Dagsbrún - 26.03.1916, Side 2

44
DAGSBRÚN
Verkamenn!
Biðjið kaupmann yðar um Sanitas alkunnu sætsaít.
Dagsbrún
heldur fund í Groodtemplarahúsinu á Mánudaginn
27. þ. m. kl. l'h s. d.
Hækkun á kaupi (á dag- og eftirvinnu) fyrir félagsmenn,
verður til umræðu.
Nauðsynlegt er að hver einasti félagsmaður komi á fundinn.
Getið þess á Mánudagsmorguninn við vinnuveitendur, að
þið hættið vinnu kl. 7 þetta kvöld.
Iieykjavík, 24. Marz 1916.
£B»tjór*iiin.
Vitleysur Jóns Þorlákssonar.
Nokkrar af' þeim.
Því miður er altof litið rúm
í Dagsbrún til þess að hún geti
talið upp allar þær Qarstæður
og vitleysur, sem hr. landsverk-
fræðingur Jón Þorláksson hefir
látið sér um munn fara í raf-
magnsmálinu. Það verður því
að nægja hér að taka aðeins
fáar þeirra.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
fór hr. Jón mörgum og fögrum
orðum um húsnæðisekluna.hér
hér í bænum, og komst svo að
þeirri niðurstöðu að fátækling-
arnir, sein búa í einu herbergi
eða tveimur, hefðu einna hvað
mest gagn af því að komið
yrði á raflýsingu, af þvi að þeir
þyrftu altaf að láta loga Ijós!
Nú vita allir heilvita menn (og
þar á meðal Jón Þorláksson, þó
hann láti svona) að bærinn
getur ekki í einu ráðist í að
reisa rafmagnsstöð, sem kostar
400 þús. kr., og að byggja
ibúðarhús handa verkamönn-
um. Hvert skyldi þá nú vera
betra, fyrir þá, sem neyðast til
þess að búa í ónógum híbýlum,
að bærinn færi að byggja, svo
þeir gætu fengið viðunandi bú-
staði fyrir hæfilegt verð, eða að
bærinn reisti rafmagnsstöð, svo
þeir gætu fengið raíljós, til þess
að upplýsa með eymdina? Allir
vita, að af öllu því marga, sem
liggur á hér í bæ, liggur mest
af öllu á því að bygt sé, svfo
Qöldi manns, þurfi ekki að búa
í heilsuspillandi híbýlum. Jón
Þorláksson veit þetta líka, þó
hann geri sér það upp, að hann
sé svo vitlaus að hann sjái það
ekki.
En ef nú væri reist hér raf-
stöð, mundu fátækir verkamenn
fá rafljós í bústaði sina?
Eru likindi til þess að þeir
húseigendur, sem nú fást ekki
til þess að gera nauðsynlegustu
endurbætur á bústöðum, sem
þó eru leigðir út með ránverði,
mundu fara að veita rafmagni
inn í þessi sömu híbýli, svo
leigjendurnir gætu haft rafljós?
Ónei, það er ekki hætta á því!
Fátækir verkamenn mundu því
engin rafljós fá, nema þeir
kostuðu sjálfir rafveituna, (sem
þeir svo ekki fengu endurgoldna
ef þeir flyttu). Raflýsingin
yrði því ekki fyrir verkamenn,
og það eru öll likindi til þess
að hr. Jón Þorláksson sé svo
kunnugur hér í Rvík, að hann
segi hitt móti betri vitand.
Önnur vitleysa hr. Jóns er
það, að rafmagnið bæti úr at-
vinnuskortinum, sem hér er á
vetrin. Rafmagnið hlýtur þvert
á móti að verða til þess að
auka atvinnuleysið, að minsta
kosti fyrst í stað, þar er mörg
vinna, sem nú er unnin með
handafli, mun verða unnin
með vélum.
Það þarf ekki rafmagn, til
þess að bæta úr vinnuleysinu,
heldur það, að vinnukraftinum
sem er ónotaður, sé fylkt (or-
ganiseraður). Það þyrfti ekkert
atvinnuleysi að vera hér á
landi á vetrin, ef þingið, bæjar-
og sveitastjórnirnar, hefðu vilja
og vit, til þess að byrja á at-
vinnurekstri til að bæta úr vetr-
arvinnuleysinu. En hvað á að
gera á vetrin? Ritstj. þessa blaðs
skrifaði hér um árið ritgerð í
.Eimreiðina* um ýmsan atvinnu-
rekstur, er reka mætti til þess
að bæta úr afvinnuleysinu, og
í »Tímarit Kaupfélaga« og í
fyrstu blöð »Dagsbrúnar« um
prjónles, er framleiða mætti af
feiknin öll á vetrin, og er hér
vísað til þess.
Hr. Jón talaði um móiðnað
fyrir bæinn, sem hægt væri að
stofna, til þegar rafmagn væri
fengið. Þetta er ein af vitleys-
um hr. Jóns, þvi það þarf ekki
að reisa 400 þús. kr. rafmagns-
stöð, til þess að hægt sé að
koma á móiðnaði, því móiðnað
má sem bezt reka með hestafli
(sbr. ritgerð hr. Ásgeirs Torfa-
sonar efnafræðings í »Eimreið-
inni«), og bærinn gæti, sem bezt
komið sér upp móiðnaðarstöð
fyrir nokkur þúsund kr. (og
ætti að líkindum að gera það).
Ein vitleysa skal nefnd enn.
Hr. Jón talaði um að veita heitu
vatni úr laugunum, hingað til
borgarinnar, og hafa það til
upphitunar. Þetta er engin vit-
leysa, það má vel vera að þetta
megi gera; en það er vitleysa
að setja þetta í samband við
rafmagnsstöð á 400 þús. kr.,
því slík vatnsleiðsla með heitu
vatni i einangruðum pípum,
yrði svo stórt og kostnaðar-
samt fyrirtæki, að það, ef það
á annað borð svaraði svo vel
kostnaði, að það borgaði sig
að leggja út í það, gæti borið
eigin aflstöð.
Setjum að það hefði ekki
verið byrjað á hafnarbyggingu
hér í Rvík. Hver efast um að
herra Jón mundi þá hafa talið
rafmagnsstöð eitt af aðalskil-
yrðunum fyrir því að höfn yrði
bygð? Sjálfsagt enginn!
Meira um vitleysur hr. Jóns
Þorlákssonar seinna.
Andrés Björnsson.
Andrés Björnsson cand. phil.
er látinn. Hann varð úti á
veginum milli Hafnarfjarðar
og Reykjavíkur, og fanst ör-
endur í svonefndu Gálgahrauni
all langt frá veginum, eftir
nokkra daga leit. Hafði hann
lagt ölvaður af stað úr Hafn-
arfirði og þvi vilst af réttri
leið, og varð það honum að
bana. Veðrið var hið ákjósan-
legasta.
Andrés var gáfaður maður, og
að mörgu leiti hinn mannvæn-
lcgasti, og hefði vafalaust nú
verið talinn meðal allra mann-
vænlegustu yngri manna hér-
lendra, hefði hann ekki verið
drykkjumaður. Það eru sumir
sem álíta mönnum það i sjálfs-
vald sett, hvort þeir eru
drykkjumenn eða hófsemdar-
menn. En slikt er hin mesta
fjarstæða, slíku ræður misjafnt
eðli manna, en ekki vilji.
Andrés varð liðlega þrítugur.
Hann var i alla staði liinn á-
gætasti drengur, og er honum
bezt líst með því að segja, að
hann mundi hafa fyrirlitið þá
hræsni blaðanna hér í Rvík,
sem sagt hafa frá láti hans, að
geta ekki hver var orsök þess.
Úr bréfi
Frá Sigurði á Yztafelli.
Mig minnir að »Dagsbrún«
haldi því fram, að bærinn
(R.vík) eigi að byggja handa
fólkinu. Þar er eg nokkuð á
únnari skoðun. Eg vil að fólk-
iö byggi fyrir bæinn »coopera-
tivt«, sem mest eftir hinum
nýju og farsælu dæmum í
Höfn, sem Timar. heíir vist
tvisvar getið um. Bærinn á að
leggja til landið, með sem
vægastri leigu í úthverfi eða
nálægt bænum, og sé svo til
hagað að talsverðar lóðir geti
fylgt til garðyrkjunota. Bærinn^
sér um vegagerðir, vatn, lýs-
ingu o. m. 11. á sama máta
og i miðbænum væri, og veitir
baktrygging fyrir lánum til
húsagerðar mót aukaveðrétti í
húsum og mannvirkjum hins
nýja bæjahluta. íbúar auka
verðmætið fljótlega með sínum
handaverkum, sem framkvæmd
eru í frítímum, og vextir og:
afborgun koma af sjálfu sér, í
mismun húsaleigu og auka-
tekjum af jarðrækt einnig fyr-
ir betri meðferð á sameign e»
leiguábúð. Fólkið verður frjáls-
ara, hugrakkara, ástundunar-
samara, mentaðra o. m. fl.„
sem er ávöxtur sjálfshjálpar
og samstarfs.
Nýlendubúar þjóta á hjóluro
eða i sporvagni til og frá
starfasvæðinu í bænum sjálf-
um, en búa svo að öðru leyti
eins og í sveit.
Auðvitað væri nauðsynlegt
að vera vandur í vali mauna
þeirra, sem byrja. Þeir þurfa
að geta lagt eittlwað fram
sjálfir, hafa líkur fyrir stöðugri
atvinnu, vera ráðsettir og með>
sjálfstæðislöngun o. m. fl.
Þér sjáið að eg hefi hér fyr-
ir augum samvinnubyggingar-
félag eflir »Andelsprincipinu«y
sem ekki er óprófuð hugmynd,
og eins hitt að færa út byggð-
ina svo borgin þoki fyrir
landsbyggð, eða lagi sig eftir
þesskonar nýbreytnisfyrir-
komulögum, sem nú er óðuro
verið að framkvæma erlendis
og eigi þykir nógsamlega lofuð-
Hr. ritstj. Sig. Jónsson.
Yztafelli.
Það er rétt skilið, Dagsbrún
heldur því fram að bærinn,
eigi að byggja, og það af því,
að það er eina ráðið til þess
að bæta á þolanlegan hátt úr
húsnæðiseklunni. Þvi það eru
Ileiri, sem þurfa að hafa við-
unandi þak yfir höfuðið, en
þeir, sem »hafa líkur fyrir
stöðugri atvinnu«, og eru »ráð-
settir, og með sjálfstæðislöngun
o. m. fl.« Samvinnubyggingar-
félög geta gert gagn, þar, senr
ómögulegt er að aka bæjar-
félaginu til þess að byggja, en
þar, sem það er hægt, er betra
að bærinn byggi. í fyrsta lagi
af því, að það er ekki nema
lítill hluti af verkamönnum,
sem yfir höfuð að tala getur
komið til mála að geti bygk
I öðru lagi: Verkakaupið er
ekki hærra en það, að mönn-
um veitir ekki af því öllu fyr-
ir sig og sína fjölskyldu til
þess að lifa af þvi. Og séð frá
sjónarmiði þjóðfélagsins er ekki
vafi á, að það borgar sig betur
að verkamenn noti þann hlutæ
af kaupi sínu, sem þeir, ef
þeir bygðu, yrðu að láta í af-
borgun, lil þess að gera betur
við börn sín. Þetta á þó auð-
vitað ekki við, ef verkameniY
eiga ekki kost á að búa í'
heilnæmum húsakynnum með1