Dagsbrún - 09.04.1916, Qupperneq 1

IEMjÍðTkkTI 1 ^ L Jf I l^Y rp01LIÐEKl«
—'J U Au O D n U 1N L—J
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁRYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐP.IKSSON
1 5. tbl.
Reykjavik,
Sunnudaginn 9. Apríl.
1916.
Verkamannalöggjöf,
Eftir Erliny Friðjónsson.
Eitt af því sein síðasta þing
fól ráðherra, var að útvega sem
gleggstar upplýsingar um útlenda
verkamannalöggjöf, en aftur
feldi þingið tillögu um það að
skora á stjórnina, að semjafrum-
varp til verkamannalöggjafar og
lefegja fyrir næsta þing.
»Mikil er viskan mannanna«
sagði karlinn, þegar hann fór í
ranghveifa duggarapeisuna. Þing-
ið ranghverfir þessu máli í hönd-(
um sínum, og samþykkir þar
næst að ekkert skuli verðá í
því gert, sem gagn sé að.
Rétia leiðin. Hefði þinginu
verið Ijós rélta Ieiðin í þessu
máli, og það eitthvað viljað
•gera, þá hefði það óefað skotið
því undir alkvæði verkamanna-
stéttarinnar, hvað helst þyrfti
fyrir hana að gera af hendi
löggjafarvaldsins; leiðin stóð
opin fyrir þinginu hefði það
viljað. Ekki var annað en snúa
sér til verkainannafélaganna, og
kynna sér hvar skórinn krepti
fastast að. Þótt þingið hefði vilj-
að láta eitthvað þarft af sér
leiða í þessu máli, mun tæplega
von á því að löggjöf fyrir verka-
menn verði samin þeim til
gagns, án hluttöku þeirra sjálfra
í löggjöfinni.
Tillögurétlnr. Eg geri hér
ekki ráð fyrir öðru en tillögu-
rétti, sem verkamenn hefðu um
þá löggjöf, sem þeir ættu við
að búa; það inun flestum Ijóst
að enn hafa þeir engan fulltrúa
á þingi og hafa því ekki getað
ráðið neinu um þau réttindi
sem landslög skapa sérstökum
stéttum þjóðfélagsins, enda þarf
ekki lengi að leita lil þess að
verða þess var, að löggjafar-
valdið hefir betur gætt hags-
muna annara stétta landsins en
verkamannastéttarinnar. Hér
skal lítið eitt nánar vikið að því.
Alkvæðisrélturinn. Itétt er að
geta þess fyrst, að mikill hluti
verkamanna hefir alt fram að
þessu ári, verið útilokaður frá
því að greiða atkvæði í þjóð-
málum, — hann hefir verið
sviftur þeim réttipdum, sem
hverjum hugsandi manni þykir
verst að vera sviftur og því
hefir verið óspart haldið á lofti
að verkamaðurinn væri ekki
verður þess að hafa þann rétt.
Skattamálin eru i þvi ástandi
að langt er frá, að við þau sé
unandi. Meginið af tekjurn
landsins ern óbeinir tollar, sem
aðallega hvila á efnalitlu fjöl-
skyldufólki, þurrabúðarmönnum
og fátæku kaupstaðarfólki og
ekkert er gert af hendi löggjaf-
arvaldsins til þess að bæta úr
þessu ranglæti, sem þó er ber-
sýnilegt liverjum manni. Ur
þessu verður ekki bætt nema
með hagfeldari löggjöf, en þeirri
sem Iandsmenn hafa nú við að
búa, og löggjafarvaldið ætti að
finna skyldu sína til þess að
bæta úr þessu ranglæli sem
fyrst; það hefir í öndverðu
skapað þennan órétt með rang-
látri skattalöggjöf og því stend-
ur næst að bæta fyrir syndir
forfeðranna í þessu efni.
Uilend löggjöf. f*ingið vill
kynna sér útlenda löggjöf sem
tytur að mnbyrðis félagsmálum
verkamanna. Sjálfsagt væri
liægt að læra margt gott af út-
lendri löggjöf, en þinginu stæði
nær að kynna sér liana á því
sviði sem verkamannafélögin ná
ekki yfir eins og t. d. í skatta-
málum landsins. Gerðir lög-
gjafarvaldsins í sjúkra- og líf-
trjggingarmálum verkamanna
þurfa sannarlega stóra endur-
hót við ef þeim á að hlýta til
lengdar og í þeim málum er ó-
hætt að segja að löggjafarvaldið
hefir gert ilt eitt, skyldað sjó-
menn til að tryggja líf sitt í
dýrasta og ósanngjarnasta líftrygg
ingarfélagi sem þekkist hér á
landi, og árangurinn af sjúkra-
félögum hefir orðið sá að þeir
fátækustu hafa borið hver ann-
ars bvrðar. Löggjafarvaldið
hefir verndað þá efnaðri frá því
að bera byrðarnar með þeim fá-
tæku.
Ljót saga, en því miður sönn,
Framh.
- ----------
Brotið skilyrði.
Eins og mörgum er kunnugt
nýtur Jón Ólafsson, fyrrum rit-
stjóri, nú 3000 kr. árlegs styrks
úr landssjóði, og er kallað, að
það sé til að gera orðabók ís-
lenzkrar tungu. Tvö hefti eru
komin út af bók þessari. Hið
fyrrra var svo gallað, að einn
maður, Einar Arnórsson nú-
verandi ráðherra, tíndi saman
á rúmri viku, eitthvað um
1000 orð sem hefðu átt að yera
í þessu hefti (fyrir utan orðið
»aktaskrift« sem líka vantaði í
orðaskrána) en voru þar ekki.
Siðara heftinu hafa menn ekki
litið við, því að flestir vissu,
hvernig það mundi vera. Að-
eins ein hlið málsins mun
vera rakin með því sem nær
vísindalegri nákvæmnii í heft-
um þessum. Það eru klám-
yrði málsins. Og til að festa
þessi gullkorn enn betur í
minni, rökstyður orðabókar-
höfundurinn þessi orð annað-
hvort méð heilum eða hálfum
klámvísum, eða sérstaklega
viðbjóðslegum óstuðluðum
samsetningi eftir höfundinn
sjálfan eða hans nóta. Að öðru
leyti er bókin algerlega ónýt,
og ver en ógerð, þvi að þessi
byrjun tefur fyrir að vei'kið
verði unnið af hæfum mönn-
um síðar.
Þetta vissu menn raunar
fyrirfram, og sennilega engir
betur en sumir þeir þingmenn
sem greiddu atkvæði með þess-
ari fjárveitingu. En þeir bundu
fjárveitinguna’ skilyrði, sem í
þeirra augum mun hafa átt að
friðþægja fyrir misgefið at-
kvæði. Peir kröjðusl að Jón
hœtti að blanda sér i pólitík,
og lojaði liann því. Þar með
átti að vera lokið þingsetu Jóns
og opinberum afskiftum af
þjóðmálum. Og þessi breyting
var að áliti margra manna
innan og utan þings, svo eftir-
sóknarverð, að fjárveitingin,
3000 kr. á ári, var talin rétt-
lætanleg. Þjóðin mun yfir-
leitt hafa verið á sömu skoðun,
en jafnframt haldið fast við
það skilyrði, að styrkþegi bland-
aði sér ekki framar í opinber
mál.
En Jón virðist nú hafa
glevmt því að 3000 krónunum
fylgdi skilyrði. í nýútkominni
Iðunni veltir hann sér yfir
jafnaðarstefnuna, telur liana
sérsiaklega meini blandna
villu, og bregður mönnum, sem
hafa óhlutdrægt skýrt frá viss-
um atriðum þeirrar stefnu um
grunnhygni, fljótfærni, þekking-
arleyrsi, og gefur i skyn að
verk þeirra sé vel til fallið að
afla »þeim fylgis grunnvitra
manna og óvandaðs skríls«.
Eftir þessu munu þeir menn
hér á landi, sem hallast að
jafnaðarstefnunni eiga að fá
þessi virðingarheiti. Ef svo
skyldi reynast að Jón Ólafsson
yrði nú vakinn upp til að tefja
íýrir viðgangi jafnaðarmensk-
unnar hér á landi, þa er ó-
vandari eftirleikurinn. Þá er
alveg sjálfgefið, og raunar hvort
sem er, að styðja að því að
losa landið við þennan bitling
til J. Ó. — Og þetta ætti að
verða alþýðuflokknum því auð-
veldara, sem annar flokkur, nfl.
hinir óháðu bændur, hafa lýst
yfir fullkomínni andúð á þess-
konar bitlingum. Hin eina
sanna réttlæling fjárátyrksins
til Jóns Ólafssonar, nfl. sú, að
þjóðina vanhagi um orðabók
}rfir klámyrði íslenskrar tungu,
en tæplega nógu veigamikil til
að láta áðurnefnda upphæð
verða að eftirlaunum handa
»aktaskrifaranum«.
J. J.
Staka.
Léttum hossar lieimurinn
linitir krossa’ á tossa
seltur hnossum lieimskinginn
hlýtur tossa-blossa.
Hrafn.
Öfugstreymi.
Það er margt öfugstreymið
hér á landi, og eitt er það, að
landssjóður og bæjarsjóðir
munu jafnaðarlega hafa borgað
lægri vinnulaun en aðrir. í
fyrrasumar munu að eins fáir
verkamenn hafa haft 35 aura
um kl.tímann í vegavinnu,
flestir lægra. Þetta er bæði
verkamönnum sjálfum og land-
inu til háðungar. Og það er að
miklu leyti verkamönnum sjálf-
um að kcnna, ef þetta viðgengst
í sumar, því útlit er fyrir næga
vinnu nú, og það er ekkert
mætara að vinna hjá landssjóði
f)rrir lágl kaup, heldur en hjá
öðrum. Forráðamenn lands-
sjóðs ættu heldur ekki að sjá
eftir þolanlegu kaupi til verka-
manna, þvi það er þjóðarhagn-
aður, hitt er bæði þjóðarskaðí
og þjóðarskömm, að verka-
menn hafi sultarlaun, og það
tekur út yfir allan þjófabálk,
þegar »það opinbera« legstsvo
lágt, að klípa utan úr lágu
kaupi fálækra verkamanna, á
sama tima og það elur sælkera
Mr yniir sem spila á piano eða liarmonium verða að eiga freyjuspor. *óÍ"«‘öiumA