Dagsbrún - 02.04.1916, Side 1

IEMJIÐ EKKI | I ^ f ^ 1 ‘ ■ I I | ÞOLIÐBKt
RANQ,ND, J L/ O o D n U 1N LBANQ,ND,
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
14. tbl.
Reykjavik, Sunnudaginn 2. April.
1916.*
Alþyðusamband íslands
lieitir sambandsfélag íslenzkra
verkamanna, sjómanna og iðn-
aðarmanna, sem nú er búið
stofna. Svo sem getið hefir
verið um hér í blaðinu, eru
þegar samin lög þess, og kos-
in stjórn, og verður félögum
út um land boðið að ganga í
sambandið, svo fljótt sem þvi
verður við komið.
Sambandið hefir þegar tekið
ákvörðun um að bjóða fram
lista við landskjörið, og mun
fljótlega verða tekin ákvörðun
um hvaða menn alþýðuflokk-
urinn hefir í boði. Hverjir þáð
verða, veit enginn ennþá, en
ráðherrar verða það ekki,
hvorki nú- eða fyrverandi,
ekki heldur aðrir embættis-
menn, né kaupmenn, heldur
verða það einbeittir og skyn-
samir alþýðumenn, og umfram
alt; menn, sem full ástœða er
til þess að treysta, að þeir svíki
ekki alþýðuna þegar á þing er
komið.
Alþýðusambandið er nú að
semja sér stefnuskrá. Er það
mikið verk og elcki alveg vanda-
laust, þvi margt er hér á ís-
landi öðruvísi en annarsstaðar
þar, sem jafnaðarmenn heyja
baráttu. Verður stefnuskráin
birt, þá hún er fullger.
Vinnusjóðir.
»Ef þú vilt liomast áfram í
heiminum verðurðu að spara«.
Þeir sem þetta segja halda
oftast að allir geti orðið ríkir
með því að fylgja þessu ráði.
En þeir gá ekki að hvað miklu
auðveldara það er fyrir ríka
manninn, sem hefir 10,000 kr.
í árslaun, að spara, en fyrir
mann sem hefir einar 1000 kr.
og stóran barnahóp að sjá fyrir.
Tíu þúsund krónu maðurinn
getur haft 7—8 þús. króna af-
gang árlega, ef hann er ekki
mjög eyðslusamur, án þess þó
að neita sér um lífsþægindi.
Þessa spöruðu peninga leggur
hann síðan i fyrirtæki er gefur
honum 20—80°/o í ársarð, og
jafnvel meira. Já, hann þarf
ekki að leggja nema 8000 kr.
einusinni í þánnig fyrirtæki til
að fá 2000 kr. árlega með 25°/o
vöxtum. Ef vextirnir leggjast
við höfuðstólinn verða þessar
2000 kr. að fimm árum liðnum
orðnar 24,426,56. Þannig vex
auður hans eins og snjóköggull
sem vellur ofan brekku í leys-
ingu.
Eitt þúsund króna maðurinn
hefir enga útgerð eða annað
arðberandi fyrirtæki, sem hann
gæti vaxtað í sína peninga, til
þess eru þeir of litlir. Þó hann
geti með því að svelta börnin,
konuna og sjálfan sig, og lifa í
afarslæmum húsakynnum, ef til
vill sparað 70—80 krónur á ári,
leggur hann þær í sparisjóð
gegn 4°/o vöxtum. Pannig er eina
krónan fátœka mannsins 19 ár
að verða tvcer lcrónur (í kr. 98f.
En eina krónan rika mannsins
verður á sama tima um sextíu
og fjórar krónur (63,58), séu
vextirnir 25°/o.
Svo hefir ríki maðurinn láns-
traust í bankanum, og þar fær
bann lánað fé fátæka mannsins
fyrir 6°/» vöxtu, (ef fátæki mað-
urinn hefir nokkuð getað spar-
að) féð leggur hann svo í arð-
vænt fyrirtæki og græðir á því.
Nú keinur til kasta fátæku
mannanna, að taka sjálfir þenn-
an ágóða — gróðann af fram-
leiðslutækjunum. Og það geta
þeir gert með því að stofna
vinnusjóði.
Vinnusjóðirnir ættu að mydast
þannig að meðlimir verklýðsfé-
laga legðu einhverja vissa upp-
hæð, t. d. 5—10 krónur á ári
í sérstakan sjóð* (hver félags-
maður ætti sinn hluta í sjóðn-
um), sem ávaxtaður yrði, þegar
hann væri orðinn nógu hár, á
þann hátt að honum yrði varið
til að koma á fót einhverju arð-
berandi fyrirtæki, sem starfrækt
yrði einkum þegar lítið er um
aðra vinnu. Nóg verkefni er
fyrir hendi. Skinnin eru flutt
út úr landinu óunnin, og seld
landsmönnum aftur unnin, að
viðbættum vinnulaunum, burð-
argjaldi, fram og aftur, og
ómakslaunum. Miklum kostn-
aði mætti komast hjá, ef varan
væri unnin í landinu sjálfu.
Svo er einnig með ullina. Ýmis-
legt fleira kaupum við að mestu
eða öllu vinnu á í útlöndum,
svo sem fatnað, færi, net, tunn-
ur o. m. fl. er vinna mætti hér
í landinu sjálfu.
Versta böl verkamannanna er
vetrar-vinnuleysið, það er því
eitt af lífsskilyrðum þjóðarinnar
í framtíðinni að koma upp iðn-
aði til að vinna úr efnuin þeim
sem ausið er úr auðsuppsprett-
um hennar, svo menn hafi alt
árið nóg að slarfa.
Þeir, sein nú hafa hér pen-
ingaráðin leggja auðvitað féð í
þau fyrirtæki, sem þeir græða
mest á sjálfur án tillits til þess
hvort það er heppilegt fyrir
þjóðfélagið. Verkamenn verða
því að bæta úr böli þessu sjálfir
með samvinnu. Krónurnar, sem
hvor fyrir sig gelur sparað, verða
ekki margar, og gera bara ríku
mennina ríkari, eins og áður
er sagt, en leggi þeir þær sam-
an í einn sjóð, er hægt að gera
margt gott með því. Upphæðin
til þess er ekki há, þegar þess
er gætt, hvað mikið menn græða
á að vera í verkalýðsfélögum,
og hve mikil heill það væri að
hafa atvinnu alt árið.
Þingið hefir kostað menn til
utanfarar til að kynnast land-
búnaðar og sjávarútvegsstörfum.
Þjóðin ætti einnig að senda
menn utan til að nema ýmsar
iðnir.
Iðnaðinum mætti koma á fót
með aðferð þeirri er að framan
er nefnd, og fengist þá, í einu:
vetrarvinna og framleiðslutœkin
opinber eign. Gæti það orðið
til þess að ísland sykki ekki i
það forað fátæktar og auðvalds
er önnur mentalönd heimsins
sitja í nú.
Örn
Hvað bœndur verða að skilja.
Bændur ættu sem fyrst að
láta sér skiljast, að framtíð land-
búnaðarins er ekki komin undir
ódýrum vinnukrafti, heldur undir
því að bændur hætti búskapar-
laginu, sem Njáll hafði, og taki
.upp nýjan búskap. Framtíðar-
landbúnaður Iandsins hlýtur að
byggjast á ræktuðu landi og
vélavinnu, og margt bendir á að
bændastétt framtíðarinnar verði
einyrkjar, og að þeir muni hafa
með sér sameignarfyrirkomulag
á dýrari vélum. Ennfremur eru
líkindi til að býli framtíðarinnar
muni standa þétt, og að hver
bóndi muni ekki hafa meir
undir, en vel það, sem hann, og
fjölskylda hans, getur ræktað.
Ivaupgjald .hlýtur að stíga i
sifellu næsta mannsaldurinn, rás
timanna ber það með sér, enda
er það og réttlátt, þessvegna er
landbúnaðurinn íslenski dauða-
dæmdur, verði ekki tekið upp
nýtt búskaparlag. í þessu sam-
bandi er vert að athuga, að
framleiðsla korns og annara
landbúnaðar-afurða er ódýrari í
Bandaríkjum Ameríku, en í
í Rússlandi, þó verkamanna-
kaupið sé helmingi til þrefalt
hærra í Ameríku, en Rússlandi.
Að framleiðslukostnaðurinn verð-
ur samt minni í Ameríku stafar
af því að Ámeríkumenn kunna
að nota vélar, en að Rússar eiga
að mestu leyti eftir að læra það.
Nokkur alþýðu-þingmál.
Svo sem getið er um á öðr-
um stað hér í blaðinu, verður
bráðlega birt stefnuskrá alþýðu-
flokksins. Skal hér skýrt frá
nokkrum atriðum er flokkuriun
telur mtklu varða.
Innflutningstollar og vörutoll-
ur séu afnumdir. Tollar þessir
hvíla svo sem kunnugt er, með
öllum þunga sínum á alþýðunni
og eru því afaróréttlátir*). í
stað þess vill flokkurinn láta
landssjóð fá tekjur:
1. með tekjuskatti, er greiðist
af öllum tekjum, þó þannig,
að þeir fjölskyldumenn, er
hafa minni tekjur en ein-
hverja tiltekna upphæð t. d.
1500 kr„ greiði engan skatt,
en aftur hækki skatturinn
tiltölulega meira, eftir þvi
sem tekjurnar eru meiri.
2. með verðhækkunarskatti á
lóðum og löndum.
3. með einkaverzlun á ýmsmn
vörutegundum, svo sem
kolum, steinolíu, salti og
tóbaki.
3. með arði af atvinnurekstri.
Mál þessi, og önnur er flokk-
urinn setur á stefnuskrá sína,
verða rækilega rædd seinna.
*) Gísli Gislason geldur þannig
jatnmikiö í landsjóð og Thor Jensen
og Sigurður H. meira en Ásgeir
Pétursson!
Þjóðarskömm.
Sé nokkuð sem varpar veru-
legum skugga á þjóðlif vort í
augum erlendra ferðamanna er
hingað koma, — og i augum
flestra óblindaðra íslendinga, —
þá er það áfengissalan á flest-
öllum farþegaskipum er fara hér
með ströndum fratn. Það er eng-
in smáræðis minkun allri þjóð-
inni að allmargir svokallaðir
heldri menn bæði hér í bæ og
víðar í kaupstöðum vorum skuli
vera svo vinhneigðir og ólög-
hlíðnir að þeir ganga á eftir
brytum og hásetum á skipum
þessum að brjóta landslög og
»hjálpa sér um eina flösku«.
Þegar skipin eru að koma og
fara bópast þessir »herrar« um
borð í þessum veglegu(!) erinda-
gerðum, og táka sér stundum
far hafna á milli ýmist viljandi
t- eða óviljandi í fyllirii, — til
þess að svala sér.
Það er eins og áfengisgræðgin