Dagsbrún - 12.03.1916, Qupperneq 1

FREMJIÐ EKKI 1 ^ L—^ U/\U O J 6 ] R 1 U ] N r — " ÞOLID EKKI RANQINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
1 l. tbl.
Reykjavik, Sunnudaginn 12. Marz.
1916.
Frá Sandgerði.
Fyiir eitthvað mánuði síðan
fórst niótorbátur úti fyrir Sand-
gerði, og drukknuðu þar tveir
ungir og efnilegir menn, sem
þeir, er þá þektu, trega, og
misti islenzka þjóðfélagið þar
vinnukraft, sem var þvi « ann-
mð hundrað þúsund króna virði.
Veðrið var gott, daginn sem
báturinn fórst, en brimið af-
skaplegt, og segir Skafti Sigurðs-
son úlgerðarstj. (af Akureyri)
þeim, sem þetta ritar, að alment
sé álitið að báturinn hafi farist
á þann hátt, að brotið haíi yfir
hann, þó á réttri leið væri, og
kemur það vel heim við það,
sem kunnugir menn hafa áður
uin þetta talað. Ivjarninn í þessu
máli er þetta: Af sjónum var
ekki hægt að sjá að sundið var
•ófært, ineðal annars, af því
landið var alhvítt, en úr landi
mátti sjá það. Hefði verið
merkjastöð i landi, sem varaði
skip við að leggja á sundið,
þegar það væri ófært, þá hefði
enginn nú borið trega yfir láti
þessara tveggja ungu manna, og
Jandið verið á annað hundrað
þús. kr. ríkara en það er nú.
Slys eins og þetta getur
komið fyrir aftur í Sandgerði
(og á mörgum öðrum stöðum
á landinu), hvern daginn sem
er, og konur mist menn sína,
unnustur elskhuga sína og börn
orðið föðurlaus. Því er þá ekkert
gert til þess að varna því að
slíkt geti komið fyrir aftur?
Því? því? því? mun margur
spyrja. Svarið er: Af því að
að þeir, sem ráða hér á landi,
og hafa ráðið, síðan við feng-
um sjálfstjórn, sem sé »heldri«
mennirnir, stjórna landinu á
þessu sviði, eins og öðrum
sviðum, af litlu stjórnviti og
engri fyrirhgggju, og auk þess
munu þeir hugsa lítið um það,
þó sjórinn lokist yfir lífi tveggja
alþýðumanna.
Við skulum gera okkur í
bugarlund að það hefðu verið
fveir yfirdómslögmenn, sem
hefðu farist þarna fyrir illan
þjóðarbúskap, og að þeir, sem
þarna ættu leið um daglega
væru tómir ráðherrar, fyrv. og
^úverandi, lögmenn, kaupmenn,
^æknar, útgerðarmenn o. s. frv.
^etur nokkrum dulist, að ef
svo hefði verið, mundi óðar og
s'ysið var skeð, hafa verið gefin
bt bráðabyrgðalög um merkja-
stöð í Sandgerði (og líklegast
mandi hún hafa verið komin
Þar> áður en nokkuð slys varð).
í öðru lagi: Ef hr. Jón
Þorláksson, eða annar lands-
sjóðslaunaður, hefði getað grætt
1 eða 2 þúsund kr. á því að
gera áætlun um merkjastöð,
ætli að þá liefði ekki verið
meiri áhugi fyrir málinu?
Má slíkt ástand haldast í
landinu, að framgangur þeirra
fyrirtækja, sem líf og velferð
manna veltur á, sé kominn
undir því hvort einhver »lærð-
ur« maður geti rnatað á því
krókinn?
Alþýðan mun svara þessari
spurningu við næstu Alþingis-
kosningar.
Rafmagnsmálið í Rvík,
Jón Þorláksson og hans fylgi-
fiskar í bæjarstjórninni vilja nú
óvægir láta reisa rafmagnsstöð
fyrir höfuðstaðinn. En þetta er
mál, sem með engu móti má
hrapa að. Við höfum nú bless-
að gasið, og fengum það með
þeim hætti, að betur væri að
hyggilegar yrði farið að í næsta
sinn, þegar bygð er aflstöð
handa Reykjavík. Þá var, af
sumum þeim sem rnest ham-
ast með rafmagni nú, jafnákaft
barist á móti því. Þá var vatn-
ið i Elliðaánum talið alt of
lítið til að fullnægja þörfum
Reykjavíkur. En nú á það að
vera nóg og meira en það. Þrír
rafmagnsfræðingar bjóðast til
að gera áætlunina. Það virðist
þó eðlilegra að verkið væri
boðið út; en þeir herrar kæra
sig víst ekki um að Halldór
rafmagnsfræðingur yrði við það
riðinn. Hann mun ekki vera í
samábyrgðinni.
Mjög margt mælir á móti því
að hafist sé handa með rafveitu
nú. Bærinn er í fjárþröng, því
að illa hefir verið með fé hans
farið. Og það nær engri átt að
leggja í vafasöm stórfyrirtæki
einmitt nú, meðan stríðið stend-
ur yfir. Alt efni er með ránverði,
sem stafar af stríðinu. Hvers-
vegna hrapa að þessu? Sú skýr-
ing þykir sennilegust að Jón
Þorláksson vilji vera búinn að
koma þessu öllu í »gott horf«,
þegar verkamenn fara að verða
i meiri hluta. Hann mun vita
hvert traust alþýðan hér ber til
hans fyrir afskiíti hans af bæj-
ar- og landsmálum fyr og síðar.
En eins og Jón og höfðingj-
arnir vilja hraða þessu sem
mest, eins liggur á að alþýðu-
menn standi fast á móti ótíma-
bærum framkvæmdum. Raf-
magnið getur komið á sínum
tíma fyrir því. Fyrst þarf að
líta á að bærinn þarf fremur að
byggja yfir þá húsviltu og fram-
leiða mjólk og fisk heldur en
fá aðra aflstöð. Svo er það að
minsta kosti frá sjónarmiði fá-
tæklinganna. í öðru lagi þarf
að vita hvernig ástatt er með
gasið. Hvað mikið skuldar bær-
inn fyrir stöðina og í hvernig
ástandi er stöðin? Um það fer
mjög tvennum sögum. Sumir
álíta að stöðin hafi verið mjög
illa bygð í fyrstu, og sé nú í
versta ásigkomulagi. Það væri
því mjög hyggilegt af útlending-
unum, sem eiga hana, að vilja
losna við hana. Og þeim er
vafalaust greiði ger með því að
bærinn neyðist til að kaupa
hana — svona rétt áður en þarf
að fara að endurnýja hana. Öll
heilbrigð skynsemi mælir með
því að farið sé mjög varlega í
rafmagnsmálinu, enda munu
fulltrúar alþýðunnar á eiriu
máli um það.
Bœjarhúi.
Sæsíminn
milli Islands og Færeyja var
búinn að vera slitinn i mán-
aðartima, án þess að Rit-
símafélagið hafi gert neitt til
þess að bæta úr þvi. Land-
stjórnin tók þá um daginn
rögg á sig, og sendi björgun-
arskipið »Geir« til þess að
gera við simann, en þegar
»Geir« kom til Færeyja fékk
hann símskeyti frá Ritsimafé-
laginu um það, að skip þess
væri á leiðinni, til þess að gera
við símann, og er nú loksins
komið lag á hann aftur.
Samningurinn við Ritsíma-
félagið er þannig að, landsjóð-
ur á enga kröfu á hendur fé-
laginu, þó siminn sé slitinn i
4 mánuði, en eftir að þeir eru
liðnir, getur landsjóður dregið
af styrknum hlutfallslega við
ársstyrkinn, fyrir þann tíma,
sem enn líður, áður en gert er
við símann.
Þennan góða samning við
Ritsímafélagið gerði Hannes
Hafstein. ,
Skólamál.
I 1. tbl. »Skólablaðsins« þ.
á. er grein eftir Hervald kenn-
ara Björnsson. Greinin er
mjög eftirtektaverð, og er hér
settur meginhluti hennar, þar
eð hún hefir boð að færa öllum
feðrum og mæðrum í landinu:
»Ýmsum þykir sem börnin
séu líkt áttavilt á tilverunni eftir
4 vetra bóknám i skólunum.
Ur mínum eldhúsdyrum sjeð
er bóknámið mikla, innan 14
ára aldurs, sem barnafræðarar
virðast nú starblina á sem hið
eina nauðsynlega, mjög viðsjár-
vert. Sannfærist eg hverjum
deginum betur um sannmæli
þeirrar skoðunar.
Unglingaskóli heíir verið
haldinn hér undanfarna 5 vet-
ur, 4 inánuði á vetri. Kenslu-
gjald nemenda er 5 kr., en
landssjóðsstyrkur til skólans
ýmist 3 eða 4 hundruð krónur.
Venjulegast hafa nemendur
verið 12, eða rúmlega það, all-
an timann. Sumir þeirra að-
komnir. Á hverju hausti heíir
skólinn verið auglýstur, en fáir
beiðast inntöku af eigin hvöt-
nm. Mundi því skólinn fyrir
löngu fallinn niður, ef nokkrir
menn gripu ekki það örþrifa-
ráð, að ganga fyrir hvers manns
dyr og biðja um nemendur.
Biðja unglingana að nota
fræðslu skólans, fyrir rúman
1 eyri á klukkutímann, og
námsbækurnar, sem þeim eru
flestallar lánaðar. Með þessu
móti fást líklega 12 í skólann,
af um 150 unglingum frá aldr-
inum 14—20 ára, sem annars
margir hverjir, iðja ekki ann-
að en hlýja sér i buxnavösun-
um. Svona gengur það hér
með unglingafræðsluna. Sjálf-
sagt er viðar pottur brotinn,
þótt Iítið hafi verið látið upp-
skátt um þá hluti.
Margir skella skuldinni á
unglingana. Eg veigra mér við
því, þegar eg athuga barna-
fræðsluna. Á henni hvílir meg-
insökin, segir reynslan. Er
það nokkur furða. Jafnvel
7—8 ára börnum eru fengnar
Biblíusögur (ekki dæmalaust
Passiusálmar líka) til utanað
lærdóms, og litlu síðar landa-
fræði. Eftir 10 ára aldurinn
er í viðbót dembt á þau »kver-
inu«, Passiusálmum, sögu nátt-
úrufræði o. fl. I 4—7 ár marg-
lesa þau sömu námsbækurnar.
Enda er þeim við burtför úr
skólanum orðið svo illa við
þessar námsgreinar, að þau
líta þær ekki réttu auga fram
eftir öllum aldri.
Það vita allir, að megin-
þorri barna verður ferming-
unni feginn að eins af því, að
þá losna þau við guðfræðis-
námið (og alt nám). Hittvirð-
ist fáum ofljóst, að þululær-
dóminum langa er um að
kenna, clla mundi sú aðferð
ekki notuð. Og merkilega virð-
ast þeir trúfræðarar sinnulausir
um eilífðarmálin, sem fá sig