Dagsbrún - 22.08.1916, Blaðsíða 3

D AGSBRÚN
101
öldurnar æða«. Kjörum sjó-
mannskonunnar hefir verið við-
brugðið, þegar þannig stendur
á, og slíkir dagar koma marg-
ir íyrir á ári hverju. Og er
ekki öllu eðlilegra og mann-
legra, að hugur konunnar dvelji
meira hjá »manninum«, en
hjá peningunum, sem hann á
að leggja heimilinu.
Annars ber líka að gæta,
þegar þetta mál er athugað.
Sú spilling virðist meir og meir
grafa um sig, meðal ógiftra
kvenna, að skoða gittinguna
meira sem »praktiskt« spor í
tífinu, en sem eðlilegan enda-
hnút á undangengnu tilhugalífi
sem til er orðið fyrir »hjartans
skuld«. Móti þessari andlegu
pest, ber öllum rétthugsandi
mönnum að berjast, af því að
hún er þegar byrjuð að grafa
íslensku konunni gröf. Eg segi
íslensku konunni, af því að sú
kona — sú kvenþjóð — sem
mest og best hefir hlýað þjóð
vorri á þrautastundum hennar,
hefir verið ósérplægin, fórnfús
ágætiskona, sem aldrei hefir
orðið snortin af léttúðar-glis-
girni tildurrófunnar, sem gift-
ist af »praktiskum ástæðum«.
Pað virðist ekki vera neitt
fyrirmyndarheimili, sem blasir
við sjónum þeirrar »ólofuðu«.
Eftir anda bréfsins að dæma,
er það hlutur mannsins, að
leggja heimilinu peninga, og
hlutverk konunnar að eyða
peningunum — og þar með
búið. Það er eltki að sjá, að
heimilið hennar, eigi að vera
annað og meira en frjáls gist-
ingarstaður fyrir manninn, þeg-
ar hann dvelur í landi — sem
æskilegast væri að sjaldan þyrfti
að koma fyrir.
Langar ykkur ekki til að
eignast þvílíkt heimili, ógiftu
sveinar?
Haldið þið að sú »lofaða«
verði ekki stétt ykkar til sóma
og uppbyggingar, íslensku hús-
mæður?
Vera má að svo verði litið
á, sem hér sé ekki um stór-
vægilegt mál að ræða; en ég
er á annari skoðun. »Uppeld-
ið skapar manninn«, segir mál-
tækið. Heimiliii leggja grund-
völlinn undir lífshamingju
barnanna. Séu heimilin eins
og þau eiga að vera, ala þau
upp fyrirmyndar framtiðarþjóð.
En hversu heillavænlegur skóli
skyldi heimilið það vera, þar
sem húsfaðirinn er aldrei heima
og húsmóðirin álitur skyldu-
störfin á heimilinu þrælkun-
arvinnu ?
Yér viljum útrýma ofdrykkju
úr landinu, af því að hún
spillir þjóðinni. Yér viljum
starfa að því, að allir eigi við
jöfn og góð, andleg og efnaleg
kjör að búa, af því að vér er-
um þess fullvissir, að því fylgi
blessun fyrir þjóðfélagið. En
vér megum ekki gleyma' fyrsta
skóla mannsins — bernsku-
heimilinu. Konurnar hafa þar
umfangsmikið verkefni fyrir
höndum, sem uppeldismálin
eru, og þeim er trúandi til að
leggja drjúgan skerf og heilla-
ríkan til þeirra mála — það
er að segja, þeim konum, sem
vilja vera, og eru »konur
manna sinna«.
Og þær konur ættu að láta
til sín heyra um þetta mál.
Ritað á konudaginn 1916.
Halldór Friðjónsson
frá Sandi.
Grein þessi hefir, ásamt mörgum
öðrum, orðið að bíða Iengi sökum
rúmleysis.
Klukkunni flýtt.
Skv. fyrirskipun stjórnarinnar
var klukkunni flýtt í fyrri viku
um eina klukkústund.
Hönd réttvísinnar.
Svo sem áður hefir verið sagt
frá hér í blaðinu, höfðaði hr.
Sigurjón Pétursson tvö mál
gegn ritstjóra þessa blaðs, bæði
í tilefni af fregnmiða frá blað-
inu meðan á verkfallinu stóð.
t fregnmiðanum var sagt frá
viðskiftabanninu, er Hásetafé-
lagið lagði á Sigurjón, og enn-
fremur, að það virtist óþarfi,
að láta óviðkomandi menn leika
sér að þvi að gerast »varð-
hundar auðvaldsins«. Þess orð
tók Sigurjón til sín og hefir
réttvísin litið svo á, að það
væri átt við hann, því hún
dæmdi ummæli þessi dauð og
ómerk, og ritstjóra þessa blaðs
í 30 kr. sekt i landssjóð (eða
6 daga fangelsi, ef ofan á fyrri
glæpinn bættist það, að hann
væri svo fátækur, að hann gæti
ekki borgað) og 20 kr. máls-
kostnað. Það er því áreiðanlegt,
að Sigurjón er enginn varð-
hundur, ekki einu sinni »varð-
hundar auðvaldsins«. Ef það
er einhver, sem ekki veit hvað
Sigurjón er, þá viti hann það
nú: Sigurjón er glímukappi og
kaupmaður, og auk þess bróðir
Ólafs Péturssonar, eins góð-
kunningja ritstj. Dagsbrúnar.
Ennfremur höfðaði Sigurjón
skaðabótamál gegn ritstj. blaðs-
ins, og krafðist 20 þús. kr.
skaðabætur fyrir það, að birt
var viðskiftabannssamþyktin.
Réttvísin hefir nú — í likingu
Jóns Magnússonar bæjarfógeta
— kveðið upp þann dóm, að
ritstjóri þessa blaðs skuli gjalda
Sigurjóni 35 kr. í málskostnað,
og skaðabætur eftir dóm-
kvaddra, óvilhallra manna mati,
þó ekki yfir 1000 kr. Dómn-
um verður áfr57jað.
Kveðjur.
Guðm. Eiríkssou frá Kurlsstöðum.
Bréf yðar meðtekjð. Beztu þakkir
fyrir viðskiftin.
Fyrirspurnir.
Hérmeð bið eg yður, herra
ritstjóri, að ljá þessum fyrir-
spurnum mínum rúm í heiðr-
uðu blaði yðar, og jafnframt
svara mér þeim.
1. Af hvaða ástæðum eru allir
þurfalingar sviftir kosning-
arrétti og kjörgengi? Er það
bara vegna fátæktar? En
því eru þá ekki yfirmenn,
sem hafa gert sig seka í
þjófnaði og lagabrotum,
undir sömu lögum, því hafa
þeir kosningarrétt og kjör-
gengi?
2/ Er það lögum samkvæmt,
að oddvitar hafi leyfi til
þess að skrifa borgarstjóra
Reykjavíkur beiðni um að
kvelja þurfalinga sem hér
dvelja, en eiga sveit út um
land?
3. Geturekkiborgarstjórikom-
ið ábyrgð á hendur þeim
mót slikri beiðni, eða er öll
lagasyrpa þjóðarinnar tóm
axarsköft?
4. Eða mega allar familíur
liða, nema þegar verið er
að hrekja þær frá einni
plágu til annarar, sbr. tvö
vegabréf frá Jóni Magnús-
syni bæjarfógeta, þar sem
skýrt er tekið fram að faini-
lían megi ekki líða. En sam-
kvæmt þessu biðja oddvitar
borgarstjóra að kvelja og
kvelja, og þetta og annað
eins fæ eg alls ekki skilið.
— Að lögin séu svona skilja
vart nema oddvitar og axar-
skaftalagasmiðir.
En skyldi ekki herra
borgarstjórinn vilja svara
hvort borgarstjórastaðan sé
sett saman af illum og illa
sinnuðum lireppsnefndar-
mannaskríl, sem aldrei hafa
lært að skilja þessa setn-
ingu: »Á miskunnsemi hefi
eg þóknun, en ekki á offri«.
Fátœkur.
S v a r:
Fátækur er nokkuð stórorð-
ur, en mönnum hættir nú til
þess, þegar þeir tala um rang-
læti. Viðv. 1. spurn. er að
svara, að það stafar af heimsku
og mannúðarleysi, að menn
sem þyggja af sveit eru sviftir
kosningarrétti, jafnt hvort fá-
tæktin er þeim sjálfum að
kenna, eða óverðskulduð. Þeir
sem verða uppvísir að laga-
brotum þeim, sem eru nefnd,
missa atkvæðisréttinn, hvort
þeir eru ríkir eða fátækir. Viðv.
2. spurn.: Þeir hafa ef til vill
leyíi til þess að gera það, en
þeir eru ómenni og mann-
hundar ef þeir gera það, enda
mun borgarstjóri ekki fara eftir
því. Viðvíkjandi þvþ hvort öll
lögin séu axarsköft þá er það
varla.
Viðv. hinum spurningunum
er bezt að leita svars bæjarfó-
geta og borgarstjóra, eða herra
Jensens borgarstjórafullmekt-
ugs.
Himinn og jörð.
Fýllinn
eða fýlingurinn (fulmarus glacialis) er
algengur fugl hér við land, og er hér
bæði vetur og sumar. Hann er hvítur
að lit, gráleitur á baki og stéli og
flugfjaðrirnar dökkar. Einstaka fýling-
ur er dökkur á lit, og er þá nefndur
»smiður«. Fýlingurinn er auðþektur
frá öðrum fuglum á fluginu, sem er
mjög stirt (létt veitist honum það þó
auðsjáanlega). Hann verpir að ems
einu eggi, og er það hvítt á litinn.
Fýl má hvorki skjóta né veiða i net.
Þó hafa, skv. hagskýrslunum, veiðst
af honum árlega síðustu tíu árin milli
40 og 50 þúsund.
Rindill
(troglodytes borealis) eða músar-
bróðir, er minsti fuglinn, sem er hér
á landi, og af þeim, sem eru hér alt
árið, vafalaust sá sjaldséðnasti. Hann
er auðþektur á því, að stélið á hon-
um stendur beint upp í loftið.
Rindillinn er sökum lifnaðarhátta
sinna að mörgu leyti merkilegur fugl.
Hann býr sér úr mosa keilumynduð
hús — dyrnar eru á hlið þess — og
heldur sér við það — eða við þau,
því vanalega eiga hver hjón ein tvö,
þrjú hús — alt árið; sefur hverja nótt
undir þaki. I Englandi og Danmörku
ungar hann út tvisvar á hverju sumri,
en hér vafalaust að eins einu sinni.
Rindillinn syngur mjög fallega, og
jafnt hvort sumar er, og grundirnar eru
grænar, eða veturinn hefir hulið hvítri
líkblæju blómin sem dóu — bara ef
sólin skín!
Langafi hans Nonna.
(Saga frá 20. öldinni eftir Örn).
»Hann hefir fjörlegu bláu
augun og ennið hans langafa
síns«, sagði amma gamla og
strauk mjúklega gulljörpu lokk-
ana frá hvelfda enninu hans
Nonna litla, sem sat á gólfinu
og var að leika sér.
»Já, það var slysalegt með
langafa hans«, sagði móðir
drengsins. »Hvernig vildi það
til að bátnum hvolfdi í hvíta
logninu?«
»Þeir voru allir drukknir«,
sagði amma gamla og hörku-
svip brá fyrir á andliti hennar.
»Aðílutningsbannið hefur þá
ekki verið komið á«, sagði
móðir drengsins.
»Jú, að vísu var búið að
lögleið^ það«, sagði amma
gamla, »en ,hvað höfðingjarnir
hafast að, hinir ætla sér leyfist
það‘. Hjá öllu ,fína‘ fólkinu í
bænum, eitthvað 50 fjölskyld-
um, var stöðugt vín á borð-
um«.
»Já, en s57slumaðurinn?«
»Sýslumaðurinn! Hann var
nú ekki alveg bráðónýtur, hann
gætti laganna með því að sitja
í veizlum ,fína‘ fólksins og
drekka vinið, sem hann átti
að verja að kæmi inn í landið«.
»En átti hann ekki að inn-
sigla alt vínið i skipunum urn
leið og þau komu að landi?«
»Jú, sýslumaðurinn hjá okk-
ur hafði tvo skrifara, sem hann
sendi i þeim erindum um
borð í skipin, en skrifararnir
drukku báðir, og laumuðu
víni í land þegar þeir gátu,