Dagsbrún - 05.03.1916, Blaðsíða 2

32
DAGSBRÚN
Frá Akureyri.
Þar ber helst til tíðinda, að
blessuð bæjarstjórnin, sem altaf
hefir verið sammála í öllu, er
miðaði að því að bæta kjör
kaupmanna, er nú orðin klofin
i tvent. Öðru megin eru jafn-
aðarmenn, og með þeim Böðvar
Jónsson, en hinumegin kaup-
mannaliðið.
Kaupmannaliðið er enn í
meirihluta, hefir 6 atkv. af tíu
(7 ef b'æjarfógetinn er talinn
með). En þessi hlutföll breytast
við næstu kosningar, þá ná
verkamenn meiri hlutanum í
bæjarstjórninni, og þá verður
»kaupmannavaldinu« illræmda
á Akureyri, lokið að fullu og
öllu.
Eitt af mörgu viturlegu, sem
kaupmenn »agiteruðu« móti
verkamannalistanum við sið-
ustu kosningar, var það, að
ekki væru verkamenn á listan-
um, þ. e. daglaunamenn. En
þetta var nú bara ryk, sem
ekki hafði nein áhrif á augun
í verkamönnum. Enda hafa
kaupmenn sýnt það eftir kosn-
ingarnar að þeir töldu ekki
þessa menn vera »einn af oss«.
Sá siður hefir verið hér, að
bæjarstjórnin kom saman eftir
kosningarnar, fyrst í janúar ár
hvert, til að ræða um nefndar
kosningar, og hefir þessi siður
auðvilað þann kost, að ef eigin-
girnin ekki réði, veldust menn
menn í nefndirnar eftir hæfi-
leikum.
Nú hefir kaupmannaliðið
brotið þennan sið. Það hélt
»klíkufund« á undan bæjar-
stjórnarfundi, og bauð þangað
hvorki jafnaðarm. þremur né
Böðv. Jónssyni. Á fundi þess-
um voru nefndarkosningar á-
kveðnar, og gat »klíkan« ráðið
öllum nefndum, því hlutfalls-
kosningar ráða þar ekki.
Afleiðingarnar af þessu urðu
þær, að í öllum þeim nefndum,
sem eitthvað koma við fjárhag
eða stjórn að öðru leyti, fjár-
hagsnefnd, hafnarnefnd, jarð-
eignanefnd o. s. frv., sitja nú i
ár menn, sem hafa sýnt sig að
því, að vilja hafa sem minsta
bagga — og þá auðvitað litlar
framfarir, til stórtjóns fyrir
bæjarfélagið.
En við huggum okkur við
það að nœsta ár skulu þeir út.
En þó við fáum ekki meiri-
hlulann í bæjarstjórninni fyr en
næsta ár, eru frjóangar nýs
gróðurs þegar farnir að gægjast
þar upp úr moldinni.
Eins og menn muna, afsök-
uðu kolakaupmenn hér óhæfi-
legu verðhækkunina sína i fyrra
með þvi, að þeir yrðu að liggja
með byrgðir af dýrum kolum,
sem skyndilega féllu í verði.
Þeim bæri siðferðisleg skylda
gagnvart viðskiftamönnum að
hafa kolin.
Verðhækkunin var staðreynd,
en »skyldurnar« hafa ekki reynst
eins haldgóðar, því Akureyrar-
bær varð alt í einu kolalaus.
Kaupmenn seldu síldveiðaskip-
unum mest öll kolin sín, og
hefði Verkamannafélagið ekki
fengið 600 tonn í haust þá
myndu Akureyringar hafa þurft
að »skjálfa sér til hita« í vetur
— siðferðisskyldurnar kaup-
manna hefðu lítið ylað þeim.
Bæjarstjórnin réðist í að út-
vega bæjarbúum kol frá Seyðis-
firði og Reykjavík, til að bæta
úr brýnustu þörfinni. Kolin frá
Seyðisfirði (50 tonn) komu með
Ceres og er verðið 65 kr. tonnið.
Bæjarstjórnin er einnig að út-
vega skógvið til eldsneytis, og
selur auðvitað með sannvirði.
Annars hefir þetta kolamál
vakið bæjarbúa til athugunar
um hvort bærinn ætti ekki
sjálfur að hafa kolaverzlunina.
Kolin of nauðsynleg til að eiga
á hættu að þau fáist ekki þegar
mest þarf við. í öðru lagi kola-
verzlunin svo arðsöm að stórfé
yrði fyrir bæinn, þó hann seldi
kolin miklu ódýrari en þau
eru nú.
1. Kolaverzlun fékk
síðastl. sumar . 5000 tonn.
2. Kolaverzlun fékk
síðastl. sumar . 3000 —
Samtals 8000 tonn.
Eftir útsöluverðinu, og verð-
inu á kolum þeim er verka-
mannafélagið fékk, hefir hreinn
ógóði í kolaveizlunum þessum
verið minst 10 kr. á tonni, þ. e.
80,000 kr. Önnur þessara verzl-
ana greiðir 375 kr. útsvar, hin
minna, og getur svo hver heil-
skygn maður séð hvað bærinn
myndi græða á að selja þessi
kol sjálfur, þó ódýrari væru.
Þess skal getið, að á farmi
þeim er Verkamannafélagið
fékk, 600 tonn, græddu bæjar-
menn 6000 krónur, þ. e. nærri
3 kr. á hvern einasta bæjar-
mann. Eftir því að dæma er
það ekki neinn »litli skattur«,
sem landsmenn borga árlega í
óþörf umboðslaun til kaup-
manna. Örn.

Hr. G. Sv.
Góði vin! Það þykir veigalítið svarið
þitt, og sérstaklega þykir mér,
og öðrum, sem þekkja þig, gáfur
þínar og rökfimi, lítið koma til
þess. En það er ekki við því
betra að búast, málstaður þinn
er ekki þannig, að hægt sé að
verja hann betur en þú gerir.
Hvað þú kallar »socialisma«
eða jafnaðarstefnu veit eg ekki,
en það sem eg nefni svo eru
kenningar alþjóðasambands jafn-
aðarmanna (á Dönsku: Det
internationale Social-Demokrati),
en aðalatriðin úr þeim er það
sem hér segir: Það er ekki
hægt að útrýma fátæktinni,
nema þau af framleiðslutækjun-
um sem mikilvægust eru séu
opinber eign, og sömuleiðis þau
framleiðslutæki, sem samkvæmt
eðli sínu eru einokun (t. d.
símakerfin, bióin, apótekin o.
s. frv.) þó þau séu ekki meðal
þeirra sem mikilvægust eru.
Ráðin til þess að gera þessi
framleiðslutæki að opinberri
eign, eru samvinnufélög til verzl-
unar og framleiðslufyrirtækja
verklýðsfélög og notkun atkvœðis-
réttarins til þess að kjósa ein-
göngu þá menn sem stefnunni
éru fylgjandi.
Þetta er þá aðal-innihald
jafnaðarstefnunnar, og það þarf
sannarlega ekki að »lappa upp
á hana« til þess að hún geti
átt við hér á íslandi.
Meiru þarf eg ekki að svara,
því hinu, sem svara þarf, er
svarað í hinni fyrri grein minni.
Þú segir: »Hvað hinir ný-
kjörnu bæjarfulltrúar ykkar
kunna að hafa sagt sérstaklega
um »lyst« sina, á fundum ykk-
ar, skiftir mig engu«. Hvernig í
ósköpunum geturðu nú sagt að
þér komi ekki við hvað þeir hafi
sagt þegar þú ert áður búinn að
halda hrókaræðu um það í
»ísafold«, að þeir hafi sagt þetta
og þetta (skammir um heldri
menn og höfðingja) til þess að
koma sér sjálfum í vegtyllur?
í von um að þú í framtið-
inni vitir hvað þú segir, jafnvel
þó það sé í »ísafold«, sendi eg
þér alúðarkveðju og þakkir
fyrir viðskiftin.
Ó. F.
Allir jafnir
fyrir iögunum,
Það er bæði ilt og broslegt
að hugsa um hvað sumir menn
eru fljótir að ímynda sér að
upphefð þeirra sé orðin svo
mikil að þeir geti gengið í ber-
högg við þau landslög, sem
koma í bága við einhverjar
fýsnir þeirra. Formenska á
vélabát, frændsemi við höfð-
ingja, smáverzlun eða eitthvað
því um líkt þykir þeim nóg, og
skáka svo i skjóli »stórfiskanna«,
sem treysta því aftur að »smæl-
ingjarnir« fari ekki að ybbast
við sig, yfirboðara sína, og síst
inuni »óbreyttir dónar« dirfast
að kæra sig, enda þótt þeir
verði varir við lögbrotin.
Annars er það íhugunarvert,
að samtímis sem fjöldi menta-
manna stórþjóðanna fórna fúsir
eignum sínum og lífi ættjörð
sinni til heilla, þá virðist meiri
hluti islenzkra mentamanna ein-
ráðinn í að lítilsvirða þenna
hluta íslenzkra laga til þess eins
að svala áfengisgirndum sínum,
og kæra sig kollótta, þótt öll
þjóðin verði fyrir óvirðingu, og
»íslenzk ólöghlýðni« verði að
orðtaki hjá nágrannaþjóðunum.
— Hún er mikil þjóðrækni
mentamanna vorra í orði, — en
heldur minni í verki.
En úr þvi svo er komið, virð-
ist hendi næst að alþýðan gerist
leiðtogi leiðtoganna. og sanni
þeim það áþreifanlega að þeim
sé ekkert vandara að hlýða
landslögum en öðrum.
Eða hvað finst yður, góðir
hálsar? Er ekki rétt að gera
meira en skrafa í kyrþey eða
berja í borðið heima hjá sér?
Er ekki timi til kominn að
varpa frá sér öllum þrælsótta
og sýna þeim þessum »háu«
lögbrjótum að löggæzla bæjar-
ins hefir öruggan stuðning hjá
alþýðu? Er ekki réttast að sýna
það í verki að vér krefjumst
þess að allir séu jafnir gagn-
vart bannlögunum? Og enda
þótt sumir dómarar þessa lands
séu opinberir andstæðingar lag-
anna, — má ekki styðja svo að
þeim i blöðunum og á ýmsan
annan hátt, að þeim komi ekki
annað í hug en að beita þeim
hiklaust og hlutdrægnislaust
hvort sem drykkjubræður þeirra
eða aðrir eiga hlut að máli?
Hvað virðist yður góðir menn
og konur, sem lesið línur þessar?
Eða eigum vér að bíða þolin-
móðir og sjá hvort þessi ólög-
legi innflutningur smáþverrar
ekki, eins og ásóknin i »suðu-
spritt« eða »motorspritt« sem
gaus hér upp í fyrra vor, en
hvarf að mestu aftur á stuttum
tíma?
Eg held að slik þolinmæði
verði að óheillavænlegu rænu-
leysi og að Bakkus geri strand-
högg meðal efnilegra æsku-
manna á meðan almenningur
sefur.
Eg veit ekki hvort það er
einn af »góðu« ávöxtunum af
andbanningahreyfingunni meðal
kennara lærða skólans, hvað
ýmsir stúdentar eru vínhneigðir
síðan bannlögin komu. En það
hefir komið sorglega í ljós und-
anfarna vetur að stúdentar vorir
þurfa ekki að fara til Hafnar-
háskóla til að leggjast í óreglu.
Skál eg ekki ýfa harma neinna
með því að nefna sorglegustu
dæmi þess frá liðnum árum.
En hitt má ekki liðast óumtalið
lengur, eins og gengið hefir í
vetur, að fáeinir stúdentar séu
hvað eftir annað ölvaðir á op-
inberum skemtunum hér í bæ,
og verði sér til minkunar fyrir
drykkjuskap á ýmsan hátt. Mér
er kunnugt um að til orða hefir
komið að birta nöfn þeirra í
blöðunum, ásamt framferði
þeirra, en því verið frestað af
hlífð við heiðursfólk það sem
að þeim stendur. — En vart
mundi óbreyttum verkamönn-
um hafa verið þolað jafnmikið,
enda þótt vandamenn þeirra
hafi engu ónæmari tilfinningar
en vandamenn stúdentanna. -—
Og enginn velgerningur er það
við háskólann okkar unga að
þola fáeinum mönnum að gera
honum minkun með drykkju-
skap.
— Vér eigum hér í Reykjavík
löggæslu og lögreglu sem vill
hiklaust gæta bannlaganna eins
og annara laga, en hún megnar
smátt, ef hún hefir ekki öflugau
stuðning alþýðu. Það er hey'