna sigrar verður
bærinn með tímanum mikill
landeigandi, sem á fjölda af
ióðum, sem altaf vaxa í verði
eftir því sem bærinn stækkar;
ennfremur mikil tún og mat-
jurtagarða. Þannig framleiðir
bærinn handa sér mjólk og
garðmeti og þarf ekki lengur
að beygja sig fyrir »mjólkur-
hringa bænda í og kringum höf-
uðstaðinn. Ennfremur á bœrinn
þá mörg hús og hefir með þvi
íétt af hinu voðalega húsnæðis-
böli, sem nú þjakar svo mjög
að efnaminni mönnum bæjar-
ins, og lækkað húsaleiguna, sem
nú er víða óhæfilega há. Þá
eignast bærinn með tímanum
kuikmgndahúsin og Igfjabúðina,
sem eru mikil gróðafyrirtæki
og mundu gefa bænum drjúgar
tekjur. Jafnhliða þessu tæki
bærinn að reka togaraútgerð, sem
væntanlega mundi reynast bæði
gróðavegur óbeint og beint, eins
ogfyrir þau félög einstakra manna,
sem nú ausa upp offjár með
botnvörpuveiðum, og þar að
auki gera ódýrara að lifa í
bænum, vegna þess að nýr fisk-
ur yrði jafnaðarlega til sölu við
sæmilegu verði. Allar þessar
framkvæmdir miða að þvi
tvennu: 1. Að veita bænum
miklar tekjur. 2. Að gera ódýr-
ara að lifa í bænum heldur en
nú er. í stuttu máli: Bœjarpóli-
tik alþgðunnar hefir í einu fgrir
augum heill einstaklinganna og
bcejarfélagsins.
Úr hinum herbúðunum blasir
við gerólík framsýn. Hvorugt
brot sjálfstæðisflokksins hefir
reynt að marka línu í bæjar-
raálum, enda eru þau að leysast
upp í sín náttúrlegu frumefni.
Sumir þverfa til heimastjórnar-
manna en aðrir í alþýðuflokk-
inn. Þessvegna er ekki fyrir
nlþýðuna að tala um aðra and-
stæðinga (hér í bæ) en heima-
stjórnarmenn. Þeir hafa við
hosningarnar og í »Lögréttu«
tekið eitt bœjarmál upp á dag-
skrá, sem einkennir stefuu
þeirra. Það er rafmagnsstöð
fyrir bæinn. Sennilega munu
®lþýðumenn einhverntíma hlynna
að því málí, en tæplega getur
það talist tímabært. Bærir hefir,
ekki síst fyrir fortölur Jóns
Þorlákssonar, látið reisa hér
gasslöð, sem nú er i þann veg-
inn að bera sig. En ef bærinn
setur upp aðra aflstöð, þá verður
hann að kaupa gasstöðina. Þess-
ar tvær stöðvar mundu að öll-
um líkindum kosta fram undir
eina milljón króna, sem bærinn
þyrfti þá að taka að láni. Sú
lántaka mundi reynast allerfið,
en verra er þó hitt, að hvorug
stöðin mundi bera sig, allra síst
gasstöðin. Rafmagnsstöðin ein
mundi hafa verið nægileg, og
að öllum líkindum gróðafyrir-
læki. Pólitík helstu andstæðing-
anna er þá sú, að láta bæinn
reka tvær aflstöðvar, með stór-
miklum tekjuhalla. Ólíklegt er
að alþýðan hér hallist á þeirra
sveif. Pórgautur.
Mjólkurokur?
Mjólkurframleiðendur hér í
grendinni hafa nú stofnað með
sér félagsskap. Aðalmarkmið fé-
lagsins mun felast í 3. atriði 2.
gr. lagapna, sem hljóðar þannig:
»Að útsöluverð á mjólk sé
jafnhátt hjá öllum félagsmönn-
um, og ákveður félagið verðið«.
Verkfallið í láarfirði
heldur áfram, eins og við er að
búast, þar eð ekki má vænta
að atvinnurekendur játi ósigur
sinn fyr en í síðustu lög. Við
alla þá vinnu, sem unnin er,
borga þeir þó það kaup, sem
verkamenn heimta, s. s. 40 aura
um timann.
Eitt blað hér í Rvík (»Morg-
unblaðið«) flutti um daginn þá
fregn að þeir herrar Ól. Dav.
og Ól. Böðvarsson hefðu farið
vestur á flrði, og þar ráðið
40—50 verkakonur til Hafnar-
fjarðar.
En þó sögnin væri sönn
(og það gæti hún verið, þó
hún sé í blaði, sem óneitan-
lega kveinkar sér við að segja
sannleikann) þá eru 40—50
verkakonur af Vestfjörðum ekki
nóg til þess að halda niður
kaupinu, enda sagt að kvenfólk
úr Hafnarflrði sé farið að ráða
sig burt úr firðinum, og það
fyrir hátt kaup.
* ★
*
Sú saga heflr gengið hér i
Rvik, að bæjarfógetinn í Hafn-
arfirði, hetði átt að segja við
menn, sem komu til hans, og
báðu um sveitarslyrk, að þeir
fengju ekkert, því þeir sem ekki
vildu vinna, ættu ekki að fá
mat, og var þessi saga sögð
ritstjóra þessa blaðs, verka-
mönnum til lasts.
Sjálfsagt er saga þessi ósönn,
því óskiljanlegt er að bæjar-
fógetinn í Hafnarfirði geti sagt
þá Qarstæðu, að þeir eigi ekki
að fá mat, sem ekki vilja vinna
fgrir ósœmilega lágu kaupi.
* *
*
Grein eftir hr. Ketil Greipsson
kom of seint til þess að kom-
ast í blaðið.
Verið hægir!
í blöðum ójafnaðarmanna
hefir nú um tima bæði fyrir
og eftir bæjarstjórnarkosninguna
kveðið við sónninn um að verka-
lýðsfulltrúarnir mundu ekkert
vita og ekkert geta í bæjar-
stjórn, og kemur greinilega
fram í þessu fyrirlitningin fyrir
alþýðunni. En veri þeir rólegir
blessaðir höfðingjarnir, fulltrúar
vorir munu fljótt sýna sig.
Einar.
Hr, G(ísli) Sv(einsson).
í Laugardagsblaði »ísafo)dar«
skrifar hr. G(ísli) Sv(einsson)
langa grein, sem hann kallar
stutta hugleiðingu um bæjar-
stjórnarkosningarnar, og andar
þar kalt til jafnaðarstefnunnar.
Eins og við var að búast hefir
G. Sv. litla hugmynd um hvað
jafnaðarstefnan er, enda ber
greinin þess mörg merki, er
síðar mun að vikið.
Ekki má þó skilja þessi orð
þannig, að verið sé að bregða
hr. G. Sv. um almenna fáfræði,
það er síður en svo, en ef hr.
G. Sv. þekti jafnaðarstefnuna
mundi hann vera jafnaðarmaður,
það er að segja, sé hann eins
góður drengur, eins og sá, sem
þetta ritar (eftir þó nokkurra
ára viðkynningu) álítur hann
vera, því að vita hvað jafnaðar-
stefnan er, er oftast sama sem
að vera jafnaðarmaður.
Hér eru prentaðar nokkrar
firrur úr grein hr. G. Sv., og
svar við þeim.
1. firra.
Hr. G. Sv. segir að nú eigi
að fara að efna til verk-
lýðsbaráttu.
Þetta er mesta firra, því
verkamannafélög hafa starfað
nú í heilan áratug hér á landi
að því að bæta kjör verkalýðs-
ins, og í bæjarstjórnum Akur-
eyrar, Hafnarfjarðar og Reykja-
víkur, sitja fulltrúar kosnir af
verkamönnum til þess að halda
þar fram málstað verkamanna
og alþýðunnar yfirleitt.
Verklýðsbaráttan er því ekki
að byrja núna, en hitt má vel
vera, að stórpólitískir lands-
málaskúmar, sem þegar á Al-
þing var komið, ekki hafa
munað eftir alþýðunni, nema til
þess að hlaða á hana tollum
og sköttum, hafi ekki veitt
verkamannahreyfingunni eftir-
tekt fyr en nú, er þeir hafa séð
að alþýða manna lætur hið
innantóma kjaftæði þeirra um
»frelsið«, eins og vind um eyr-
un þjóta, svo þeir nú eru í
vandræðum með upp á hverju
þeir nú eiga að finna, til þess
að afla sér kjörfylgis.
2., 3. og 4. firra.
Hr. G. Sv. segir að jafnað-
arstefnan miði eiginlega
eingöngu að því að hnekkja
auðvaldi einstakra manna
(2. firra) og svifta þeim
með tímanum, eignarétti til
allra framleiðslutækja (3.
firra) sem eigi að leggjast
í hendur ríkisins (4. firra).
Jafnaðarstefnan miðar að því
að koma því skipulagi á þjóð-
félagið, að útrýma megi fátækt-
inni, svo hver og einn geti haft
tækifæri til þess að þroska alla
góða og fagra meðfædda hæfi-
leika sína. Þetta er kjarni jafn-
aðarstefnunnar, en ekki það, að
hnekkja auðvaldinu. Hitt er
annað mál, að hvorki jafnaðar-
menn né aðrir, álíta, að jafn-
aðarstefnunni verði komið á,
nema auðvaldinu sé »bnekt«.
En það\ er ekki aðalatriðið fyrir
mann, sem ætlar að setjast að
í Vestmannaeyjum, að hann
nái í skip, sem þangað fer,
heldur hitt, að komast til eyj-
anna, þó vöntun á skipi sé
erfiðleiki er vinna þarf bug á.
3. firran er að jafnaðarmenn
vilji svifta einstaklingana eignar-
réttinum til allra framleiðslu-
tækja. Það eru aðeins þau fram-
leiðslutæki, sem mikitvœgust eru,
sem við viljum að verði opin-
ber eign, t. d. þilskip og togarar.
Þar með er ekki sagt að við
viljum banna það að einstakir
menn eigi skip, heldur að það
sé að minsta kosti svo mikill
hluti af þeim sem séu opinber
eign, að alþýðan geti algerlega
ráðið kjörum þeirra manna er
á þeim vinna, mönnunum i hag.
4. firran er það, að segja að