Dagsbrún - 31.07.1916, Síða 1

DAGSBRUN [
ÞOLID BKKI
RANQINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÖT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
29. tbl.
Reykjavik, mánudaginn 31. Júli.
1916.
Þrjú Yopn alþýðunnar.
1 hinni ströngu baráttu fyrir
betri kjörum er alþýðan í öll-
um mentalöndum heimsins
heyjir gegn valdhöfunum og
auðvaldinu, eru það aðallega
þrjú vopn, er hún getur vegið
með: verkmannafélög, sam-
vinnufélög (kaupfélög) og notk-
un kosningarréttarins.
Að íslenzki Alþýðuflokkurinn
ætli að nðta þessi sömu vopn
má sjá á stefnuskrá flokksins,
sem birt hefir verið hér í blað-
inu. Skilningurinn á þvi, að
verkmannafélög séu nauðsyn-
leg er stöðugt að skýrast fyrir
íslenzkri alþýðu, svo sem sjá
má á því, hvernig ný háseta-
og verkmannafélög rísa upp út
um land, og á þvi, hvernig nýtt
Qör færist í eldri félög, sem
legið hafa í móki eða alveg i
dái. Skilningurinn á nauðsyn
kaupfélagsskaparins er einnig
stöðugt að aukast, og þó það
hingað til hafi verið nær ein-
göngu bændur, sem hafa haldið
uppi þessum þarfa félagsskap,
þá eru nú sjómenn og verka-
menn farnir að sjá nauðsyn
hans, svo sem kaupfélög, er
stofnuð hafa verið á þessu síð-
asta ári á Akureyri, og hér í
Rvík — þó egm sé í smáum
stíj — bera órækan vott um.
Hvert þessara þriggja vopna
sé mikilvægast í baráttu alþýð-
unnar (jafnaðarmanna) fer eftir
því, hvernig til hagar í hverju
landi. Þar sem eins hagar til
og hér á landi (atkvæðisréttur
almennnr, öll alþýða læs, og
að mestu á sama menningar-
stigi og valdhafarnir) hlýtur
rétt notkun atkvœðisréttarins að
verða öflugasta vopnið í hendi
alþýðunnar til þess að sprengja
með bönd þau, er halda megin-
hluta íslenzku þjóðarinnar í
fátækt, um leið og það er ráð
til þess að komið verði skipu-
lagi á framleiðslu þessa ágæta
— og þó ísland heiti — auð-
uga lands, sem er heimkynni
þjóðar vorrar.
íslenzkir sjómenn, verka-
menn og iðnaðarmenn hafa,
svo sem þeir vita, er þetta blað
lesa.ájafnaðarstefnu-grundvelli,
myndað nýjan landsmálaflokk.
Ekki til þess að halda uppi
þýðingarlausu þrefi og þjarki
við Dáni um ríkisréttindi, eða
enn auðvirðilegri innanlands-
deilum um völd og peninga,
heldur til þess að kjósa menn
til þingsetu, sem fylgja fram
ákveðinni stefnuskrá í innan-
anlandsmálum, sem, af því
hún miðar fyrst og fremst að
því, að bæta kjör alþýðunnar,
miðar að sönnum framförum
íslenzku þjóðarinnar.
Við kjördæma-kosningarnar
til alþingis, sem eiga að fara
fram i haust, verða menn í
kjöri frá Alþýðuflokknum í
nokkrum kjördæmum, þar á
meðal Reykjavik og Akureyri.
Nú á laugardaginn (5. ágúst)
fer fram kosning á 6 þjóðkjörn-
um þingmönnum í stað kon-
ungkjörnu þingmannanna, sem
með hinni nýju stjórnarskrá
voru numdir úr lögum. Kosn-
ing þessi er listakosning, þannig,
að kosið er um lista, en ekki
um einstaka menn.
Á lista Alþýðuflokksins (sem
er C-listinn) eru menn, sem að
fullu má treysta til þess aldrei
að svika málefni flokksins, eða
með öðrum orðum: málefni ís-
lenzkrar alþgðu.
Hvernig kosning þessi fer, er
mikið undir því komið, hvern
áhuga íbúar Reykjavíkur sýna
þennan dag, því á því, hvernig
þeir muni kjósa, ef menn á
annað borð alment nota kosn-
ingarréttinn, getur ekki leikið
vafi. Bæjarstjórnarkosningarnar
i vetur, þegar Alþýðuflokkur-
inn kom að þrem mönnum af
fimm*), sýndu það að alþýðan
hér í Rvík hefir nú þegar full-
an skilning á því, hvað nauð-
synlegt er, ef auðvaldið á ekki
að gleypa íslenzku þjóðina.
Því þó mennirnir sem stóðu á
lista Alþýðuflokksins séu mjög
hæfir menn, og hafi nú þegar
komið meiru til leiðar, en vænta
mátti, þar sem þeir nú hafa
valdið stefnubreyting í þá átt,
að bærinn hættir nú loks að
selja (eða réttara sagt gefa)
lönd sin, þá voru þeir fyrir
kosninguna að miklu leytióþekt-
ir nema innan sinna félaga, og
má af því sjá að það var mál-
efnið, sem barist var fyrir, en
ekki persónu-dýrkun, eins og
hjá gölmu flokkunum.
Vanræki Reykjavíkurbúar
ekki að nota atkvæði sitt, getur
ekki vafi leikið á því, hvernig
kosningin fer 5. ágúst!
Almennur atkvæðisréttur.
Hann kom ekki of snemma.
Það var sannarlega ekki of
snemma, að rýmkað var um
kosningarréttinn. Því hefði ekki
verið búið að því áður en fór
*) Alþýðuflokkurinn fekkgii atkv.,
Heimastjórnin 630 og Sjálfstæðisfl.
(ísafoldarliðið) 167 atkv.
að bera á alþýðuhreyfingunni,
eru öll líkindi til þess, að nokk-
ur bið hefði orðið á því, að
það yrði gert, því margir þing-
menn litu illu auga til almenna
atkvæðisrétlarins. T. d. hefir
Guðm. Hannesson hvað eftir
annað haft orð á því, hve var-
hugavert það væri, að láta
múginn ráða.
Nú er atkvæðisrétturinn feng-
inn. Nú er að tjota hann tif
þess, að efla alþýðuvaldið í
landinu. Þess vegna má eng-
inn sitja heima kosningardag-
inn i stað þess að fara og kjósa
lista Alþýðuflokksins, C-listann.
Verðlagsnefndin.
Einhver þolinmóður náungi
skrifar nýJega í Yísi hálfgerða
áminningarræðu til þessarar
nefndar. Eg hélt, satt að segja,
að enginn maður gæti framar
lagt sig niður við, að tala um
þá óvirðulegu nefnd, — en
gaman væri samt að sjá einu
sinni enn, hverjir eru í henni.
Mig minnir, að einhverntíma
hafi verið skipuð dýrtíðarnefnd
í bæjarstjórn Reykjavíkur.
Hverjir eru í þeirri nefnd, ef
til er, og hvað hafa þeir gert?
O.
Svari þeir sem vita! — Ritstj.
„Nýir vegir“.
Svo heitir skýrt hugsuð og
vel rituð ritgerð er birtst hefir
í blaðinu »íslendingur« og síð-
ar gefin út sérprentuð í bæk-
lingsformi. Höfundurinn, hr.
Böðvar Jónsson, lögmaður á
Akureyri, kemur i ritgerð þess-
ari fram með nýjar tillögur
all-yfirgripsmiklar, en þær eru
þessar:
1. Að landinu verði með lög-
um áskilinn einkaréttur til
þess að salta sild til útflutn-
ings á Islandi og í landhelgi
íslands.
2. Að síldveiði með herpinót
í landhelgi íslands verði fyrir-
boðinn öllum, innlendum og
útlendum, nema þeim skipum
einum, sem landstjórnin gerir
út, eða selja landsstjórninni
afla sinn, eða hafa fengið sér-
stakt leyfi landstjórnarinnar til
þess að afla síld til bræðslu.
3. Að bannað verði að flytja
síld, er veiðst hefir utan land-
helgi íslands inn fyrir land-
helgina eða á land til söltunar
eða bræðslu, nema síldin sé
seld landsljórninni.
4. Að landssjóður kaupi ár-
lega síldarafla hæfilegra margra
skipa, láti salta síldina og selji
hana saltaða til útlanda, eftir
því sem markaðurinn tekur
við, án þess að verð síldarinn-
arinnar falli úr hófi fram.
Tilgangurínn með þessum
ráðstöfunum á fyrst og fremst
að vera til að auka tekjur
landssjóðs, en þó jafnframt
það, að koma góðu og stöð-
ugu verði á síldina með því
að salta ekki til útflutnings
meira en markaðurinn erlendis
getur tekið við.
Ennfremur — ef þörf gerist
— að sporna við því, að svo
mikið verði veitt af síldinni,.
að hætta sé á því, að hún
gangi til þurðar.
Tillögum. gerir ráð fyrir, að
gróði landssjóðs af þessu yrði
tvœr miljónir króna árlega. En
sem reksturfé álítur liann að
landssjóður þurfi eina milj.
króna.
Tillögumaður álítur mergð
síldarinnarinnar við Norður-
land vera að minka, og bend-
ir á hvernig geirfuglinum hafi
verið alveg útrýmt, og hvöl-
unum næstum útrýmt, áður
en menn vissu af, eða áttuðu
sig á því, og vill ekki láta fara
á sama hátt með sildina. En
þar er nú ólíkt saman að bera,
því geirfuglinn verpti ekki
nema einu eggi á ári, og hvalir
fjölga enn tregar, en síldin
gýtur (eftir minni tilfært)
200,000 hrognum. Það virðist
þvi engin hætta fyrst um sinn
á þvi, að um of verði drepið
af henni.
Till.m. segir, að íslenzka síld-
in skapi sér sjálf markað, þann-
ig, að gott verð fáist altaf fyrir
hana, ef ekki veiðist of mikið
af henni. Hefði landið einka-
rétt til þess, að salta síld til
útflutnings, mundi ekki saltað
meir en markaður væri fyrir
gegn góðu verði, og gerir t.m.
ráð fyrir, að það yrði jafnan
hægt að selja hverja tn. af síld
á 20 kr. Sé þetta rétt, eru það
óneitanlega veigamikil með-
mæli með till., því þá ætti þetta
einnig að vera stórhagnaður
fyrir útgerðarmennina, þá, sem
ekki eru einnig síldarkaup-
menn (o: þá, sem ekki flytja síld
til útlanda sjálfir).
Tillögur þessar eru í fullu
samræmi við jafnaðarstefnuna.
En það þarf mikinn undir-
búning til þess, að koma þeim
í framkvæmd; og meðan ekki
er fengin full sönnun fyrir þvi,
að islenzka síldin mvndi sér
sjálf verð, virðist áhættan nokk-