Dagsbrún - 26.03.1916, Side 4

46
D A G S B RÚN
Gamlar og- nýjar sögu- og-
fræðibækur,
innlendar og erlendar, fást með 10®/«—75#/o afslættl í
Sókabúðinni á faugaveg 22.
Þeir sem þurfa að spara vegna dýrtiðarinnar, græða á því
að verzla við Bókabúðina.
Cfíta SZepfíyr sJCálslín 1
margar teg nýkomnar
sparar peninga — sparar þvott!
Ætíð nýtt.
Einnig mikið af Slaufnm og Htílsbindum hvít-
um, svörtum og mislitum. Fjölbreytt úrval.
Engin verðhækkun í Klæðaverzl.
Guðm. Sig’urðssonar.
meira i rentu í sparisjóðnum,
heldur en húseigandinn greiðir
honum. En ef lóðiij hækkar i
verði eins og venjulega er, þá
stafar sú hækkun alls ekki af
tilverknaði þess einstaklings,
seiti bygði á lóðinni, heldur af
almennum framförum i bæn-
um. T. d. er ein lóð í miðri
Reykjavik, sem nú er virt á
100,000 kr., en var fyrir fáum
árum keypt og seld fyrir 14,000.
Eigendur lóðarinnar hafa ekk-
ert gert, fremur en aðrir menn
i bænum, til að hækka hana í
verði. Þessvegna á ekki þessi
gróði að lenda hjá þeim, held-
ur hjá þjóðfélaginu í heild
sinni.
Segjum nú að hin áður-
nefnda lóð, sem um 1920 væri
virt á 2000 kr. og gæfi bænum
í rentu 80 kr., yrði árið 2000
orðin 100,000 kr. virði. Þá
fengi bærinn í tekjur af þess-
ari eign sinni 4000 kr. Og ein-
mitt svona er fram|}róunin í
hverri einustu borg í heimin-
um, sem er að vaxa. Lóðirnar
hækka svo að segja árlega í
verði, við vöxt og eílingu
borgarinnar, og sá fær gróð-
ann sem þær á, hvort heldur
er bæjarfélagið eða einstak-
lingar.
Land utanbæjar, sem ein-
staklingar fá til ræktunar (en
raunar ætti bærinn að rækta
það sjálfur), ætti aldrei að láta
með öðrum skilyrðum, en
þeim, að bærinn mætti taka
það aftur hvenær sem hann
vildi með því að borga rækt-
unarkostnaðinn t. d. 300 kr.
á dagssláttuna eða meira ef
sannvirði væri hærra. Afgjald
af erfðafestulandi skyldi háð
mati á 10 ára fresti eins og
Ióðirnar. Sú meginregla, sem
hér er bygt á, er að láta rétt
vera rétt og hvern halda sínu,
þjóðfélagið og einstaklinginn,
gagnstætt því, sem hefur áður
viðgengist í þessu efni, að
sumir borgarar græddu óhæfi-
lega mikið á tjóni bæjarfé-
lagsins.
Til að koma þessu í kring
þarf að breyla erfðafesiulögun-
um, að því er rœktunarland
snertir, og fá samin heppileg
lög um erfðafestu á hússtœðum.
Það ætti að geta orðið á næsta
þingi.
Engum haldgóðum mótbár-
um er unt að hreyfa gegn
þessari stefnu. Manninum, sem
húsið á, er það aðalatriðið, að
fá land undir húsið, land sem
hann fær ótakmarkaðan og
öruggan notarétt yfir. Og fyrir
efnalitla menn, sem vilja
byggja er það hinn mesti léttir
að fá þannig með lægstu pen-
ingavöxtum lán fyrir lóð, án
nokkurrar persónuábyrgðar.
Hinsvegar skapar bærinn sér
með þessu móti stöðuga og
sívaxandi tekjulind, og kemur
það sér vel fyrir bæjarfélag,
sem er á hausnum fyrir lang-
varandi óstjórn forráðamanna
sinna. Að búast við rangind-
um af matsnefndum, er fjar-
stæða, þar sem jafnan er unt
að áfrýja ákvæðum þeirra, ef
um sýnilega misbeitingu þeirra
er að ræða.
Hr. Jón Þorláksson hefir
stungið upp á að bærinn tæki
lán handa mönnum sem vilja
byggja sér hús. Þetta er hin
mesta firra, og að afleiðingum
til helst sambærilegt við hús-
stæðagjafirnar gömlu. Hin eina
hjálp, sem bærinn getur og á
að veita mönnum, er vilja
byggja sér hús, er sú að leigja
þeim lóðirnar með þeim skil-
yrðum sem bent hefir verið á
hér að framan. í síðari kafla
þessarar greinar verður talað
um verðhækkunarskatt á lóð-
um, sem eru í eign einstakra
manna. Dulinn.
Úr herbúðum hinna.
Talið er vízt að hr. Sig.
Eggerz verði frambjóðandi í
þingkosn. í Vestur-Skaftafellss.
og Einar Arnórsson í Árnes-
sýslu, þegar þeir eru fallnir við
landskjörið — hver á sínum
lista.
Athugulir menn, sem vel
þekkja til veðrabreytinga f
ísafold, fullyrða að hr. Sveinn
Björnsson muni bjóða sig fram
í Barðastrandasýslu. Skemra
þótti ekki tiltælulegt að fara
með Svein, en (næstum) norð-
ur á Hornstrendur!
Mælt er að Heimastjórnar-
menn ætli að gefa út stefnu-
skrá fyrir flokkinn og að 1.
grein sé: Að trúa á Hannes
Hafslein. 2. gr.: Að trúa á
Hannes Hafstein og 3. gr.: Að
trúa á Hannes Hafstein. Það
fylgir sögunni, að greinar
stefnuskrárinnar séu aðeins
þrjár.
Hneyksli.
(Lauslega eftir »Vísi« 20/3-)
Eg á ekki annað orð til yfir
þá ráðstöfun bæjarstjórnarinnar
á síðasla fundi, að banna raf-
magnsnefndinni að fá isl. mann
(t. d. Norðmanninn Smith)
til þess að rannsaka og gera
áætlun um kostnað við bygg-
ingu og rekstur rafmagnsstöðv-
ar fyrir bæinn. í nefndinni eru
tveir verkfræðingar og flónslegt
að álíta ekki hr. Jón Þorláks-
son þæjarfulltrúa fyllilega hæfan
til þess að dæma um það hvort
það borgi sig ekki fyrir bæinn,
að borga hr. Jóni Þorlákssyni
verkfræðing (og tveim öðrum)
niu þúsund krónur fyrir að
rannsaka rafmagnsmálið. Hvað
halda þessir sjö spekingar að
sagt yrði í Noregi ef einhver
bæjarstiórn þar færi að leita út
úr landinu eftir hæfum manni,
ef enginn væri til í landinu?
Hér á landi hafa verið reistar
margar rafmagnsstöðvar, og þó
sumar þeirra hafi mishepnast,
þá eru þó margar þeirra sem
eru ekki alveg óbrúklegar, og
er það þá ekki að svívirða is-
Ienzku þjóðina?
Eg veit að Jóni Þorlákssyni
svíður sáran hvernig þetta mál
fór, ekki vegna auranna sem
hann missir við þetta, heldur
af því að það er svivirða ís-
lenzku þjóðina að álíta Jón
Þorláksson ekki hafa vit á því
sem hann ekkert vit hefir á.
Borgari.
eru að leita samninga við vinnu-
veitendur um hærra kaup. Hefir
kaup þeirra elcki stigið neitt
síðan dýrtíðin byrjaði. Mun
seinna sagt hér í blaðinu frá
afdrifum þessa máls.
Úr eigin herbúðum.
Alþýðnsambandið.
F'orseti sambandsins hefir nú
verið kosinn Ottó N. torláks-
son (úr Dagsbrún). í stjórn
eru ennfremur: ól. Friðriksson
(úr Hásetaf. Rvikur) varafors.
Helgi Björnsson (úr Dagsbrún)
gjaldk. Jón Baldvinsson (úr
Prentaraf.) ritari, Jónína Jóna-
tansd. (úr verkakvenf.) Sveinn
Auðunsson (úr verkamf. Hafn-
arfj.) og Guðm. Daviðsson (úr
Dagsbrún).
Fulltrúafundur í dag kl. 2 i
Bárubúð uppi.
Dagsbrún.
Fundur Mánudagskvöld.
Er íslenzkan ófullkomin?
Um íslenzkuna segir herra
Bjarni Jónsson frá Vogi, að
hún sé »eitt hið fegursta og
fullkomnasta móðurmál, sem
mannanna börn eiga kost á«.
En hvað segir Bjarni þá um
það, að nokkrir menn eru að
svioirða íslenzkuna, með því að
segja að hún (ein allra tungu-
mála mentaþjóðanna) sé svo
ófullkomin, að hún þoli ekki,
að þeir, sem eiga hana fyrir
móðurmál, auðkenni sig með
ættarnöfnum? Ætlar Bjarni að
líða það, að menn svívirði
þannig »eina hina fullkomnustu«
tungu heimsins, móðurmálið
hans, sem »hefir vafið sig um
hverja hugsun« hans »og hug-
arhræring sem líknarhjúpur«
(ekki líknarbelgur) og borið
gleði hans »út í birtuna og
daginn, sem rómþýtt og radd-
mikið bergmál«.
Nafnbreytingar.
Engilbert Einarsson verzlunar-
maður, og bræður hans tveir, hafa
látið lögskrá sér ættarnafnið Haf-
berg.
Þorsteinn Gíslason skáld (ritstj.
Lögréttu) hefur látið lögskrá sér og
niðjum sínum ættarnafnið Gíslason.
Myndagátur.
Myndagátuna í síðasta blaði réðu
alls rétt um 20. Rétt ráðning er:
leggur = beín li kart = beinhákarl.
Þeir sem kæra sig um beinhákarl
að verðlaunum, geri svo vel og
sæki hann í sumar, sjö mílur fram
af Reykjanesi.
Einn af vinum blaðsins hafði
ráðið gátuna »Legghlífar«, annar
»Skráphákarl«.
Hér kemur gáta, sem líklegast
enginn getur ráðið. Hún er samin
af Páli Jónssyni kennara á Hvann-
eyri, en útgefin á ný endurbætt af
af Ríkarði R. Jónssyni myndhöggv-
ara.
Hér er gátan.
Spreytið ykkur núl
Himinn og jörð.
Löng grein næst.
Prentsmiðjan Gutenberg.
Prentarar