Dagsbrún - 04.06.1916, Side 1

DAGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN DT MEÐ STYRK NOKKURIIA'IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON

FREMJIÐ EKKI
RANQINDl
POLIB BKKI
RANQINDI
22. tbl.
Reykjavik, Sunnudaginn4. Junu
1916.
Stefnuskráin.
Ætluðu allir íslendingar að
hittast á einhverjum tilteknum
stað, t. d. á Þingvöllum, yrðu
þeir að fara sinn í hvora átt-
ina til þess að komast þangað,
eftir því hvar á landinu þeir
ættu heima. Austfirðingar yrðu
t. d. að fara í vestur, Norð-
lendingar í suður o. s. frv.
Stefnan yrði i ýmsar áttir þó
allir stefndu að því sama.
Jafnaðarmenn um allan heim
hafa alstaðar sama takmarkið:
að útrýma fátæktinni (með
því að gera þau af framleiðslu-
tækjunum sem mikilvægust eru
að þjóðareign) svo hver og einn
geti fengið tækifæri til þess að
þroska og fullkomna alla góða
og fagra meðfædda hæfileika.
En þó takmarkið sé alstaðar
hið sama, þá liljóta stefnuskrár
jafnaðarmanna í hinum ýmsu
löndum að vera í mörgu frá-
hrugðnar hver annari vegna
frábrugðnra staðhátta, að sínu
leyti eins og mennirnir sem
ætla að mætast á Þingvelli hafa
sína stefnuna hver.
Stefnuskrá hérlendra jafnað-
armanna — Alþ5Tðuílokksins —
sem birt er á öðrum stað í
blaðinu, er því í ýmsu frá-
brugðin stefnuskrá enskra,
danskra eða noskra jafnaðar-
manna, af því öðruvísi hagar
til í löndum þessara skoðana-
bræðra okkar en hér á landi.
Hversá sem les stefnuskrána,
hlýtur strax að reka augun í
mjög áberandi mun sem er á
henni og stefnuskrám allra
annara íslenzkra stjórnmála-
flokka er birt hafa stefnuskrá,
s. s. að i stefnuskrá Alþýðu-
flokksins kemur fram ákveðin
skoðun um helzfu mál sem
fyrir þjóðinni liggja, þar sem
stefnuskrár hinna tlokkanna
hafa tóma hálfvelgju eða mein-
ingarleysu.
Kolin.
í fyrra lét bæjarstjórnin svo
sem hún ætlaði að kaupa kol,
auglýsti eftir tilboði o. s. frv.,
en úr framkvæmdum varð
ekkert, svo sem kunnugt er.
Svona má ekki fara í ár.
Bærinn verður að kaupa kol,
og bæjarstjórnin þarf því nú
þegar að fara að framkvæma
þetta mál.
Kolin kosta nú 12 kr. skpd.
L. í „Isafold4.
Mér er ekki kunnugt hvort
nokkrir menn utan Hásetafé-
lagsins hafi stutt þá eða hvatt
til verkfallsins, en það veit eg,
að eg gerði það ekki. Eg skifti
mér ekkert af því, og kom
þar ekki nærri. Hr. L. sem
líklega á að merkja lj'gin laun-
ritstjóri, langsum eða lögfræð-
ingur, — gat því sparað sér að
blanda mér þar inn í.
Hafi nokkrir utanfélagsmenn
hvatt háseta til verkfallsins, og
ef þeir menn eiga heiður skilið,
þá heiður þeim sem heiður
ber, — að dómi þremenning-
anna: Yísis, Morgunblaðsíns og
L. i ísafold. Á það að vera
skömm, þá eiga þeír að láta
skömm skella þar sem hún á
heima. En hvort senrfbr. L,
heitir launritstj., lýgin lögmað-
ur eða langsum, þá gæjast
grænu eyrun upp úr sjónum
og tilgangur með grein hans
sést að það er ekki af vor-
kunnsemi við háseta, og ekki
af umhyggju fyrir bæjarfél.
eða landsfólkinu yfirleitt. Og
engin vissa er fyrir því að
honum hafi verið illa vjð verk-
fallið, heldur öll líkindi til að
honum hafi þótt mjög svo
vænt um það, sérstaldega þeg-
ar það ekki fór á sem æskileg-
astan hátt, fyrir háseta, — til að
geta notað á sem hagkvæm-
astan hátt, við í hönd farandi
kosningar. Og noti hann og
hans nótar það, gjöri þeir svo
vel. Þeir græða ekki mörg
atkvæði á því.
Mörgum er víst í minniwmold-
veðursgauragangur« þrenning-
arinnar, V, M. og I., fyrir síð-
ustu bæjarstj.-kosningar, og
allir muna hver árangurinn
varð.
Einu sinni kom ungur lög-
fræðingur heim frá Danmörku.
Hann var eldheitur skilnaðar-
maður, og bar fram tillögu á
tjölmennum fundi, um að ís-
lendingar skildu strax við Dani.
Tyiagan fékk 8 atkvæði. Yesa-
lings maðurinn sagðist ekkert
botna i fólkinu, að það skildi
ekki samþ. skilnað. Hr. L.
skilur ekki fólkið nú, frekar
en ungi lögíræðingurinn gerði
þá. Það hleypur ekki upp um
hálsinn á stjórnamálaforingj-
um sem eru að berjast við að
halda uppí löngu dauðum
stjórnmálaílokkum, þó þeir
skrifi skammir og lýgi um þá
alþýðumenn sem að einhverju
leyti standa framarlega í fylk-
ingu verkamanna eða sjó-
manna.
Ofsóknirnar á alþýðuflokkinn
eru byrjaðar, og ef halda á
áfram fram yfir kosningar, verð-
ur einhvern tíma gaman að
lesa. Þær byrja úr sömu átt
og fyrir bæjarstjórnarkosning-
ar, og álít eg það út af fyrir
sig góðan fyrirboða.
Eg læt hér staðar numið, og
vilji hr. L. og hans hyski oftar
glepsa í hæl mér, er þeim það
velkomið. Það er óvandaður
eftirleikurinn.
Otto N. Porláksson.
Hugleiðingar
um landsrétt og skatta.
Eftir Glúm Geirason.
Neðanmálsgrein þessigleymd-
ist í siðasta blaði.
’) Sama hvort þeir eru leigu-
liðar eða sjálfseignarbændur, i fyrra
tilfellinu rennur iandsleigan í hýt
landeigandans, í því seinna í vasa
þeirrar peningastofnunnar sem
bóndinn hefir fengið lán í til að
kaupa jörðina uppsprengdu verði.
Framkvæmdin liefir því
orðið sú, að fjarlægja nýbýla-
hugmyndina, og löggjaíarvaldið
hefir stutt rækilega að því með
þjóðjarðasölulögunum. Að visu
hefir með samning og sam-
þykt þeirra, átt að stíga spor
til að lyíta landbúnaðinum á-
fram, en það spor er vafalaust
miástígið, afleiðingar þeirra
laga verða öfuðar við það sem
upphafsmenn þeirra vildu og
ætluðust til að yrðu, er eðli-
legt að svo færi, þar sem lög-
in eru bygð á algerlega röng-
um grundvelli. Betur myndi
hafa reynst, og afleiðinga betra
fyrir landbúnaðinn, að þá
hefði verið endurbætt búnað-
arlöggjöfin og leiguliðinn bet-
ur trygður, en nú er. Réttur-
inn til umbóta þeirra, sem
þeir gera á landi og húsum
ábýlisjarða sinna. Hefði nú
verið farinn að sjást árangur
þeirra laga i auknum jarða-
og húsabótum — annar meiri
og betri en af þjóðjarðarsölu-
lögunum.
Eins og nú er komið, er
það við steininn talað, að ræða
um auka bygð, og engin von
um framkvæmd fyr en búið
er að gera landið alt, að eign
allrar þjóðarinnar, þ. e. opna
öllum leið að landinu, og jafn-
framt að sjá til þess, að enginn
einstaklingur geti haft meira
land undir undir höndum en
hann þarf tíl að lifa af. Það
eru takmörkin, sem að þarf
að stefna, og þeim er hægt að
ná, með því að leggja skatt á
landið, svo háan að engin vilji
hafa land undir höndum, sem
hann ekki þarf nauðsynlega
að nota. Skatturinn á að vera
hundraðsgjald af verðmæti
landsins umbótalausu, þ. e. a.
s. við verðlagningu lands til
skattgreiðslu, á aðeins að taka
til greina verð landsins, án
húsa og umbóta*), sem lega
þess veitir því. Land, sem
liggur rétt við góða höfn, verð-
ur eðlilega eftirsóttara, og þá
um leið verðmeira en jafn-
stórt land efst upp til dala, þar
sem samgöngur eru erfiðar.
Landið við höfnina verður
fýsilegra til bygða, vegna hægri
flutninga og betri aðstöðu við
markað. — 1 þéttbýlinu, sem
oftast myndast fljótt við hafn-
arstæði, verða fleiri tækifæri tií
að fá vinnu og gera arðber-
andi og þægilega t. d. með
bæfilegri skifting, auk margs
annars, sem ætíð dregur menn
að þéttbýlinu. Við auknar
framfarir og aukið aðstreymi
fólks að þéttbýlinu, verður
meiri eftirspurn eftir landinu.
— Það hækkar í verði. — Á
þessu verði landsins, á skatt-
urinn að hvila.
Við mörg verk, sem þjóðfé-
lagið lætur gera, t. d. hafnar-
gerðir, vegabætur o. fl., hækk-
ar landið í kring í verði. Er
ekki rétt að sú verðaukning,
sem verður fyrir aðgerðir þjóð-
félagsins alls, komi einnig þjóð-
félaginu öllu að gagni, en renni
ekki í vasa einhvers einstak-
lings, sem blind hendingin hefir
fengið i hendur eignarráð á
landinu, og sem þar með fær
honum leið til þess, að raka
saman auð á kostnað allra ann-
ara einstaklinga þjóðfélagsins?
Gera má ráð fyrir að það
verði fært sem ástæða móti
landsskatti, að hann sé skerð-
ing á eignarrétti. Skatturinn
felli landið í verði, og þar með
jarðir einstaklinga, svo þær
svari eigi til þess verðs, sem
fyrir þær hefir verið greitt, og
að einstaklingarnir ættu þá
minstakosti heimting og rétt til
skaðabóta frá hinu opinbera,
ef skatturinn gerði jörð þeirra
verðminni. Við þetla ber að
athuga að eignarréttur einstak-
linga á landi byggist ekki á
ekki á náttúrlegum lögum,
*) T. d. nýlega unnar jarða-
bætur (sléttur) hafa ekki áhrif á
verðl. til skatts.