Dagsbrún - 19.03.1916, Qupperneq 1

DAGSBRUN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÖT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
FREMJIÐ EKKI
RANOINDI
ÞOLID BKKI
RANQINOI
12. tbl.
Reykjavlk,
Sunnudaginn 19. Marz.
1916.
JRafmagnsmálid.
Bæjarstjórnin hefir falið
borgarstjóra að leitast fyrir er-
lendis,,um hæfan mann til þess
að rannsaka málið.
Tillaga hr. Jóns Þorlákssonar
var feld.
Uppgjöf saka."
Eftir uppreistir eða almennar
óejírðir kemur jafnan til mála
hverjum beri að hegna og hverj-
um að fyrirgefa. Hið sama mun
nú koma til mála í íslenzku
pólitíkinni. Alþýðan er að byrja
nýjar stefnur bæði 1 bæjum og
sveitum. Gömlu skipin eru yfir-
gefin og þeim sökt í gleymskunnar
djúp. En við þessi vistaskifti
kemur að því, að menn þurfa
að velja. Hvað er ónýtt og má
í eld kastast? Hvað er nýtilegt
og getur orðið til framtíðar í
nýju skipulagi?
Stjórnmálasaga síðustu ára er
löng og ljót: Sífelt hringl,
flokkssvik, uppreistir, »bræð-
ingar« og hrossakaup. Öllu
hefir verið fórnað fyrir völd og
bitlinga.
Ef alþýðan á að gera sér i
vonir um betri framtíð, þá
verður hún að gera strangari
kröfur til sin og sinna trúnað-
manna heldur en hingað til
hefir átt sér stað. Það þarf að
hegna þeim sem valdir eru að
svikum og hringli undanfarinna
ára, með því að láta þá aldrei
framar fara með fulltrúavöld.
Peim má ekki gefa upp sakir.
Nýjar hugsjónir hafa komið
með nýjum inönnum. Og þeim
einum er trúandi til að leiða
þær til sigurs.
Alþýðan hefir líka verið blekt
og afvegaleidd, elt í þremur eða
fleiri flokkum leiðtoga, sem fyrst
og fremst börðust fyrir eigin
hagsmunum, og til að svala
valdafýkn sinni. En alþýðan
hefir ekki sjálf verið spilt. Hún
hefir barist í góðri trú. Hún
hefir álitið baráltuna réttmæta
og engar kröfur gert til banka-
fáðsembætta eða annara »bita«,
sem mest hafa spilt þinginu.
Þessvegna getur alþýðan 'tekið
þátt í nýrri og hreinni pólitík.
Henni má að skaðlausu gefa
upp sakir. Og úr flokki hennar
verða að koma þeir máttarviðir,
Sem taka við þunga og ábyrgð
valdanna af billingalýð og
bankaráðssmœlingjum undanfar-
^ndi ára.
En ekkert er okkur jafn
hauðsynlegt í pólitískri baráttu
þeirri, sem nú fer í hönd eins
og það, að vera fastir og óbifan-
legir andstœðingar allra gömlu
leiðtoganna. Peir hafa allir unnið
sér til óhelgis. Og hver trún-
aðarmaður alþýðunnar, sem
treystir þeim, er sýktur af
»bankaráðsveikinni«, því að svo
mætti í stystu máli kalla þing-
spillingu undanfarinna ára.
Gætum þess, að styðja engan
mann til trúnaðarstarfa fyrir
alþýðuna, sem ekki er algerlega
frjáls og óháður gagnvart póli-
tísku klíkuhöfðingjunum.
Kjósandi.
Húsabyggingar,
í Rej'kjavik eru fleiri verka-
menn en nokkrum öðrum stað
á landinu. Þar er auðvaldið
mest, og þar hefir það traust-
ast skipulag. En af því að þjóð-
félagsmeinin, frá sjónarmiði
verkamannsins, eru þar flest og
stærst, verður Reykjavík að vera
á undan öðrum í framkvæmd-
unum. En það sem höfuðstað-
urinn gerir í dag, það gera hin
kauptúnin á morgun. Þessvegna
hafa allar framfarir sem alþýð-
I an hér kemur fyrst af stað, al-
menna þýðingu fyrir alt landið.
Eins og getið hefir verið um
í Dagsbrún er það alsiða er-
lendis að bæjarfélög eigi lönd
og hús og hefir það alstaðar
gefist ágætlega fyrir fátækling-
ana. Þeir hafa fengið betri hús
fyrir lægri leigu en hjá einstök-
um mönnum. Samt hafa hús
þessi borgað sig vel fyrir bæj-
arfélögin. Nú er húsnæðiseklan
í Reykjavík farin að keyra fram
úr hófi, og mun fara síversn-
andi, meðfram af því, að þó að
leigan sé há, þá græða þó efna-
mennirnir meira á að eiga tog-
ara, heldur en hús. Þessvegna
er lítið bygt. Húseigendur halda
því fram að bærinn megi ekki
keppa við einstaka menn. Hví
ekki? Mætti alls ekki keppa um
mjólkurframleiðslu við þá dá-
indismenn, sem bærinn hefir
gefið löndin kringum Rvík, svo
að þeir geti okrað á fólkinu?
Og má bæjarfélagið alls ekki
gæta hagsmuna þeirra sem eru
leigjendur, eins og hinna sem
eiga húsin? Skrítin er sú kenn-
ing og vitlaus í meira lagi.
Af öllum framkvæmdum ligg-
ur bænum mest á hásum, og
hann þarf að byggja þau á
sinni lóð, hvað sem Jón Þor-
láksson segir. Nú í sumar verður
að byggja t. d. einar 25 ibúðir
til að byrja með. Best væri að
þessi hús væru tvílyft, og sam-
föst. Garður fram að götunni
og garður á bak við. Þá gæti
hver fjölskylda haft dálítinn
blett til að hirða um, og handa
börnum sínum. Húsin þurfa að
vera samstæð til að spara efni,
enda er það siður í öllum borg-
um og hinn mesti sparnaður.
Húsin ) geta verið björt og loft-
góð fyrir því, ef garðar eru
báðu megin við hverja húsaröð.
Ennfremur ættu húsin öll að
vera af sömu gerð, svo að nota
mætti sömu mótin við mörg
hús, og væri það til mikils
sparnaðar. Ennfremur ætti bær-
inn að hafa nýtísku vélar við
byggingar þessar til þess að
kostnaðurinn yrði sem minstur,
og húsaleiga gæti verið sem
lægst. Nóg er neyðin samt hjá
fátæklingunum, þó að sparað
yrði á einum lið.
Bæjarfulltrúar verkamanna
eiga óskift þakklæti fyrir að
hafa komið málinu inn í bæj-
arstjórn. Og nöfnum þeirra sem
á móti því verða, þarf að halda
á lofti, þeim til loflegrar minn-
ingar og fátækum kjósendum
tíl viðvörunar.
Grímur Grímsson.
Harðærissjóður.
Furðumikið hefir Hásetafélag-
inu í Reykjavík áunnist á einu
missiri. Eins og allir vita stóð
til í haust að þröngva að kosti
hásetanna, m. a. að taka af
þeim alla lifrina, og var fyr-
verandi framkvæmdarstjóri Mill-
jónafélagsins þar fremstur í
ílokki. Nú hafa útgerðarménn
myndað hring með sér til að
kúga alþýðuna og lækka kaupið,
og lagt við stórsektir, ef einhver
úr þeirra hóp vill ekki taka
þátt í þeirri göfugu athöfn. Og
eftir því sem þeir segja sem
kunnugastir eru hugarfari út-
gerðarmanna, hafa þeir full-
kominn hug á að brjóta niður
félagsskap sjómanna lil að geta
aftur verið einráðir um kaupið,
aðbúnaðinn og vinnutímann.
Móti þessu er ekki nema eitt
ráð: Að safna fé i harðœrissjóð.
Fyr en varir munu útgerðar-
menn reyna, með þeim fjárafla
sem vinna sjómannanpa hefir
fært þeim í land, að kúga þá
svo að þeir sætti sig við hung-
urlaun, og geti enga björg sér
veitt móti útgerðarmönnunum.
Það var að visu eðlilegt, og
alveg rétt í fyrstu, að hafa lágt
félagsgjald, eins og nú er. En
til lengdar er það alveg ónóg.
Nú er að sumu leyti góðæri,
einkum fyrir togaramenn. Þess-
vegna ber að grípa tækifærið
til að búa sig undir komandi
óhöpp.
Gamall háseti.
Bragð er að
þá barnð finnur! Núna í
vikunni var löng grein í »Mgbl.«
um aðfarir Duusverzlunar í
Keflavík — og þær ekki sem
fallegastar. Yestu óvinir alþýð-
unnar eru nú samt ekki Duus
og hans líkar, sem með því
að reyna að beita heimsku-
legri harðstjórn fá alla upp á
móti sér — já jafnvel einnig
»Morgunblaðið«, og má nú þá
heita að kasti tólfunum. Nei
verstu óvinirnir eru þeir, sem
gera úlf sínum gæruskinn úr
ýmskonar vinalátum i alþýð-
unnar garð t. d. með því að
sletta úr sér l°/o af ársarðinum
og láta svo blöðin — sem flest
hafa það fyrir aðalmarkmið
að svngja höfðingjunum lof
og dýrð — telja fólki trú um
að þetla sé stórgjöf!
Nokkur orð
um sullaveikisbandorminn íslenzka
Sullaveikisbandormurinn ís-
lenzki er 3—5 millimetrar (og
alt upp í sentimeter) að stærð,
og lítur út eins og hvítur þráðar-
endi fyrir beru auga. Hann lifir
i þörmum hundsins og verpir
þar eggjum. Egg þessi berast
svo með saur hundsins út úr
þörmum hans, og geta svo
komizt í menn og skepnur
(sauðfe og nautgripi). Ormur-
inn fullvaxinn lifir ekki í mönn-
um, sauðfé né nautgripum,
heldur einungis lægra þroska-
stig hans, blaðra (sullur) sem
svo veldursullaveikinni. Skepn-
urnar smittast i gegnum grasið,
menn ef til vill, en mest við
snertingu á hundunum, við að
kjassa og strjúka þá og svo af
matarílátum sem hundar koma
of nærri.
Hundarnir sýkjast mjögsjald-
an af mönnum, eins og skiijan-
legt er, heldur af skepnunum,
er þeir éta sollin líffæri þeirra,
ósoðin vitanlega. í þörmum
hundsins fullþroskast svo dýrið.
Praktiskt tekið sýkjast hundar
ekki af bandormum, nema að
þeir éti sollin liffæri þessara
áðurtöldu dýra, og dýrin (sauð-
fé, nautgripir og menn) ekki,
nema að egg berist í þau frá