Dagsbrún - 15.05.1916, Blaðsíða 1

FHEMJIÐ EKKI
RANQINDI
—- , —
DAGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEI-IN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRATIÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIIÍSSON
19. tbl.
Reykjavlk, Mánudaginn 1 5. Maí.
1916.
Landlisti Alþýðuflokksins.
2. Pe/r*) hafa virt líf sjó-
mannsÍHS á 400 krónur. En
þegar Hannes Hafstein fer frá
sem ráðherra, rétta þingmenn
að honum 5000 kr. í eftirlaun
og það þó að hann hafi meira
en sem svarar þeirri upphæð i
laun frá íslandsbanka. En
sjómannsekkjan sem missir
manninn sinn í sjóinn, fær 400
ki\, útborgaðar á 4 árum, eitt
hundrað á ári, til að ala
upp föðurlausu hörnin. Og
í'yrir þessar 400 kr. hefir þó
sjómaðurinn orðið að greiða
tiltölulega hátt árlegt iðgjald.
3. Peir hafa ekkert gert sem
gagn er að, til að tryggja það
að lífi sjómannanna væri ekki
að óþörfu stofnað í hættu.
Fyrir fáeinum árum komst
upp, að einn útgerðarmaður,
sem verið heíir stoð og stytta
embættismannaílokksins, ætlaði
að neyða háseta til að fara út
aftur á grautfúnu þilskipi, sem
var að sökkva undir þeim inni
á höfn. Alls ekkert eftirlit er
með aðbúnaði, þrifnaði, loft-
ræstingu o. s. frv., á togurun-
um íslensku. Heldur er ekk-
ert gert til að hindra þann ó-
vana að láta hásetana vinna
þannig á togurunum, að hafa
það eitt til marks hvenær hlé
skuli á vinnu, að mennirnir
hnigi niður yfirkomnir af svefni
og þreytu. Áð neita pví að
þetta komi mjög ojt fyrir á ís-
lensku iogurunum, er að fegra
ósvífið athœfi með ósvifinni
4. Þeir hafa ekkert gert til
að losa alþýðuna, við sjávar-
síðuna, úr klóm kaupmanna-
valdsins. Landsstjórnin er
meira að segja svo gjörsamlega
innilukt í greip kaupmensk-
unnar, að hún þorði ekki
annað en selja kaupmönnum
landssjóðsvörurnar, til að verða
ekki fyrir reiði þeirra.
5. Peir hafa ekkert gert til
að tryggja það, að híbýli þau,
sem alþýðan liíir i, séu mönn-
um boðleg, og hættulaus heilsu
manna. Pö er það opinbert
að ' víða í kauptúnum lifir
fólk i kjöllurnm, þakherbergj-
um og bakkleíum, þar sem
dýravinir mundu ekki vilja
geyma hundinn sinn nætur-
langt. Þeir hafa sett nefnd til
að rannsaka launakjör em-
bættismanna, en áreiðanlega
alls ekki látið sér til hugar
koma að láta nefnd rannsaka
*) Embættismennirnir
húsnæði fátæklinga í kaupstöð-
unum.
Og þannig mætti lengi telja
bæði ójöfnuð í verld, og ófyr-
irgefanlega vanrækslu í því að
láta ógert., það sem gera þurfti.
Allar þessar syndir hvíla á nú-
verandi og fyrverandi valdhöf
um. Sú stétt sem nú myndar al-
þýðuflokkinn hefir á undan-
förnum árum selt embættis-
valdinu i þinginu sjálfdæmi.
Það hefir launað sjálfdæmið
eins og að framan er sýnt. Þess
vegna segir nú alþýðan í kaup-
stöðunum við sína gömlu full-
trúa: Hingað og ekki lengra.
Ef til vill verður nú þeim,
sem þetta lesa, eitthvað ljósara
hvesvegna Alþýðutlokkurinn
ætlar í sumar og haust og
jafnan eftirleiðis að senda
menn úr sínum flokki (sjó-
menn, verkamenn, iðnaðar-
menu o. s. frv.) inn í þingið
og í aðrar trúnaðarstöður, sem
þeir ráða yfir með atkvæði
sínu. Þeir gera það ekki til
að hefnast á neinum, eða níð-
ast á neinum, heldur til að
bjarga stéll sinni úr bráðum
yfirvofandi voða. Fulltrúar
alþýðunnar eiga að kippa i lag
því misrétti sem stuðningsmenn
þeirra hafa orðið að þola, og
varna þvi að á alþýðuna verði
iagðir nýir fjötrar. En þeir
hafa annað takmark, sem fjær
liggur og lengur er verið að
ná. Auðsuppsprettur íslands
eru ríkar, og þær eru sum-
part ónotaðar og sumpart illa
notaðar. Auður hafsins er
mikill, og hverfur mestur hluti
þess, er þaðan fæst, í hendur
erlendra og innlendra auðkýf-
inga. Eiga fiskikaupmennirnir
þar drjúgan þátt i, Þessu
má og verður breylt á betra
veg, þegar þjóðfélagið tekur
riflegan þált í útgerðinni, og
hefir alla verslun landsins, við
útlönd, i höndum sér. Yatns-
aíl landsins er enn ónotað og
þó eru það einhver hin mestu
náttúrugæði, sem til eru í allri
álfunni. Þjóðfélagið islenska
getur á sinum tíma beislað
þann mikla mátt, og ausið þar
upp auði til að fæða og klæða
miljónir manna. Þegar Iitið
er á þessi geymdu gæði, sem
íslendingar geta hagnýtt sér,
þegar þeir hafa vit og vilja til.
finst manni enn hörmulegra
til þess að vita að þúsundir
manna af þjóðinni lifa nú eins
og skjálfandi, blaktandi strá,
vitandi varla hver gæði lífið
hefir að bjóða, af því að æfin
öll gengur i endalaust strit til
að halda við veikum loga lífs-
ins, og til að safna fé handa
vanþakklátum og skammsýn-
um drottnum, sem fita sig af
þeim molum, er falia af borð-
um aumingjanna. Hrafn.
Verkfall háseta,
i.
Vei’kfallinu á togurunum er
nú lokið.
Hvað liafa hásetar unnið á?
Fyrst og fremst það, að koma
lifrarverðinu upp í 60 kr., og
i öðru lagi, að fá það verð rit-
að inn í viðskiftabækurnar,
Hinsvegar komu hásetar því
ekki frarn sem var aðalatriðið.
að fá skrásett samkvæmt Iög-
um Hásetaíélagsins, en það er
fleira sem er gott, en fullur
sigur.
II.
En hvað hafa útgerðarmenn
unnið? Spyrjið þá að því,
»Dagsbrún« er það ókunnugt
Liklegt er að togararnir fái
aðeins lOOtn. af lifur til síld-
veiðatímans, og þar sem út-
gerðarmenn geta aðeins okrað
ca. 25 kr. á hverri tunnu,
(verðið er nú ca. 85 kr.) Þá
verður gróði þeirra á lifrinni
aðeins 2500 kr. á hverju skipi.
Og fyrir þennan gróða hafa út-
gerðarmen látið skipið liggja í
höfn i hálfan mánuð! Skyldi
þetta alferli ekki hafa styrkt
lánstraust hcrra Thor Jensen
fvrv. miljónafélagsforseta?
III.
En skipstjórarnir, hvað um
þá? Ja, nokkrir af þeim, en
fáir þó, fengu tækifæri til að
sýna að þeir voru engir upp-
skafningar, og að þeir héldu
með hásetum að svo miklu
leyti sem staða þeirra leyfði.
Aðrir fengu attur tækifæri til
að sýna hroka þann sem jafn-
an kemur fram þegar miklir
peningar safnast þar að sem
litið er af vitinu, eða af ment-
un. Yfirleitt inun það mælast
illa fyrir hvernig meiri hlut.
skipstjórana sneri sér, s. s
móti hásetum, í stað þess að
vera hlutlausir.
IIII.
Þá er eftir að minnast á
þrjá ritstjóra, sem á miður
heppilegan liátt, hafa vakið á
sér athygli almennings. Það
er ritstj. Lögréttu, Morgun-
blaðsins og Visis. Um þann
fyrsta er það að segja að hann
veit hvorki út né suður i
þessu verkfallsmáli, en aftur á
móti munu hinir tveir, þrátt
fyrir kvarnirnar, vel verið þess
vitandi hvað þeir voru að
gera, þegar þeir fluttu allar
lygarnar. Og svo virðist, sem
þessir vérkfallsdagar hafi verið
hátíð fyrir þá, enda hafa þeir
hvern dag velt sér í blöðum
sínum í lygum um alþýðuna:
Hugleiðingar
um landsrétl og skatta.
Eftir Glúm Geirason.
Um nokkur ár hefir sú hug-
mynd látið á sér bæra, að auka
bygð hér á landi, með stofnun
nýbýla og grasbýla. — Hefir
þessi hugmynd aftur og aftur
látið á sér bæra i ræðum og
rili, og jafnvel íengið stuðning
hjá löggjafarvaldinu. Menn
hafa séð, að fólkið vantaði
land til að lifa af, og landið
vartaði líka fólk. Einmitt þetta:
fólkið vantar land og landið
vantar fólk, hefir orðið að
römmuin hnút, sem enn er
óleystur.
Landið, sem er lítið meira
en hálfnumið, vanlar tilfinnan-
anlega fólk til að breyta mó-
unum í tún, og flóunum í engi;
og fólkið er til, en það fœr
ekki landið til að rækta og lifa
af, eða þá, ef hægt er að fá
land, þá er það með þeim
kjörum, að ekki er hægt að
taka það. Er þetla afleiðing
þess, að jafnhliða því, sem
rætt er um að auka bygðina
með nýbýlum, hafa landseignir
þjóðarinnar (þjóðjarðir), verið
seldar, hefir Iandið á þann
hátt komist meir og meir í
hendur einstaklinga, sem í stað
þesss að gefa mönnum kost á
að fá hluta áf þeim (jörðunum)
til ræktunar og nýbýlastofnun-
ar, liafa margir þessir sjálfs-
eignarbændur keypt smábýlin
næstu við jarðir sínar og lagt
þau í eyði, til að hafa sem
mest land til að reka (fleyt-
ings)-búskap á.
Auk þessa, að jarðír er verið
að stækka á kostnað smábýl-
anna, jafnhliða því, sem smá-
býlahugmyndin lætur á sér
bæra, er ennfremur talsvert
farið að bera á því að jarðir
séu keyptar og seldar aðeins í
gróðaskini, hefir á sumum
stöðurn, fyrir það, myndast ó-
eðlilega hátt verð á jörðum,
sem gerir lítt kleyfl eða ó-
kleyft, að taka land til rækt-
unar, og bændurnir á jörðum