Dagsbrún - 15.07.1916, Blaðsíða 2

88
D A G S B R Ú N
sögðu verð fyrir endurbót jarð-
arinnar, en stafi hækkunin af
verðhækkun landsafurða, er
gróði eiganda tvöfaldur, fyrst
græðir hann á afurðum lands-
ins og siðan á jörðinni og sé
hún seld undir þeim kringum-
stæðum, er fyllilega eðlilegt að
landssjóður eignist verðhækkun
landsins að hálíu. Sá skattur
mun að líkindum geta orðið
landinu drjúg tekjugrein í fram-
tíðinni, ef jarðir hækka í verði
eins og horfur eru á, og gæti
þá verið að með því fyrirkomu-
lagi næði landssjóður aftur í
eitthvað af því, sem hann hefir
tapað á síðari árum, með því
að selja jarðir sínar fyrir helst
til lítið verð.
Ýmsir hafa haft það á móti
tekjuskatli, að dregið yrði und-
an við framtal á tekjunum og
hann kæmi því ekki að fullum
notum. í öðrum löndum er
bygt fyrir þau'tíundarsvik með
þungum fjársektum, ef uppvist
verður og yrði að sjálfsögðu
að hafa það eins á vorulandi;
myndu þá flestir kynoka sér
við að skýra rangt frá tekjum
sínum. (NI.)
íslending:ar
við sddveiðar á norskum skipum,
voru, eftir því sem hr. Rósinkranz
Ivarsson segir, um 60. A nokkrum
norskum skipum varð hlutur háset-
anna við síldveiðarnar fullar átta þús-
und krónur, frá nóvember til páska.
Nokkrir landar urðu þáttakendur í
þessum háu hlutum.
Rósinkranz segir, að það rouni ekki
of hátt, að ætla, að meðalhlutur fyrir
þennan tíma hafi á gufuskipum verið
4500 til 5000 kr. Reknetaveiðinbyrjar
í nóvember og stendur yfir til janúar-
loka; þá byrjar hringnótaveiðin (vor-
síldin) sem í ár var tekin framundir
miðjan apríl.
Norskir útgerðarmenn hafa ekki
reynt að færa hlutarkjörin niður, þó
hásetarnir hafi grætt vel. Það er dá-
lítið annað en íslenzku togaraeigend-
urnir, sem ekki gátu haft fulla ánægju
af hinum feyki-mikla gróða sínum í
fyrra, a/ pví háselarnir grœddu líka.
Almennur Alþýðuflokksfundur
var haldinn í Bárubúð sunnud.
2. júli. Voru þar bornar upp
og samþyktar svohljóðandi till-
lögur:
1. Fundurinn skorar á bæj-
arstjórnina, að gera nú þegar
ýtarlegar ráðstafanir til að út-
vega bæjarbúum kol á kom-
andi hausti, og telur það sem
enn hefir verið gert í þessu
máli ófullnægjandi og kák eitt.
2. Fundurinn skorar á bæj-
arstjórn Reykjavíkur að hún
fari þess á leit við Stjórnarráð
íslands, að það sjái um, að
kaupmenn og kaupfélög fái
olíu hjá »Hinu islenska stein-
oIíuhlutafélagi« án þess að gera
nokkurn viðskiftasamning við
nefnt olíufélag er gildi um lang-
an eða stuttan tima.
Hinsvegar telur fundurinn
sjálfsagt að landstjórnin sé far-
in að vinna að því, að losa
landsmenn undan kúgunaroki
steinolíufélagsins, og því sé á-
skorun í þá átt óþörf.
3. Fundurinn væntir, að
Stjórnarráö 'íslands kaupi
nokkra skipsfarma af nauð-
synjavörum (kornvörum), er
seldir verði almenningi á næsta
hausti við sem vægustu verði
að hægt er og auk þess, að það
sjái um að nægar vörur verði
fyrirliggjandi (bæði innlendar
og útlendar) til tryggingar
landinu, ef samgöngur yrðu
ógreiðar.
Norsku húsaleigulögin.
1 vettír var getið hér í blað-
inu húsaleigulaganna norsku.
Þau lög voru bráðabirgðalög,
gefin út af ráðaneytinu. Nú
hafa þessi lög verið fullkomn-
uð af norska þinginu, meðal
annars bætt því inn í lögin, að
það má hegna húseigandanum
sem brýtur þau með alt að
3ja mánaða fangelsisvist.
« Úr bréfi
frá Norðlenskum verkamanni.
. . . Skoðun myndaði eg mér
um verkfallið af Dagsbrún og
bréfum þeim, sem fóru á milli
Hásetafélagsins og Útgm.fél. og
prentuð voru í Morgunblaðinu
og ísafold.
Eg varð alveg steinhissa þegar
eg las grein um »Verkfallsfor-
ingjana« í ísafold, hvernig í
dauðanum fer þessi L. (leigu-
þjónn) að komast að þeirri
niðurstöðu, að samningarnir
hafi strandað á stífni háseta,
þar sem »síðasta boð« útgm.
var miklu verra en það fyrsta.
. . . Annars er auðséð, að
greinin er skrituð í þeim til-
gangi einum að sverta alla þá,
sem framarlega standa í verk-
lýðsbaráttunni. Þessi L. (leigu-
þjónn) hefir auðsjáanlega hugs-
að sem svo, að gæti hann út-
málað þessa menn sem nógu
mikla þorpara og samvisku-
lausa æsingamenn, myndu
verkamenn snúa við þeim bak-
inu, og samtökin hætta svo að
hann og hans nótar gætu hald-
ið áfram að lifa þægilegu lífi á
sveila okkar verkamanna.
Eg þekki þetta frá þeim ár-
um, sem eg vann við höfnina
í Hull og seinna í Khöfn. Þar
var altaf viðkvæðið, að verk-
lýðsforingjarnir væru svo æstir
og vitlausir og ef það dugði
ekki, sögðu þjónar vinnukaup-
enda að þeir væru þjófar og
bófar, sem væru að narra okk-
ur. En við vorum nú orðnir
svo vanir þessum brögðum
leiguþjónanna, að við bara
hlógum að þeim.................
Listi Alþýðunnar er
C-listinn.
Spaugsamur ritstjóri.
Ritstjóri Lögréttu er spaugsamur.
I síðasta blaði rétiir hann þessa fyndni
að lesendunum: Getur nokkrum
dulist hvort betra sé fyrir verkamenn
að kjósa H. Hafstein og G. Björnson
eða Erling Friðjónsson og Ottó N.
Þorláksson ?
Með öðrum orðum: Hvort skyldi
vera heppilegra fyrir verkamenn að
kjósa þann lista sem þeir sjálfir bjóða
fram '(þeirra félög), eða kjósa þann
mótstöðumannalista, sem er einna
öflugastur?
En „grínið" ípr að verða heldur
mikið hjá Lögréttu-ritstjóranum, þegar
hann nú enn á ný teflir fram sjöunda
manninum á íleimastjórnarlistanum,
og segir að verkamenn eigi hans
vegna að kjósa listann. Eða er þetta
ekki spaug? £r það má skenýtilraun
til þess að krækja í atkvæði þeirra,
sem ekki hugsa?
Jón Ólafsson
fyrrum alþm. og ritstjóri fékk
heilablóðfail 11. þ. m. og and-
aðist nokkrum stundum síðar.
Hann varð 66 ára gamall.
Kringum iandið riðandi.
Nú í vikunni komu hingað til
Rvikur þrír bændur úr Austur-Skafta-
fellssýslu, sem ætla sér að fara ríð-
andi hringinn í kiing um alt landið.
Það eru þeir Sigurður Jónsson, Stafa-
felli í Lóni, Þorbergur Þorleifsson,
Hólum í Hornafirði og hinn þriðji
írá Hoffelli í Hornafirði, alt ungir
menn. Sá, sem þetta ritar, hefir aldrei
heyrt getið um, að þetta hafi verið
farið áður, en -hvort sem það hefir
verið farið eða ekki, þá þarf meira
en lítinn dugnað til þess að drífa sig
af stað í slíka ferð — ekki síst þegar
lagt er af stað úr sveit. Dagsbrún
vonar að þeir félagar verði ekki fyrir
neinskonar slysum, því þá er víst að
þeir hafa mikla ánægju af ferðinni.
Landskosningarnar.
Eftir Herrauð.
(Frh.) ---
Á þinginu 1912, sem sumir
kölluðu »kauphækkunarþingið
þunna«, kom stjórnin með
frumvarp um einkasölu á olíu.
Með því átti að veita útlendu
félagi einkasölu á olíu hér á
landi. Átti það að tryggja lands-
mönnum það, að verð á olíu
yrði ekki óeðlilega hátt.
Frumvarp þetta var að mörgu
leyti merkilegt. Stjórninni átti
að veita heimild til að semja
við olíufélag um sölu á olíu.
Einkaleyfistíminn mátti vera
alt að 20árum. Eflandssjóður
vildi losna við einokunina, var
hann skyldur til að kaupa öll
mannvirki af félaginu, skip,
sem félagið notaði til flutninga
innanlands o. íl. Þegar þetta
frumvarp lá fyrir þinginu, hafði
olíufélaglð D. I). P. A. hækkað
verðið á hverrL olíutunnu um
5 kr., og þá lék orð á því, að
það ætlaði sér að hækka enn
um 7 kr. Hafði einn þingmað-
urinn orð á því, að sér hefði
verið sagt að þetta væri »grikk-
ur« af fél., þvi olía hefði ekki
hækkað í útlöndum, en þetta
væri gert til þess að pína Is-
lendinga.
Ef til vill hefir átt með þess-
um orðróm, að fá þingið frem-
ur til að sinna einokunarfrum-
varpinu og samþykkja það.
Nokkrir þingmenn urðu til
þess að andmæla þessu frum-
varpi, en H. H. reyndi af fremsta
megni að fá þingið til að sam-
þykkja það. Svo mikið kapps-
mál var honum það, að hann
ætlaði að framlengja þingtím-
ann til þess að koma því í gegn.
Málið var afgreitt með rök-
studdri dagskrá(feltmeð henni).
Á móti dagskránni greiddu
atkvæði:
Guðl. Guðmundsson, p
Hannes Hafstein,
Jóh. Jóhannesson,
Jón Magnússon,
Kristján Jónsson,
Matthías Ólafsson,
Ólafur Briem,
Pétur Jónsson,
Sig. Sigurðsson,
Stefán Stefánsson,
Tryggvi Bjarnason.
Þessir ofanskráðu menn vorn
með því að koma einokunar-
frumvarpinu gegn um þingið.
Þetta sama þing (1912) lög-
leiddi samt einkasöluheimild
til handa landsstjórninni á
steinolíu. Var stjórninni veitt
heimild til að semja við inn-
lent félag um kaup á olíu.
Árið eftir (1913) hvarf út-
lenda olíufélagið D. D. P. A.
og hefir ekki sést hér síðan, en
í stað þess kom nýtt lelag alís-
lenzkt, hið svo kallaða »ís-
lenzka steinolíuhlutafélag«.
Forstjóri gamla olíufélagsins.
(D. D. P. A.) var gerður að
formanni þessa nýja félags, en
meðstjórnendur Jes Zimsen og
Eggert Claessen.
Hve íslenzkur þessi félags-
skapur er, má nokkuð marka á
því, að bókfærsla þessferfram
að mestu eða öllu leyti á
dönsku.
Þjóðlegur er þessi félagsskap-
ur líkp, því nú í vor, þegar
Fiskifélag íslands var búið með
olíuna sina, þá hækkaði »Hið
íslenzka steinoliufélag« um 15
kr. hverja einustu lunnu.
Um leið og félagið hækkaði
verðið á olíunni, ætlaði það að
binda kaupmenn með samn-
ingum til að kaupa olíu hjá
sér eingöngu, um mörg ár.
Önnur blöð hafa birt þessa
samninga fél. við kaupm. og
fyrir því verður ekki rætt um
þá hér að þessu sinni.
En auðsælt er að engin van-
þörf er á að löggjafarþing
jrjóðarinnar láti þetta mál sig
miklu skifta. Væri ekki van-
þörf á, að koma í vegjfyrir, að
ýmiskonar okurfélög^oggróða-
brallarar næðu tökunj|i á al-
menningi til að féíletta hann.
Á þinginu 1912, »kauphækk-
unarþinginu þunna«,stóðlands-
sjóði til boða að kaupa strand-
ferðabáta Thorefélagsins, Austra
og Veslra. Þeir áttu að kosta
169 þús. kr. hvor. Bátarnir