Dagsbrún - 23.07.1916, Page 3

DAGSBRÚN
93
Haframjöl 50 kg..........kr. 16,00
Hveiti(Pilsbury Best)50kg. — 15,75
— (Straights) 50 kg. . . — 15,25
(Frítt á höfn Rvíkur).
1 tilboði stjórnarinnar til kaup-
manna voru þessar sömu vöru-
tegundir með þessu verði;
Haframjöl 50 kg..........kr. 17,75
Hveiti(PilsburyBest)50kg. — 20,00
— (Straights) 50 kg. . . — 17,50
Eg geri ráð fyrir að ráðherra
Einar Arnórsson hafi ekki keypt
þessar vörur hœrra verði hjá
mági sínum O. Johnson og fé-
laga hans, en kaupmenn áttu
kost á að fá þær, og verður þá
álagning stjórnarinnar þannig:
Á haframjöl..............ca. llVo
- hveiti (Pilsbury Best) — 27°/o
— (Straights) . . . —l-P/e0/*
eða h. u. b. 172/*°/o til jafnaðar.
Kostnaður við að koma vör-
unum út um land getur ekki
hafa farið fram úr 122/a°/o og
verður þá hreinn ágóði í lands-
sjóð 5#/o. Ekkert væri á móti
því að landssjóður græddi á
verzluninni, ef stjórnin léti vör-
urnar úti beint til neytendanna,
og sparaði alþýðu álagningu
kaupmannsins. En með þessu
móti verður landssljórnin nýr
milliliður á leið vörunnar til
negtendans, sem gerir vöruna
dgrari. — Eitt heljarbjarg í við-
bót, við fargið sem dýrtíðin legg-
ur á alþýðuna.
Álagning kaupmanna var víð-
ast hvar, sem hér segir:
Haframjól 50 kg.......kr. 25,00
(Hækkun ca. 52*/o)
Hveiti (Pilsbury Best) 50 kg. — 25,00
(Hækkun ca. 25°/o)
ókunnugterum álagninguá Straights,
eða 38'/»0/o að meðaltali.
Landsmenn hafa þannig greitt
að meðaltali ca. 57% af þess-
um tveim vörutegundum síðan
þær komu á R.víkurhöfn.
Mikið af þessari hækkun er
óþörf og kemur hún sér jafn-
illa fyrir • menn í kaupstöðum
eins og bændur, sem neyðst
hafa til að gefa skepnum sínum
mat, fyrir svo hundruðum og
þúsundum króna skifti, í harð-
indunum í vetur og vor. Auð-
vitað var skepnunum ekki gefið
haframjöl og hveiti, en engin á-
stæða er til að ætla að lands-
stjórnin og kaupmenn hafi lagt
hlulfallslega minna á rúgmjöl og
mais, en aðrar vörur.
III.
Gangur stjórnar-verzlunarinn-
ar er þessi: Stjórnin kaupir vörur
af umboðssala og selur kaup-
mönnum, og þeir aftur almenn-
ingi. í stað þess að láta almenn-
ing fá vörurnar beint, gerist
stjórnin að óþörfu umboðsmað-
ur einstakra fárra manna —
kaupmanna, án þess þeir æski
þess, og metur hag þeirra meira
en hag allrar þjóðarinnar, sem
er óþarft, því kaupmenn hefðu
ekki verið á flæðiskeri staddir,
þó þeir hefðu ekki fengið að
selja landssjóðsvörurnar. Því
þareð þeir Jeggja á hverja krónu,
sem í gegnuin hendur þeirra fer,
græða þeir miklu meira nú, síðan
alt hækkaði í verði, en fyrir
stríðið.
IV.
Mjög hefir verið kvartað um
að afgreiðsla landssjóðsvaranna
væri í slæmu lagi. Þrátt fyrir
það þó vörurnar séu á ýmsum
stöðum út um land, er ekkert
hægt að afhenda nema með
»allra mildilegustu« samþykki’
stjórnarráðsins, og svarar það
pöntunum og fyrirspurnum bæði
seint og illa. Trúlegt er einnig
að Vestur-Húnvetningar hefðu
haft meiri þörf fyrir eitthvað af
matvöru, með »Goðafossi« í mai,
heldur en þessa 110 kaffisekki
(6,600 kg.) sem stjórnarráðið
sendi einni verzlun á Hvamms-
tanga. Árið 1913 var innflutt kaffi
til Hvammstanga 5,400 kg. (Hag-
skýrslur íslands 7. tafla 4), svo
ekki hafa Húnvetningar átt að
deyja úr kaffileysi.
Af þessu ólagi má ráða að
ekki dugar að láta lögfræðing-
ana í stjórnarráðinu annast vöru-
kaupin — lögfræðingana vantar
praktiska þekkingu í verzlun,
eins og fleiru.
Stjórnin getur og á að létta
mönnum dýrtíðina, og koma í
veg fyrir okur (t. d. á steinolíu)
með því að kaupa vörur, en
hún má ekki okra á þjóðinni,
né hjálpa öðrum til þess (það er
svívirðing). Né láta menn, sem
ekkert vit hafa á verzlun, vasast
i afgreiðslunni.
Það þarf verzlunarfróðan mann
til að annast landssjóðsverzlun-
ina.
V. -
Ábyrgðina á því að lands-
menn hafa neyðst til að kaupa
landssjóðsvörurnar nærri þvi
helmingi hærra verði en þörf
var á, ber ráðherrann EinarArn-
órsson (sjá umræður um vel-
ferðarnefnd i sameinuðu þingi)
og þeir sem honum hafa hossað
i ráðherrasessinn, afturhalds-
flokkurinn, eða »heimasljórnar«-
flokkurinn svo nefndi.
F. J.
,,Atvinnurekendur“.
í siðasta tbl. voru prentuð lög
Alþýðusambands íslands. í 3. gr.
laganna er talað um félög sem
hafi atvinnurekendur innan vé-
banda sinna, og að þau hafi
takmarkaðan rétt til þess að ganga
í sambandsfélagið. Til þess að
koma i veg fyrir misskilning,
skal það tekið fram hér, að Al-
þýðusambandið kallar ekki verka-
menn eða sjómenn atvinnurek-
endur, þó þeir eigi part í út-
gerð eða öðrum atvinnurekstri,
svo framarlega að parturinn sé
ekki svo stór, að þeir hafi meiri
hagnað af þvi að kaupið lœkki,
en að það hœkki.
Loftskeytastöð
hefir stjórnin nú ákveðið að skuli
reist bráðlega hér í Rvík. Blaðið
»Norðurland« segir að stöðvar-
stjóri muni verða hr. Vilhjálmur
Finsen, ritslj. »Morgunblaðsins«.
Vöruvöndun.
Mbl. hefir getið sér mikinn
orðstír fyrir málæði sitt um
skemdar matvörur, sem höfuð-
staðarbúar yrðu að leggja sér
fil munns. En blaðið er ekki
jafnkræsið um andlegu fæðuna,
sem það býður bæjarbúum
daglega. Verður henni ekki
betur lýst en með því að segja
að hún sé lík og ameríska
ketið, sem Finsen fræddi fólk
um nýlega. En út yfir tók þó
blekkingavefurinn og ósannind-
in um landið við Laugarnar.
Og blaðið var svo gráðugt í að
skamma fulltrúa alþýðunnar í
bæjarstjórn, að það gætti sín
ekki og lét það sama dynja
yfir Svein Björnsson. Var það
þó síst fært nú, eins og margt
gengur á móti Sveini og hans
flokki. Blaðið er svo heimskt
að halda að það sé nýtt að
bærinn kaupi aftur lönd sem
hann hefir gefið (þvi að erfða-
festan getur ekki kallast annað
en gjöf eins og henni er háttað).
Bærinn hefir hvað eftir annað
keypt slíkar eignir fyrir tugi
þúsunda, sem vel hefði mátt
spara, ef jafnaðarstefnan hefði
fyr verið ráðandi hér i bænum.
Og engin breyting verður á
þessu, engin andmæli gegn
landgjöfunum, sem neitt kveð-
ur að, koma fram, fyr en al-
þýðuflokkurinn kom sinum
fulltrúum að i vetur. Enginn
vafi er á að sömu heimskunni
hefði verið haldið áfram af
lóðabröskurunum og blöðum
þeirra, ef ekki hefði verið að
óttast alþýðuflokkinn.
Landið sem nú var um að
ræða er fyrirtaks vel fallið til
garðyrkju. Þess vegna sækjast
garðyrkjumenn eftir þvi. Nú er
það sem bærinn gaf fyrir nokkr-
um mánuðum seljanlegt fyrir
2500 kr. Á komandi árum mun
það vafalaust enn stíga i verði.
Og það er sá gróði sem full-
trúar alþýðunnar vildu fá handa
bænum. En sjálf landgjöfin (til
óskars) er skömm, sem skellur
á gömlu fulltrúana, en ekki
hina nýkosnu, sem vilja bjarga
því sem hægt er að bjarga.
Fjárhagstjón er ekkert við að
kaupa landið, þvi að Ragnar
og Guðm. eru sagðir fúsir til
að leigja það af bænum og
borga undir eins fullkomna
peningarentu. Og hver er þá
skaðinn? Alls enginn. Engróð-
inn sá að bærinn á landið og
alla þess verðhækkun i fram-
tíðinni. Gáfuleg og góðgjarnleg
var aðdróttun Finsens um að
bæjarfulltrúarnir stæðu í ábyrgð
fyrir óskar og vildu létta á sér
byrði með að misnota stöðuna.
Sér Finsen ekki, að ef um
ábyrgð var að ræða (en alt það
var hauga lýgi), þá var ekki
mætara að fá 2500 kr. upp í
hana frá bænum, heldur en
Ragnari og Guðmundi? Ágæt
er líka sú viska Finsens (og
borgarstjóra, sem kvað eiga að
vera þingmannsefni rikisbubb-
anna hér í haust) aðefbærinn
keypti eilt erfðafestuland, þá
yrði hann að kaupa þau öll.
Það er álika rétt eins og að
segja að allir menn séu skiln-
ingslausir, af þvi að Knútur
og Vilhjálmur eru það.
Borgari.
Stríðið.
Sókn bandamanna heldur á-
fram bæði að austan og vestan,
og virðastþeir vinna lítilsháttar á.
íslensk ættarnöfn.
Fátt hefir vist mætt svæsnari
mótstöðu en ættarnöfnin, en á
fátt hefir þó mótstaðan hrifið
jafn lítið.
Móti ættarnöfnunum hefir
aldrei heyrst ein ástæða af viti,
enda er ástæðan gegn þeim
aðallega spröttin af afturhalds-
semi og skilningsleysi.
Með ættarnöfnunum er sú
ástæða (og hún nóg til þess að
gera þau nauðsyn) að það er
afaróhentugt, að margir sem búa
í sama bæ, eða í sama þorpi
heita nákvæmlega sama nafn-
inu. Meðan ekki voru nema
mest nokkur hundruð manns
í hverju þorpi, voru minni
vandræði að samnefnunum en
nú, þegar þúsundir eru farnar
að safnast saman á einn stað.
Veldur það ýmsum óþægindum
og misskilningi, svo sem þeim
er kunnugt, sem eitthvað hafa
þurft að eiga við niðurjöfnun-
arskrá, kjörskrá eða meðlima-
skrá stórra félaga.
Auðvitað er ekki hægt að
koma algerlega í veg fyrir sam-
nefni þó ættarnöfn séu alment
tekin upp, en þau munu valda
þvi, að það verða að eins tug-
ir samnefna þar sem áður voru
þúsund.
En það er engu síður áríð-
andi en að ættarnöfn séu tek-
in upp, að þau séu vel valin,
og ekki séu þau öll hvort öðru
lik t. d. allur fjöldinn með sömu
endingunni. Endingarnar -drup
-strup og -rup í dönskum ætt-
arnöfnum eru helst til tilbreyt-
inglítil, og á þetta þó einkum
við um endingarnar -ström og
-gren í sænskum ættarnöfnum.
Hérlendis virðast margir ætla
að nota endinguna -berg, sem
að vísu er góð, sé hún ekki í
öðru hvoru nafni. Mesta íjölda
af fallegum ættarnötnum má
fá af örnefnum, bæjarnöfnum
o. s. frv., og skulu hér nefnd-
ar nokkrar endingar, sem
heppilegar verða að teljast:
-holt, -vör, -vik, hóp, -vatn,
-brún, -bjarg, -fjall, -hæð,
-sund, -tún, -vað, stöð, -sker,
-strönd, -á, -hraun, -ey, -tell,
-ás, -öxl, -gil, -lón, -höfn,
-tjörn, -fljót, -ós, -kleyf, -horn,
-gatl, -hlíð, -kinn, -skarð, -urð,
-barð, -kot, -ból, -þing, -nes.