Dagsbrún - 26.02.1916, Qupperneq 1

DAGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA ITSTJÓRI OG ÁRYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
FREMJIÐ EKKI
RANQINDI
ÞOLID BKKI
RANQINDI
9. tbl.
Reykjavik, Laugardaginn 26. Febrúar.
1916.
Árshátíð
yerkamannafél, Dagwbrún
er í kvöld og annaö livöld
í Bárubúð.
Fyrir hönd nefndarinnar
Ottó N. Þorláksson.
Hugvekja.
Hinar ýmsu þjóðir jarðar-
innar trúa á margskonar guði;
sumar á einn, aðrar á marga.
Sumar trúa á sólina, stjörn-
urnar, hafið, klettana, ýmsar
dýraíegundir eða jafnvel á
smáhluti, er bera má með sér,
svo sem litgljáandi skeljabrot,
eða jafnvel ýsubein. Við ís-
lendingar erum sagðir Lúthers-
trúar, en í rauninni er það
algerlega rangt — því alt fram
á þennan dag trúir þorri mauna
á »heldri mennina«, og keyrir
einkum úr hófi dýrkun al-
mennings á s5rslumönnunum,
sem meira réttnefni væri að
kalla »sýsluguðina«.
Það er ekki langt síðan að
það þótti guðlast hér á landi
(og mun víða þykja það enn-
þá) að segja, að iðnaðarmenn,
Verkamenn og sjómenn, hefðu
eins gott vit, og betra, en heldri
menn, á því að vera i bæjar-
stjórn. Og þá þótti það ekki
minna guðleysi að hugsa til
þess að verkamaður eða sjó-
maður ætti sæii á alþingi.
En nú er þessi skriðkvik-
indis-hugsunarháttur að hverfa
víðsvegar um landið. Alþýðan
er farin að sjá það, sem auð-
sætt er, aðþeirsem sízt þekkja
kjör hennar, eru einnig sízt
hæfir til að bæta þau.
í yfir 40 ár er ísland nú
búið að hafa sjálfstjórn, en
»heldri mennirnir« sem hingað
til hafa stjórnað landinu, hafa
gert það svo slælega að tugir
þúsunda af góðum drengjum,
framtaksömum mönnum og
konum, hafa orðið að flýja
landið og fara til Vesturheims.
Og þeir hafa stjórnað því
þannig, að árið 1915 sein er
bezta árið sem yfir landið hef-
ir liðið, frá upphafi Ingólfs-
bygðar, fyrir allan þorra al-
tuúgans er versta árið sem
menn muna.
Hingað til heíir munurinn á
fíkum og fátækum verið lítill
hér á landi, en þetta er óð-
fluga að breytast. Hér í Reykja-
vík eru nú að minsta kosti
tveir íslenzkir menn orðnir
milljónar-eigendur, og væri
ekkert út á það að setja, ef
ekki myndaðist ávalt öreiga-
iýður jafnframt miljónaeigend-
únum. Og öreigalýður er þeg-
ar myndaður, því fátæktin er
hú engu minni hér í Reykja-
vik, en í borgum erlendis —
°g það stórborgum.
Opinn kjaftur auðvaldsins gín
nú yfir íslenzku þjóðinni, og
takij alþýðan eklci nú þegar
mál sín í sínar eigin hendur,
þá gleypir auðvaldið okkur.
Óvinir íslenzku þjóðarinnar eru
ekki Danir né nokkur önnur
þjóð, heldur auðvaldið, hvort
heldur það birtist okkur með
íslenzka sauðargæru fyrir úlfs-
kjafti sínum, eða ekki. Þess-
vegna verða sjómenn og verka-
menn kringum alt ísland nú
að gera félagsskap með sér.
Verkamenn, sjómenn og iðn-
aðarmenn eru nú að stofna
»Alþýðusanvband íslands« og
herópið »ísland fyrir alþýðuna«
mun brátt gjalla um landið
þvert og endilangt, frá Horn-
ströndum til Hornafjarðar, frá
Langanesi, til Reykjaness. Og
í hverju þorpi, og í hverri bygð,
við hvern fjörð, við hverjavík,
á okkar vogskorna landi, verða
stofnuð verklýðsfélög.
Upp ungi og upp aldraði ís-
lendingur! livort þú ert heldur
karl eða kona, hvort heldur þú
lest þessar línur undir súð, í
þungu lofti íslenzkrar baðstofu,
í óhollustu kaupstaðanna, eða
undir heru lofti í fegurð ís-
lenzkrar víðáttu, eða hvort þú
ert einn af þeim sem framtaks-
semi og deyfðarhatur hefir knú-
ið til þess að flýja til framandi
lands. Alþýðan er að vakna,
komdu og legðu þinn hluta til
starfsins, sem nú er verið að
vinna fyrir þessa, og allar kom-
andi kvnslóðir íslendinga.
Sannleikur
sem einhver verður sár-reiður.
Togarar hafa að sögn stigið
40—80%(?) í verði. En ef það
borgar sig fyrir einstaka menn
að kaupa eða láta smíða tog-
ara nú, þrátt fyrir verðhækk-
unina, þá borgar það sig líka
jgrir Regkjavikurbæ.
Leiðinleg villa.
Eitt stórblaðið í borginni var
nýlega að spá í eyðurnar um
það, hversu margir mundu
verða landslistarnir við kosn-
ingarnar í sumar. Var þar að-
allega búist við fimm listum:
þrem frá hroddborgurum, með
tóma ráðherra i fararbroddi,
og svo tveir hændalistar. ;Lík-
lega hafa blaðiuu ekki verið
bornar þær fréttir, sem þó
munu vera sannar, að verka-
menn ætla að setja upp sinn
eiginn lista, og eru hvergi
smeildr, þó eigi verði gömlum
ráðherrum á að skipa. Sá listi
mun koma á sínum tíma, og
má vera að á kjördegi, þyki
hinum þunnskipaða hóp, sem
stendur að nefndu blaði, sem
eigi standi minstur uggur af
samtökum verkamanna. Búast
broddborgarar við þvi að þeir
þykist muna sína dagana
tvenna, þegar sjómenn og
verkamenn fara að þakka fyrir
síðast, í tolla og líftryggingar-
málinu.
Gamall verkfallsmaður.
Svarað fyrirspurn.
Hr. ritstjóri »Dagsbrúnar«!
Fyrirspurn þeirri, er »Gamall
Goodtemplar« beinir til mín,
í heiðruðu blaði yðar 8. tbl.
laugardaginn 19. þ. m. svara
ég afdráttarlaust neitanði.
Virðingarfylst
Guðm. Guðmundsson.
Stórtemplar.
Félagsskapur
*■ togaraeigenda.
Nokkrir togaraútgerðarmenn
liafa myndað með sér félags-
skap er þeir nefna hinu langa
nafni »Félag íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda«. I stjorn
félagsins eru:
Aug. Flygenring.
Tbor Jensen.
Magnús Einarsson (dýral.).
Th. Thorsteinsson.
Jes Ziemsen.
Fyrsta grein félagslaganna
hljóðar þannig:
Nafn félagsins er: Félag íslenzkra
botnvörpuskipaeigenda.
Tilgangur félagsins er að efla á
allan hátt ísl. útgerð botnvörpu-
veiðaskipa, og gæta hagsmuna
hennar, meðal annars með þvi, að
efla góða samvinnu meðal útgerð-
manna skipanna, og stuðla til þess
að þeir fylgi sömu reglum um
ráðningarkjör allra skipverja, svo
og að gangast fyrir að vátrygginga-
kjör verði sem bezt.
Að félagið er stofnað aðallega
(eða máske eingöngu) til þess
að þröngva kjörum háseta, má
sjá á því, að í lögunum er
ekkert ákvæði er viðvíkur vá-
tryggingakjörum, en mörg er
lúta að því að halda niðri
kaupi háseta, meðal annars
ákvæði um verksviftingu (lock-
out) og afarhá sektarákvæði*)
fyrir þann útgerðarmann sem
ræður menn á skip sín fyrir
hærra kaup en það, er félagið
ákveður.
Ákvæðið um verksviftinguna
er í 17. gr. er hljóðar þannig:
Félagið getur gert verksvifting
(Lockout) ef það er samþykt fyrir
hönd allra skipa, sem í félaginu eru.
Til þess að reyna að hræða
sem flesla háseta frá því að
beita sér fyrir málefnum stétt-
arinnar, er ákvæði í lögunum
þannig, að hægt er að »boy-
kolta« þá háseta sem verða fyrir
ónáð útgerðarherranna. Ákvæði
þetta er í 15. gr., en sú grein
hljóðar þannig:
Félagsfundur getur með s/*
greiddra atkv. á fundi, sett reglur
um að útiloka einstaka menn frá
því að vera ráðnir á skip þau, sem
eru í félaginu, enda hafi þess verið
sérstaklega getið í fundarboði, að
slíkar reglur yrðu til umræðu. Regl-
unum má breyta á sama hátt. í slík-
um reglum má ákveða sektir fyrir
brot á þeim.
Á fundi sem sóttur er af út-
gerðarm. 3/i skipa þeirra, sem
í félaginu eru, má með s/i af
greiddum atkvæðum ákveða
»með hvaða kjörum skuli ráða
aðra menn en sldpstjóra«.
Félagsgjaldið er tvö hundruð
krónur fyrir hvert skip, o^fhef-
ir úigerðarmaður jafn mörg at-
kvæði og skipin eru, sem hann
á í félaginu (fyrir skip undir
60 smálestum á liann þó að-
eins xji atkvæði).
Svo sem kunnugt er græddu
togaraútgerðarmenn svo mikið
í sumar, að þá hafði einu
sinni ekki dregmt um að
þeir fengju slíkan gróða.
Þó var fyrsta hugsun þeirra
*) Sektin er 500 kr., og tvöfaldast
hún við hvert brot.