Dagsbrún - 19.02.1916, Qupperneq 1
:=J DAGSBRÚN !1§
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
8. tbl.
Reykjavik, Laugardaginn 19. Febrúar.
1916.
Arshátíð
verkamannaíél. Dagsbrtín
verður haldin
Laugardaginn 26. og- Hnnnncloginn 37'. n.lí.
t Bárubúð.
Félagsmenn vitji aðgöngumiða sinna í Bárubúð. Til
Laugardagsins á Föstudaginn 25. kl. 1—8 sd. og til Sunnudags-
ins á Laugardaginn 26. kl. 2—6 sd. Félagsskýrteini séu sýnd
um leið og aðgöngumiðar (sem kosta 40 a.) eru keyptir.
Fyrir hönd nefndarinnar
Ottó N. Þorláksson.
Yerkamannapólitík.
Eitthvert af blöðum kaup-
manna hefir látið í ljósi þá
skoðun, að verkamannahreyf-
ingin mundi hjaðna eins og
kvenréttindahreyfingin. — En
sennilega heflr sá, sem þessa
gat til, athugað, að þegar kven-
fólk hafði fengið fullnægt ýtr-
ustu kröfum sínum, eins og nú
er orðið, þá hvarf af eðlileg-
um ástæðum þörf þeirra til að
halda saman. Á sama hátt er
hugsanlegt, að þegar sá draum-
ur jafnaðarmanna rætist, að
enginn kúgari sé til, þá þurfi
verkamenn ekki að halda sam-
an, með sama hætti og nú.
En þess mun, þvi miður,
alllangt að bíða, og á meðan
hefir alþýðuflokkurinn meiri
lilverurétt en nokkur annar
flokkur, því að verkamenn eiga
við verst kjör að búa allra
stétta, og þurfa því flest mis-
smíði að bæta. Það er athuga-
vert að átta sig á framþróun
verkmannahreyfingarinnar hér
á landi. Hún byrjar alstaðar
þannig, að verkamenn þjást af
fátækt og hverskonar basli.
Þeir berjast við sífeldan skort
með stóra fjölskyldu og, vita |
oít ekki hvað þeir eiga að hafa
til næsta máls. En þó að svona
sé ástatt, þá verða þeir hvar-
vetna varir við þann anda, sem
kom fram hjá Duus í ráðn-
ingarmálinu í fyrra, hjá Thor
Jensen þegar hann ætlaði að
kúga af einni skipshöfn 4000
kr. árlega kauplækkun í vetur,
eða vinnuveitendum i Hafnar-
firði i verkfallinu. Verkm. finna
hlífðarlausan ágang hvar sem
því verður við komið. Pví
meiri sem gróðinn er, því
meira er kaupið skrúfað niður.
í dauðans ofboði taka verkam.
höndum saman móti vinnu-
veitendum — og hungrinu.
Þeir stofna félag, kaupvarnar-
eða kauphækkunarfélag og
þykjast góðu bættir um stund.
En svo kemur næsta stigið.
Verkamenn sjá að andstæðing-
arnir mata krókinn í bæjar-
sljórn, gefa löndin »dugnaðar-
mönnunum«, láta bæinn gera
bryggjur og vegi fyrir kaup-
ffienn og útgerðarmenn, og
jafna svo gjöldunum á alla,
líka þá sem ekkert eiga nema
börn og skuldir. Þá ris krafan
um hlutdeild í stjórn bæjar-
mála, um að láta bæina fram-
leiða, lækka framfærslukostn-
aðinn og bæta kjör almenn-
ings. Með þessu eru félögin
komin nærri því að vera póli-
tísk, en þó er eitt spor eftir:
að taka þátt i þingmálunum.
Þetta spor munu islenzkir
verkamenn stiga í sumar, við
landkosningarnar og siðan í
haust við kjördæmakosningar.
Akureyri varð fyrst til að vakna
í fyrra, þegar Erlingur Frið-
jónsson var kosinn í bæjar-
stjórnina, enda er hún það
kjördæmi sem vissast er. Þar
þurfa kaupmenn engrar náðar
að vænta. í höfuðstaðnum ætti
alþýðuflokknum að vera vanda-
laust að vinna bæði sætin. Dá-
litil von er með Isafjörð. Þar
er nýstofnað hásetafélag með
nær því 200 félagsmönnum, og
er ekki ósennilegt að höfðingj-
arnir búí svo að þeim, að glögt
sjáist hvert hugarfar þeir bera
til alþýðunnar. Þar munu
broddborgarar verða tviskiftir
og þessvegna hægra fyrir há-
setana að sigra en ella. Við
landkosningarnar hlýtur al-
þýðusambandið að koma fram
með lista. Akureyringar hafa
þar viðbúnað og í Rvík og
Hafnarfirði er hluttaka talin
alveg sjálfsögð. Með þessum
hætti getur alþýðusambandið
búist við að fá 4—5 þingmenn
við kosningarnar næstu. Svo
fáir menn geta auðvitað ekki
gerbreytt stjórnmálum okkar
undir eins. En þeir mundu
vera á verði gegn því að lagðir
yrðu nýir tollar á þjóðina.
Þeir mundu ennfremur ráðast
á tollana á nauðsynjavöru, sem
nú koma harðast niður á fá-
tæklingunum. Því fyr sem sú
orusta er byrjuð, því fyr yrði
sigrinum náð, nfl. að vörutoll-
urinn, og kaffi- og sykurtoll-
arnir yrðu afnumdir. í stað
þess verður að leggja hækk-
andi tekjuskatt á stórefnamenn.
Ástandið sem nú er mun siðar-
meir þykja til slór minkunnar
20. öldinni. Meðan vinnukaup-
endur réðu einir kaupinu, héldu
þeir því óhæfilega lágt niðri.
Meðan kaupmenn og embætt-
ismenn réðu i bæjarstjórnum,
gáfu þeir lóðirnar og keyptu
þær siðan fyrir of fjár undir
nýjar götilv. Og meðan sömu
stéttir ráða í þinginu óskorað
eins og nú er, leggja þær gjöld-
in til landsþarfa á sem per-
sónuskatt, án minstu tilrauna
í þá átt, að gera þá réttláta.
Við öllu þessu er eitt ráð: Al-
þýðusamtök til kauphækkunar,
við stjórn bæjarmála og lands-
mála.
Glúmur.
Allir vilja piltarnir eiga mig!
»Isafold« eignar sér og sín-
um sálaða flokk Ágúst, en
»Lögrétta« þykist eiga Krist-
ján, svo það er viðbúið að
»Ægir«, »Dýraverndarinn«,
»Landið« eða »IÝvennablaðið«
komi nú og þykist eiga Jörund.
Frá sjónarmiði verkalýðsins
er nákvæmlega sama hvaða
flokk fulltrúar þeirra hafa áð-
ur fyllt, ef þeir mi telja sig
aðeins til verkalýðsflokksins,
en það gera þessir þrír nýju
fulltrúar. Þegar listinn var bú-
inn út, var því ekkert tillit
tekið til hvaða flokk þeir höfðu
talist til áður, er á hann voru
settir, og það var tilviljun ein,
sem réði því að á listanum
urðu einn fyrverandí heima-
stjórnarm., einn fyrver. sjálf-
stæðism, og einn fyrv. »þvers«,
og hefði tilviljunin alveg eins
getað valdið því að á listanum
hetðu orðið eintómir fyrv.
heimastj.menn. eða eintómir
sjálfstæðismenn.
Verkíallið í lafnarflrði.
í greinina með þessari fyrir-
skrift í 6. tbl. »Dagsbrúnar«
hafa slæðst inn ýmsar villur,
og þá fyrst það að Á. Flygen-
ring sagði ekki á bæjarstj.fundi
þau orð sem höfð eru eftir
honum í blaðinu, heldur það,
að atvinnurekendur mættu til
með að borga verkafólki það
kaup, sem það færi fram á, ef
fólkið héldi saman í því að
heimta hærra kaup, og jafnframt
sagði hann (svo sem »Dags-
brún« rétt herrndi) að kaupið
væri sanngjarnt frá þeirri hlið
að verkafólki veitti ekki af að
fá þessa kauphækkun, vegna
hækkandi lífsnauðsynja, en að
hinu leytinu kvað hann kaup-
hækkunina varhugaverða þar
sem hann áleit að vinna mundi
minka svo mikið í bænum eða
jafnvel leggjast niður, minsta
kosti að vetrinum, utan ferming
og alferming skipa. Þar af taldi
hann óyilurlega af stað farið
með kauphækkun.
Á þessa leið talaði hr. Flyg-
enring á bæjarstjórnarfundinum,
þegar þetta mál kom þar á
dagskrá, en aldrei það, að hann
eða atvinnurekendur, þyldu ekki
að verkafólk réði kaupgjaldi.
Þá er það næst, þar sem
minst er á þá bæjarfulltrúana
hr. Magnús Jóhannesson og hr.
Sigurgeir Gíslason, þá er þar
nokkuð langt farið þar sem
sagt er að þeir hafi svikist
undir fölsku yfirskyni inn í verk-
mannafélagsskapinn. Eg man
ekki til að þeir bæðust inntöku
í fél., en hinu man eg eftir, að
þeir voru beðnir að ganga í fél.
af félagsmeðlimum sjálfum, og
þess óskuðu víst ftestir þá, og
var eg einn af þeim, enda var
það félaginu mikið happ að fá
þá undir þeim kringumstæðum er
þá voru í fél., þvi fáir held eg
hafi leitt fleiri menn inn i fé-
lagsskapinn en einmitt þessir
menn. Þeir störfuðu báðir vel í
þarfir félagsins framan af, þar
til hr. Sigurgeir tekur fiskreit
af hr. Thor Jensen í akkorði,
er félaginu fanst ekki til um
framkomu hans í því máli, og
jafnframt barðist á móti kaup-
hækkun verkafólks er dró til
ósamþykkis milli hans og fé-
lagsins, þar til hann sagði sig
úr því, sem mér fanst eðlilegt,
þar sem hann er einn aðat
vinnuveitandi í bænum, fyrir
karlmenn. Hann er þá búinn
að kaupa áður nefndan fiskreit
og meiri hluta af vinnu er
unnin er við hafskipabryggj-
una og hefir að nokkru leyti
alla bæjarvinnu með hönduin.